Котыпта китап бйрме

Бу кннрд язучы, тарихчы, мгать эшлеклесе Фзия Бйрмова Кнбатыш Себерне ун шренд булып, аларда яшче миллттшлребезг зене “Котыпта татар тормышы” дип аталган китабын ткъдим итте. Узган ел ахырында Казанда днья кргн бу китабы стенд Фзия Бйрмова биш ел эшлде, аны бу яа китабы Кнбатыш Себерд яшче татарларны борынгы тарихын м бгенге тормышларын яктырта. Автор 2011 елдан башлап, Котыптагы Ямал-Ненец м Ханты-Манси автоном округларында булып, миллттшлребез яшгн 16 шрд архив м музейларда татар тарихын йрнгн, халык м иткчелр белн очрашулар уздырган, Кнбатыш Себердге милли м дини, социаль м икътисадый проблемаларны тирннн йрнгн иде. Нтид, мен шушы китап туды, ул – Котыпны буйсындырган татарлар турында тарихта беренче фнни-популяр хезмт. Бу китап - Кнбатыш Себерне ктргн, мгелек ту ирлрд калалар тзегн, тпсез сазлыклардан нефть м газ чыгарган, кара урманнарда юллар салган, шр саен мчетлр ачкан, милли м дини оешмалар оештырган, тбтен киеп, гармунын тартып Котыпны зен барып иткн м шунда тамыр ибргн мгелек татарлар турында, миллтебезг мдхия!

Китап кп трле фнни чыганакларга, тарихи хезмтлрг таянып язылган, шулай ук анда Себерне ктргн йзлгн миллттшебезне язмышы м тормышы чагылыш тапкан, автор теманы ачу чен йзлгн фото-документларны файдаланган. Бу китап алга таба да Кнбатыш Себер м татар тарихын йрнчелр чен зур ярдмлек булачак. Аны Ханты-Манси автоном округында да бик яратып кабул иттелр, анда яшче миллттшлребез шр м бистлрд, трле форматларда автор белн ист калырлык очрашулар уздырдылар. Фзия Бйрмова тбкне и тньяк- кнбатыш чигенд урнашкан Советский шренд "Нур" оешмасыны ун еллык юбилеенда катнашты м чыгыш ясады, шулай ук округ башкаласы Ханты-Мансийский каласында, Горноправдинскийда, Пойковскийда, Пыть-Яхта, Сургутта, Покачида, Мегионда, Лангепаста, Тбн Вартада халык белн очрашулар уздырды. Кнбатыш Себерд яшче татарлар м башкортлар Фзия Бйрмованы бу документаль китабын зур кызыксыну белн кабул иттелр, язучыдан автографлы китаплар белн берг, кп сорауларына авап та алдылар. Бу очрашулар трле форматта - зур концерт залларында да, милли мдният зклренд, мчетлрд, университетта, китапханлрд, музейларда, татарларны эш урыннарында да тте.

“Котыпта татар тормышы” китабыннан кренгнч, моннан 30-40 еллар элек Татарстаннан м Башкортстаннан Кнбатыш Себерг кчкн “яа татарларны” тарихлары, тормыш юллары, проблемалары автор тарафыннан ентеклп йрнелгн, бигрк т милли м дини якка зур игътибар бирелгн. Бгенге кнд Ямал-Ненец м Ханты-Манси автоном округларыны егермелп шренд безне миллттшлребез яши, вахта алымы белн килеп-китеп эшлп йрче татарларны да санаса, алар биред ярты миллионга якын. Бу татарлар мгелек ту стендге шушы таш калаларны з куллары белн салганнар, бу татарлар бтен Евразияг таралучы нефть-газны чыгару м злштерне башында торганнар м торалар... Бу татарлар Себер урманнарында мчетлр тзеп, мдрслр тотып, Котыпта Ислам нурын тараталар, милли оешмалар оештырып, сабантуйлар уздырып, днья читенд д Миллт булып яшп яталар... Фзия Бйрмованы бу китабы – Кнбатыш Себерне ктргн шушы каарман татарлар турында, аларны тисез хезмтлре, тарихлары, бгенгесе м килчге турында...

