Аза дебиеті пнін оыту дістері туралы азаша реферат

Жоспары:

1. дебиетті оыту дістемесі пніні масаты: дебиетті адамзатты асырлар бойы жасалан мрасы сз нері рі ылым ретіндегі ерекшелігіне сйене отырып, оны халымызды «Кркем тарихы» , «мір оулыы» дрежесінде оып – йрету:

2. дебиетті мірмен байланыстыра, зіндік табиатын аша отырып, адамзат тарихымен тыыз сабатастыын айындау; дебиетті оыту дістемесіні теориялы, методологиялы негіздері.

3. Тарих, тіл білімі, музыка, бейнелеу нері, философия, дебиеттану, эстетика т.б. ылым салаларымен байланыстылыы арастырылады.

дебиетті оыту дістемені ылыми пн ретіндегі мазмныны негіздерін анытау аса ажетті емес. Баса пндерді оыту дістемелері сияты аза дебиетін оыту дістемесі де белгілі бір жйеге негізделіп дамиды. Осы орайда дістемелікті бай мазмны мен оны сан толілігін ашатын пікірлерді де р алуан екендігін айту ажеттігі туындайды.
«дебиет дістемесі- педагогикалы ылымдарды саласына жататын ылыми пн. Мны: амтитын: объектісі, арастыратын мселелері мектепте дебиетті оыту сабатары кезінде малім мен оушыларды зара арым-ыатынасы болып табылады, ол педагогика ылымы теориясыны жалпы аида ережелеріне сйенеді.Біра дебиет дістемесі педагогика сияты мектеп, оу-трбие мселелерін ттас алып арастырмай, тек кркем дебиетті оып йрену негізінде оушылара берілетін білім мен трбие мселелерін ана з шеберінде алып баяндайды», — деп жазды крнекті діскер-алым А.Кшімбаев. Бдан дебиет дістемесі ылымы мен жалпы педагогика ылымыны зара байланыста болатынын креміз. дістемелікті олданбалы ылым екендігін жне ол жалпы дидактиканы негізге ала отырып, алуан трге ене алатынын крнекті педагог Ж.Аймауытлы айындап айтан.

«Ж.Аймауытлы жалпы дидактика барлы пндерге тиісті оытуды жалпы задары, жолдары, оытуа атысты мселелер туралы сз ететіні, ал жеке дістемелік дидактиканы жалпы ережелерін тек пндерд оытанда, алай жинастыру, андай діс олдану туралы баяндайтынын айтады. Ж.Аймауытлы саба беру йреншікті жай шеберлік еместігін, ол немі жетілдіруді ажет етенін немі жаалы табатын нер», -деп баалайды.
аза тілін, дебиетін оыту дістемесі ылымыны тарихында Ахмет Байтрсынлыны кшбасшы боланы белгілі. А.Байтрсынлыны оуды негізі білімді з бетінше алу екенін айтан пікірлері лі кнге дейін зіні мнін жойан жо. Ол педагогиканы зекті мслесі болып отыран оушыны з рекетіндегі субъектілік ызметін арттыру міндетіне сай келеді. ылым зіні 1928жылы ызылорда аласында басылып шыан «Тіл жмсар» атты дістемелік ебегінде: «Бала білімді тжірибе арылы здігінен алу керек. Малімні ызметі- здігінен алатын … білімні за жолы шін … балаа жмысты ліне шаындап беру мен бетін белгіленген масата арай тзеп отыру», — деп жазан А.Байтрсынлыны бл ойы бгінгі аза дебиеті дістемесіні де негізіне жатады деуге болады. Баланы білімді здігінен алатын жолдарын анытау- дістемені басты міндеті мен ызметі екені сзсіз. Бл мселелер А.Байтрсынлыны «Баяншы», «лиф-ба астары» сияты жекеленген дістемелік ебектерінде де айтылан. діскер алым ретінде А.Байтрсынлы бастаан істі рі арай дамытушыларды бірі Мажан Жмабаев баланы дебиетпен таныстыруа аса лкен мн берген. Ол жмысты жзеге асырылуын бастауыш мектептен бастап мият дайындау керек деп танып, зіні «Бастауыш мектептегі ана тілі» атты белгілі дістемелік ебегін жазды. Онда М.Жмабаев діскер-алым ретінде трт жылды бастауыш мектепті р жылына сйкес ана тілі бойынша бала тілін дамыту шін жаттыулар жйесін жасап сынан.
Аса крнекті діскер-алым М.А.Рыбникова «дістеме дегеніміз- уаытты немдей білу. Оушы шін жігерін аылмен жмсау, оу материалынан негізгі жне басты мселелерді таба білу, сыныпты ебегін йымдастыру шеберлігі, оушыларды р трлі жеке рекеттеріне ыпал етуді алдын-ала йымдастыру»,-деп дістеме ылымына анытама береді. дістемені жалпы рылымы жайында В.В.Голубков былай дейді: «ай пн бойынша болмасын барлы дістеме оытушы жмысыны сынымдарын, материалдарын жне дістерін растырумен зара сас, сондай-а олар не шін, нені жне алай деген ш негізгі сратара жауап береді.
аза дебиетін оыту дістемесіні амтитын аймаы мектептегі дебиет пні сабатары мен дебиетке байланысты сыныптан тыс, мектептен тыс жмыстар жне базистік оу жоспарыны инвариантты блігінен берілетін тадау курстарында жргізілетін дебиет сабатарында малім мен оушыны оу-трбие ісінде зара арым-атынасы болып табылады. Сз нерін, кркем дебиетті зін дебиет тарихы мен дебиеттану ылымында белгілі дрежеде оып йрену негізінде оушылара деби білім, адамгершілік, ізгілік ,имандылы, трбие беру мен білім-білік дадыларын алыптастыру задылытарын ашу-оны арастыратын басты мселесі.
дебиет пні жеке тланы, адамны рухани лемін, оны адамгершілігін, ойлауын, кіл-кй сезімін, тілін, шыармашылы рекет- бастауларын алыптастыруда ерекше орын алады.