Мен 1963 елда урман кисчелр бистсе буларак тзелгн Советский каласы., ул Сургуттан да 700 чакрым ераклыкта, кара урманнар эченд утыра. мма биред д безне миллттшлр яши, болар – заманында урман кисрг килчелр м аларны инде монда туган нселе. Татарлар санын 2-3 ме булырга тиеш, диделр, алар, нигезд, леспромхозда эшлилр. Биред татарларны итимагый оешмалары 2005 елда гына барлыкка кил, анысы да, нигезд, мчет тз белн бйле була. “Сияние” – “Нур” дип аталган бу милли-мдни зк 2006 елны февраленд рсми рвешт теркл т, аны иткчесе итеп миллттшебез Фнзия Тимеран кызы Карманова сайлана. Фнзия ханым – Башкорстанны Борай районы, Кузбай авылыннан, белеме буенча – инженер-тзче. Алар гаиллре белн шактый еллар Качканарда яшилр, Фнзия ханым тзелеш оешмаларында да, нефтьчелрд д з нре буенча эшли, хезмте чен кайда да мактала, рхмт сзлре ишет.

Советский шренд батырлык белн мчет салырга алынуы да з нрен, тзелеш эшлрен яхшы белдн м нселдн килгн иман байлыгыннан булгандыр, мгаен. Баштарак бер татар хатыныны Себер уртасындагы бер кечкен шрд мчет салдырырга йрен кплр гаплнеп, шиклнебрк карый. мма Фнзия ханым Аллака таянып, Аа твккллек кылып, з халкыны ярдмен д метлнеп, зур эшк тотына. Бгенге кнд мчет грлп эшлп тора, татар-башкортлар шушы “Нур” (“Сияние”) оешмасы тирсенд берлшкн. Фзия Бйрмованы “Котыпта татар тормышы” китабын ткъдим ит д 2 апрель кнне “Нур” оешмасыны ун еллык юбилее кысаларында булды. Бу очрашуга крше Югорск, Нягань, Урай, Пионерский м башка шр-бистлрдн д татарлар килгн иде. Фзия Бйрмова халыкка китабын блк ит белн берг, оешма иткчесе Фнзия Кармановага Бтенднья татар конгрессыны медален м актив гъзаларына конгрессны Рхмт хатларын тапшырды. Блкллрд шулай ук Ханты-Манси автоном округы татарларыны милли-мдни мхтрияте рисе урынбасары Зфр Имаметдинов та катнашты м чыгыш ясады. Казаннан махсус килгн “Татарстан – яа гасыр” телевидениесе хбрчелре ис бу тарихи вакыйгаларны эфирга да тшереп крсттелр.

Ханты-Мансийск шре Хантны-Манси автоном округыны башкаласы, анда 80 мелп кеше яши, шуны 4-5 мее - татарлар. Алар арасында тп халык булган себер татарлары да, репрессия елларында бирег сргенг срелгннрне нселе д, шулай ук нефть-газ чыгарырга килчелр д бар. Шрд "Дуслар" татар мдният зге, "Ак кош" татар оешмасы эшлп кил, мчет бар, яасы салыначак. Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова моннан бернич ел элек биред булып, миллттшлребезне тормышын м тарихын йрнгн иде, "Котыпта татар тормышы" китабында алар турында да мгълмат кп. Фзия Бйрмова шушы китабын 2016 елны 3 апреленд Ханты-Мансийск шренд халыкка ткъдим итте, очрашу округ мдният згенд булды. Язучы белн очрашуга, татар-башкортлардан тыш, рус м украин миллте вкиллре д килгн иде. Заманында Себер ханлыгы составында булган м Самар каласы дип аталган бу шр, аны борынгы тарихы, бгенге тормышы турында Фзия Бйрмова татар м рус теллренд кызыклы лекция укыды, халыкка зене яа китабын блк итеп таратты. Очрашуда Ханты-Мансийск шре имамы Рстм хзрт минев, округны милли-мдни мхтрияте рис урынбасары, "Ак кош" татар оешмасы иткчесе Зфр Имаметдинев, "Дуслар" татар мднияте клубы иткчесе Свия Куканбаева, экономика фннре докторы Вадим Исламетдинов м башкалар катнашты м чыгыш ясады.

Ханты-Мансийскидан 150 чакрым ераклыкта, кара урман эченд Горпоправдинскибистсе урнашкан. Кайчандыр ул грлп торган, беренче нефтьчелр биред яшгн, аны хтта тбкне башкаласы итрг д телгннр. Хзер бу бист бик ташландык хлд, халыкка эш юк, урамнар м йортлар имерек. Горноправдинскида алты мелп кеше яши, шуны мег якыны татарлар м башкортлар, аларны з милли оешмалары м кечкен ген мчетлре бар. Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова бу ташландык эшчелр бистсен килеп, анда яшче миллттшлребез белн очрашты, проблемаларын м тормышларын йрнде, аларга зене китапларын блк итте, келлрен ктрде. Очрашуда Ханты-Манси автоном округы татарларыны милли-мдни мхтрият рисе урынбасары Зфр Имаметдинов м бист татар-башкорт оешмасы иткчесе Мр Баманова да катнаштылар м чыгыш ясадылар. Алга таба Горноправдинскида яшче татарлар м башкортлар белн тыгызрак элемт урнаштырырга, аларга кулдан килгнч ярдм итрг, дигн фикерг киленде.

Алдагы сфр – Пойковскийга, Ханты-Мансийскидан 200 чакрымнар ераклыкта, Пойк (Баек) елгасы буенда урнашкан бу нефтьчелр бистсе зур тгел, анда 25 ме кеше яши, шуны биш менр тирсе - татар м башкортлар. Бистд "Идел" татар-башкорт оешмасы бар, мчет эшлп кил, имамы Абдулкадыйр хзрт Почаев таик кешесе, мма татарча бик яхшы бел. Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова Пойковскийда моннан бернич ел элек булган иде, хзер ис алар турында "Котыпта татар тарихы" дип аталган китабын халыкка ткъдим итрг килде. Фзия Бйрмова белн очрашу мчетт булды, анда ХМАО-Югра мфтие, тбкне татар милли-мдни мхтрияте рисе Таир хзрт Саматов, аны ярдмчесе, сястче Зфр Имаметдинов, дин еллре, милли активистлар м мслимлр катнашты. Фзия Бйрмова китабыны язылу тарихын сйлде, тбктге милли м дини проблемаларга тукталды, очрашуга килгн халыкка култамгалы китапларын блк итте.

Пыть-Ях каласы Ханты-Манси автоном округында зур тимер юл зге санала, ул тньяк белн Россияне зген тоташтыра. Биред 40 мелп кеше яши, шуны 4-5 мее - татарлар м башкортлар. Шрд нефтьчелр м газчылар яши, ул Зур Балык елгасы буена урнашкан. Пыть-Яхка нибары 25 яшь, аа кадр ул Мамонтово бистсе буларак билгеле. Биред татарлар кп яшгн, шрд милли хркт кчле булган, хзер бераз згыйфьлнгн. Алай да мчетлре эшлп тора, татар-башкорт оешмасы бар, татарча дини млеслр уздырыла, мчетт укытулар алып барыла. Бу изге эшлрне башында миллттшлребез Фидаил м Глнур Хабибрахмановлар, Мрьям Ишмхммтова тора.
Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова 4 апрель кнне Пыть-Ях шренд яшче миллттшлребез белн махсус очрашты, миллтебезне тарихы м бгенге хле турында ихлас сйлш булды. Бу очрашуда ХМАО-Югра мфтие Таир хзрт Саматов, аны урынбасары Зфр Имаметдинов та катнашты м чыгыш ясадылар. Алга таба татар оешмасын анландырып ибр турында эшлекле ткъдимнр д булды. Соыннан Фзия Бйрмова миллттшлребезг култамгалы китапларын блк итте, ирле журналистларга "Котыпта татар тормышы" китабыны язылу тарихы турында интервью бирде.
Шушы ук кнне Фзия Бйрмова, Таир хзрт Саматов м Зфр Имаметдинов Пыть-Ях шре иткчелре белн д очраштылар. Шр башлыгы, якташыбыз Инна Тарасова, хакимият башлыгы, молдован ханымы Родика Стадлер Пыть-Яхта яшче татарларга югары бя бирделр, аларны проблемаларын хл итрг зер икнлеклрен йттелр. Фзия Бйрмова шр башлыкларына да зене "Котыпта татар тормышы" китабын блк итте, Кнбатыш Себерне злштерд татарларны роле бик зур булуын, шушы хл аны бу китабын язарга этреч бирен йтте.