дістемені даму тарихында, алыптасу рдісінде деби білім беру негізгі аида болып табылатын оу бадарламалары мен оулытар жасау мселелері, дебиет сабаын оытуды жетілдіру сияты мселелер дебиет пні рылымын райды.

дебиет пні оушы бойында биік эстетикалы таламды дамытуды, нер туындысындаы, табиаттаы, адамдар арым-атынасындаы йлесім мен семдікті танып а білуге, дрыс баалауа, серленуге, тере пайымдауа йретеді, сонымен бірге ол кркем дебиетке деген сйіспеншілікті, ынта-ыыласты оята отырып, оырман мдениетін алыптастырады.
дебиет пні оушыны нер туындысын тануда ажетті біліммен, біліктілік дадылармен аруландырып, онда кркем бейнені абылдауа ажетті сезім сергектігін, шыарманы мазмн мен тр бірлігінде, кркемдік ттастыа абылдай білуді; шыармада кескінделген мінездер сырын, шыарма идеясын, жаазушы позициясын шыарма арауына сйене отырып ашуды; зіндік ой толамында дербестік, идеялы-кркемдік ндылыы жоары туындыларды ана алайтын талампаздыты, кркем туындыларды салыстыра отырып, арастыра алу біліктерін алыптастыруды кздейді.
Осы негізде мектептегі аза дебиеті пні жеке тланы йлесімді дамуына ызмет атаратын негізгі эстетикалы пн деген тжырыма келеміз. оамны жне мдениетті даму згерістеріне сай дебиет пніні бадарламалары, оулытармен атар оны оыту дістемелігі де жетілдіріліп отырады жне ол алыптасан отанды рі лемдік тжірибеге негізделеді. дістеме е алдымен малімні шыармашылы рекетіні жйелі болуына ызмет ететіндіктен, ол дебиетші малімге жоары талаптар да ояды. «дебиетші малім е алдымен кркем сз сипатын ашатын задылытарды білуі керек. Сондай-а кркем туындыны талдауды ылыми дістемелерін жетік мегеруі ажет. деби шыармаларды талдауда малім мен оушы арасында бірлескен ебек, бірлескен шыармашылы, нерпазды орын алуа тиіс»,-дейді белгілі діскер малім .Бітібаева.

Сонымен оытушы жне оушыны оу рекетіндегі бірлестіктер мен дербестік сипаттарын, йымдастыру жолдарын арастыруа дістеме ылымы олда бар бай тжірибеге сйенеді жне оны таяу болашатаы даму баыттарын айындайды.