Покачи бист-каласы Ханты-Манси автоном округында, кара урманнар арасында урнашкан. Аа нибары чирек гасыр, биред 17 ме кеше яши, шуны 2-3 мее - татарлар м башкортлар. Покачи белн 25 ел буе безне миллттшебез, якташыбыз Раян Хлиуллин иткчелек иткн, хзер ул лаеклы ялда. Шрд бик матур мчет бар, милли оешма, "Туган як" ансамбле эшлп кил. Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова моннан бернич ел элек биред булып, татарлар белн очрашкан иде. Бу юлы ул Покачида яшче миллттшлребезг зене "Котыпта татар тормышы" китабын ткъдим итте. Очрашуда бистне татар милли-мдни мхтрияте рисе Илмира Галимова, крше Лангепас шреннн "Якташлар" оешмасы иткчесе Сирин Хбибуллин, Мегионнан ООО "Сибнефтегазстрой" иткчесе, милли хркт лидеры Рамил Кыямов та катнаштылар. Очрашу Башкортстаннан килгн артистлар катнашында барды, Фзия Бйрмова миллттшлребезг зене китапларын блк итте, иаты м планнары турында сйлде.

Ханты-Манси автоном округыны и кнчыгыш читенд, Обь елгасы буенда Мегион каласы урнашкан, ул “ерактагы якты йолдыз” дигнне алата. Аны да язмышы нефть-газ белн бйлнгн, бу тирдге урман-сазлыкларда моннан 50 еллар элек данлыклы Самотлор ятмалары ачылган. Мегион шренд хзер илле мелп кеше яши, шуны 5-6 мее - татарлар. Миллттшлребезне "Болгар" дип аталган оешмалары, ыелырга милли зклре бар, мчетлре эшлп тора, ансамбьлре бар, биред р елны зурлап Сабантуй уздыралар, "Татар мднияте кннре" д уздырылганы бар, шулай ук Мегионда Казан-Уфа артистлары да еш чыгыш ясыйлар.
Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова Мегионда инде бернич тапкыр булып, халык алдында чыгышлар ясаган иде. Бу юлы ул бирег зене "Котыпта татар тормышы" дип аталган китабын миллттшлребезг ткъдим итрг килде, чнки китапта алар турында да кп мгълмат бар. Язучы белн очрашу татар милли-мдни мхтрияте згенд булды, анда оешма иткчелре, милли зыялылар катнашты. Фзия Бйрмова бу яа китабыны язылу тарихын сйлде, миллт алдында торган бурычларны алатты, иат планнары белн уртаклашты. Очрашуда "Болгар" оешмасы иткчесе Зр Бикташева, милли лидерлар Рамил Кыямов, Ринат Шйморатов, Фатыйхан Шакиранов м башкалар катнашты м чыгышлар ясадылар. Китап бйрме милли табын артында барды, Фзия Бйрмовага истлекле блклр бирелде, ул ис миллттшлребезг зене култамгалы китапларын лште.