Ол баыттар:

— деби білімді саралауды жзеге асыру, бадарламаларды айта арап, тжырымдама негізінде батыл жаарту; V-ІХ сыныптарды негізгі базалы біліммен амтамасыз ететін базалы білім бадарламаларын, оушыны жеке сранысы мен мддесіне, ызыушылыы мен бейімділігіне арай екі жылды бадарламада сараланан толы орта білім дегейлерін амтамасыз ететін жарыспалы баадарламалар жасау;
— дебиетті оытуды гуманистік, адамгершілік-эстетикалы сарынын кшейту, саба рдісінде жазушы ктерген ізгілікті таылымды, негені ашуды, лтты дет-рып, салт-дстрлерді танытуды, сол арылы оушыны лтты рухани санасын алыптастыруды нысана тту;
— оушыны кркемдік-ассоциациялы, образды ойлануына, дебиетті нер табиатына сай ои білуіне, шыарманы идеялы-эстетикалы мн-маынасына тере бойлап, тебірене абылдауына, кейіпкер тадырына ортатасуына жадай жасап, стандарта сай білім, біліктілікпен аруландырып, оырман ретіндегі мдениетін ктеру;
— оытуды шыармашылы сипатын ктеру, оушыларды оу ебегіндегі ой дербестігін, оу-танымды абілеттерін дамытуды амтамасыз ету, саба тиімділігін арттыру нтижелігіне ол жеткізу;
— оытуды демократияландыру, сабата малім мен оушы арасында бірлескен масатты арым-атынас, субъект-субъект дрежесіндегі еркін диалог ахуалын туызу, натылы сынып жадайында деби білім нтижелігін амтамасыз ете алатын малім ізденісін олдау;
— дебиет пніні гуманитарлы циелдегі баса да пндермен, білім салаларымен пнаралы, пнішілік байланысын тиімді пайдалану, тіл мдениеті, шешендік нер, тіл дамыту бойынша тіл мен дебиетке орта бадарлама жасау;
— дебиет оулытарыны ,оу кітаптарыны мазмны, ылыми-дидактикалы негіздерін тбегейлі жасарту,оулытара білім беруді жаа технологиясын ендіру.
Бл баыттар жалпы білім беретін аза мектебіндегі деби-білім тжырымдамасыны негізгі станымдары. аза дебиетін оыту дістемесіні бл тжырымдамада крсетілген негізгі баыттары лемдік тжірибеге де сай келеді деуге болады.
«дебиетті оыту дістемесіні таяу болашатаы дамуы оу-трбие рдісін ізгілендіру, оытуды саралау, пндерді сондай-а жеке дістемелерді интеграциялануы, оыту дегейіні азіргі ылым, мдениетті даму дегейіне жаын келуі, вариативті бадарламаларды, сабатарды жаа технологияларын жасау, дебиетті оыту дістеріні жаа трлерін іздестіру болып табылады».

Отанды дістемелікті даму баыттарыны лемдік тжірибені даму баыттарымен ндес келуі егеменді елімізді білім дамуыны лемдік білім кеістігімен йлесімде болу тенденциясын басшылыа алады.

Пайдаланылатын дебиеттер:

1. Мемлекеттік білім стандарты. – А., 1998.

2. аза дебиетін оыту тжырымдамасы. – А., 1997.

3. аза дебиеті пні бойынша аза мектептеріне арналан бадарлама. V – IX, X – XI сыныптар, — А., 1999.

4. оыратбаев . дебиетті оыту методикасы. – А., Мектеп, 1985.

5. Кшімбаев А. аза дебиетін оыту методикасы. – А., Мектеп, 1969.

6. Ашолаов Т. Кркем шыармаа талдау жасау. А., Мектеп, 1993.

7. Бітібаева .дебиетті оыту дістемесі. – А., 1997.

8. Жмажанова Т. дебиеттен кластан тыс жмыстарды йымдастыруды ылыми — дістемелік негіздері. А., 1995.

9. ирабаев С. Мектеп жне аза дебиеті. – А., Мектеп, 1979.

10. Дайырова . Орта мектепте І.Жансгіров творчествосын оыту. – А., 1969.

11. алиев С. Мектепте .Мсірепов шыармаларын оыту жолдары. – А., 1974.

12. Манов М. Жас жне педагогикалы психология. – А., 1981.

13. Мапыров С. дебиеттен шыарма жмыстары. – А., 1981.

14. Бітібаева . дебиет сабаыны трлері мен лгілері. – А., 1994.

15. Жматаева Е. дебиетті оытуды кейбіп мселелері. – А., 1994.

16. Жмалиев . дебиет теориясы. – А., 1964.

17. абдолов З. дебиет теориясыны негіздері. – А., 1970.