Мегион шренд миллт чен ан атып яшче татарлар кп, шундыйларны берсе – Рамил Кыямов. Рамил - Башкортстанны Бишблк районы, Аит авылында туып-скн, бу - шагыйрь Фатих Крим авылы. Рамил Мегионда "Сибнефтегазстрой" оешмасыны иткчесе, милли лидерларны берсе, ул туган авылын да онытмый - аны турында китап чыгарган, гел мктпк ярдм итеп тора. Лена ханым Мингалиева - югары белемле рссам, шагыйр, Мегионда милли хрктк нигез салучыларны берсе, ул да Башкортстаннан.
"Экоцентр"-"Югра" табигать музеены иткчесе Рсим Ибраева - себер татары, Омск лксе, шиван авылыннан, ул бик борынгы авыл, яше ме елга итеп кил. Рсим ханым тарихны да, табигатьне д, тормышны да яхшы бел. Ул итклгн "Экоцентр" экскурциялрдн тыш, фнни тикшеренлр белн д шгыльлн, биред еш кына фнни конференциялр м форумнар да т. Рсим лметдин кызы - чын мгънсенд з эшене остасы, ирле халыкларны тарихчысы, табигать белгече. Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова да табигать кочагындагы бу гзл урында булып, ирле халыклар турында кп мгълмат алды, Себер язы белн хозурланды... Шулай ук Рсим Ибраева белн алга таба уртак эшлр турында да килешенде. Фзия Бйрмова Мегион шрене башка музейларында да булып, аларга зене “Котыпта татар тормышы” китабын блк итте.

Лангепас шре - Ханты-Манси автоном округыны кнчыгыш тарафында урнашкан, хант теленнн ул "тиеннр атавы" дигнне алата. Лангепас - нефтьчелр каласы, аа нибары 40 еллар чамасы, биред 40 ме кеше яши, шуны ун менн артыгы - татарлар м башкортлар. Шрд бик матур мчет бар, кп еллардан бирле "Якташлар" оешмасы м ансамбле эшлп кил, озак еллар буе ирле телевидениедн татарча "Туган тел" тапшырулары крстелгн, сабантуйлар югары дрд уздырыла.
Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова биред инде моа кадр д булган иде, бу юлы ул зене "Котыпта татар тормышы" дип аталган китабын Лангепаска алып килде. Язучы белн очрашу шр мчетенд булды, анда имам Фаил хзрт Салихов,"Якташлар" оешмасы иткчесе Сирин Хбибуллин, ансамбль иткчесе Роза Низамова м башкалар катнашты м чыгыш ясады. Фзия Бйрмова Кнбатыш Себерд яшче миллттшлребезне тарихына м бгенге тормышларына ентекле анализ ясады, проблемаларына тукталды, кишлрен бирде. Очрашуга килчелр автор кулыннан тамгалы китаплар алдылар, алга таба да берглп эшлрг сз бирештелр. Соыннан сйлш чй табыны артында двам итте.

Алдагы сфр – Тбн Варта шрен, ул Обь елгасы буенда, Ханты-Манси автоном округыны и кнчыгышында урнашкан, биредн инде Томск лксе башлана. Шр бу тирдн Самотлор нефть ятамаларын ачкач сеп кит, моа инде ярты гасырдан артык. Тбн Варта (Нижневартовск) - тбкт Сургуттан кала и зур шр, анда 265 ме тирсе кеше яши, шуны кименд 25-30 мее - татарлар. Шрд татарларны бернич мчете бар, яа миг мчет салынып ята. Бу эшт Тбн Варта татар милли-мдни мхтрияте рисе Рафаэл Мхммтанов м Пензадан Ринат фнде башлап йри, аларга Алланы рхмтлре булсын! .ле 1965 елда ук зк урамнарны берсен Муса лил исеме бирелгн булган, шулай ук Обь елгасы буенда аны истлек-комплексы м бюсты да тора. Тбн Вартада кчле милли оешма бар, "Шатлык" татар-башкорт ансамбле эшлп кил, р елны Казаннан Татар длт ыр м бию ансамблен з акчаларына китертлр, сабантуйлар грлп т.
Элек биред аерым татар китапхансе д бар иде, хзер ул барлык миллтлрне берлштергн Милли китапхн, дип атала, татарлар да шунда кчкн. Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова зене "Котыпта татар тормышы" китабын да нкъ шушы китапханд халыкка ткъдим итте. Аны бу шрг инде беренче ген киле тгел, биредге татарларны тарихы м тормышы Фзия Бйрмованы яа китабында да чагылыш тапкан. Милли китапханг ыелган халыкка ул китапны язылу тарихы м максатлары турында сйлде, кп сорауларга авап бирде, култамгалы китапларын блк итте. Очрашуда Фзия Бйрмова китапларыннан кргзм д оештырылган иде, китапхан мдире Злфия Заидуллина бу эшлрг кп кч куйган. Элек Тбн Вартада татар халык театры да булган, шуны яадан торгызу турында да сзлр булды. Биред узган елларда Фзия Бйрмованы срлреннн зеклр куеп, аны халыкка крстлрен д йтеп трг кирк.

Сургут - Ханты-Манси автоном округында и зур м и кп кеше яшгн шр, ул тбкне нефть-газ башкаласы булып санала. Биред 330 мелп кеше яши, шуны 40-50 мее - татарлар. Шрне борынгы чоры да бар, аны сеп-яарып ките узган гасырны икенче яртысына туры кил. Татарлар биред тулы канлы тормыш белн яшилр, алар арасында гади нефтьчелрдн башлап, зур иткчелр, галимнр, дин еллре д бар. Сургутта татар милли-мдни мхтрияте эшлп кил, татар зге, якшмбе мктбе, бернич ансамбль бар, сабантуйлар бик матур уза, Казан-Уфадан артистларны зелгне юк.
Язучы, тарихчы Фзия Бйрмова Сургутта кп тапкырлар булды, бу юлы ул бирег "Котыпта татар тормышы" китабын халыкка ткъдим итрг килде. Беренче очрашуын ул "Техтранссервиз" оешмасында уздырды, чнки аны иткчелре д, анда эшлчелр д - татарлар. Бу предприятие белн Татарстанны Чирмешн районы, мир авылыннан абыйлы-энеле Фазыл м Миндар гълмовлар иткчелек ит. Миллт анлы бу татарлар эш урыннарында да татар мохите булдыра алганнар, биред татарча аралашалар, дивардагы рсемнр д Татарстанны, аны длт символларын м табигатен чагылдыра. гълмовларны "Техтранссервиз" оешмасында йзлгн татар кешесе эшли, биред барысы да милли рухта, халыкка йл ризыгы бушка. Фазыл м Миндар Сургут мчете тзелешен, сабантуйларга да нык ярдм итлр, биред милли эшлрне хйриячелре булып торалар. Алар шулай ук туган авыллары мирне д ярдмнреннн ташламыйлар, анда юллар-кперлр тзетеп, "мир бйрме" дип аталган авыл кннре уздырып, ялларын шунда ткрлр. Хзер абыйлы-энеле гълмовлар район зге Чирмешнд з акчаларына мчет салдыралар, аларга Алланы рхмтлре булсын! Миллтебез мен шундый ир-егетлр белн кчле м брктле!
Язучы Фзия Бйрмова белн очрашуга биред эшлчелрне бер леше ыелды, оешма иткчелре Фазыл м Миндар гълмовлар злре д катнашты м чыгыш ясады. Очрашуда шулай ук ХМАО мфтие, тбкне татар милли-мдни автономиясе рисе Таир хзрт Саматов, аны урынбасары Риф Садыйков та катнаштылар м чыгыш ясадылар. Фзия Бйрмовага Кнбатыш Себерд яшче татаарларны йрнгне м алар турында китаплар язганы чен мхтрият исеменнн Рхмт хаты тапшырылды. Фзия Бйрмова ис "Котыпта татар тормышы" китабыны язылу тарихын сйлде, шигырьлрен укыды, миллттшлребезг зене китапларын блк итте.

9 апрель кнне язучы, тарихчы Фзия Бйрмова Сургут длт педагогия университетында татар зыялылары белн очрашты. Бу очрашуда фн докторлары м кандидатлары, милли активистлар катнашты, шулай ук Ханты-Манси автоном округы татарларыны милли-мдни мхтрияте рисе, Себер мфтие Таир хзрт Саматов та булды. Очрашуны якташыбыз, Зй районы егете, педагогия фннре докторы, профессор Рфис Шймрдан алып барды. Шунысын да йтерг кирк, Рфис фнде Фзия Бйрмованы "Котыпта татар тормышы" китабына кереш сз язган, аны Себерд ки пропагандалаган шхес. Рфис Шймрдан, университетта укыту стен, мен инде биш ел Сургутта "Татарлар" дип аталган тсле газета чыгара, "Сургут татарлары" сайтына ярдм ит, шулай ук борынгы уннар, тркилр турында брошюралар бастырып тарата.
Татар зыялыларыны университеттагы бу очрашуында да сз борынгы трки-татар тарихы, миллтебезне бгенге хле турында барды, ерак Себерд яшче татарларны килчкт нинди проблемалар ктеп торырга ммкин булуы фаразланды. лбтт, беренче планга милли проблемалар - тел, милли мктп мсьллре чыкты, шулай ук социаль-экономик проблемалар да итрлек иде. Фзия Бйрмова килчкт биред галимнр белн шушы темаларга фнни-гамли конференциялр уздырырга, алда торган сорауларга берглп авап эзлрг ткъдим итте. Ул шулай ук зене китапларын миллттшлребезг блк итте, "Котыпта татар тормышы" китабын рус телен д трем итрг телге барлыгын йтте.

10 апрель кнне Сургут шрене "Тзче" мдният сараенда татарларны зур милли-мдни бйрмнре узды. Ул кнне биред "Сандугач" ансамбле Нрузга багышланган ыр-биюле тамаша крстте, кичне икенче лешенд зешчн башкаручылар да чыгыш ясады. Бу мдни чараларны уздыруда "Дуслык"-"Сандугач" ансамблене алыштыргысыз иткчесе, Кукмара кызы Нурия ианшинаныроле зур булуын билгелп трг кирк.
язучы, тарихчы Фзия Бйрмова халык белн очрашуын фоейда ук башлады, биред аны китапларыннан кргзм оештырылган иде, автор алар турында ентеклп сйлде. Кич ахырында ис Фзия Бйрмова схнг чакырылды, ул зене "Котыпта татар тормышы" китабыны язылу тарихын сйлде, аны шушы залда утырган миллттшлребезг багышланган булуын йтте. Себер мфтие, Ханты-Манси автоном округы татарларыны милли-мдни мхтрияте рисе Таир хзрт Саматов Фзия Бйрмовга миллтебезг крсткн хезмтлре чен зур рхмтен йтте, аа халык исеменнн Рхмт хаты тапшырды.

Сургутта татарларны барып сыенырга, киш-табыш итрг, берглшеп дин-миллт мсьллрен хл итрг ике урыннары бар, берсе – мчет, икенчесе – татар мдният зге. Беренче мчетне ачылганына инде 20 елдан артык, аны яншсенд искиткеч матур архитектуралы мгърур таш мчет барлыкка килде, биред тулы бер комплекс – мдрс, кунакхан, китапхан, ыелышлар залы, хлл ашхан-кафе, мселман кибете эшлп тора. Болар барысы да Алла рхмте, миллттшлребезне тырышлыгы белн буш ирд барлыкка килгн нигъмтлр. м болар барысы да Таир хзрт Саматов исеме белн бйле. Таир хзрт – чын мгънсенд м дини, м милли лидер, туган Казанын калдырып, бтен нселлре белн Себерг кчкн м мен чирек гасыр буе биред мгърифт нуры таратучы шхес!

Язучы, тарихчы, мгать эшлеклесе Фзия Бйрмованы Котыпка сфре тмам, инде нти ясарга да ммкин. лбтт, шр белн шр, язмыш белн язмыш охшамаган, арада милли м дини эшлр грлп барган урыннар да, бтенлй слпнлнеп, торгынлык кичерче калалар да бар. мма и миме – шушы чирек гасыр вакыт эченд, згртеп корулар башлану белн, Кнбатыш Себерне бтен шрлренд д диярлек татар оешмалары тзелгн, мчетлр салынган, милли чаралар уздырыла башлаган, кайберлренд татарча укытулар, радио-телевидение тапшырулары да оештырылган. Тагы да мимрге – Кнбатыш Себерд татар милли-дини оешмаларыны структуралары, бу эшлрне алып барырлык лидерлары барлыкка килгн. мма бу милли м дини оешмаларны интеллектуаль яктан югарырак дрд крсе кил, бгенге кнд аларга фнни-тарихи-сяси юнлешлрд д эшл итми. Казанны да Кнбатыш Себерг, анда яшче миллттшлребезг карата шактый битарафлык, салкынлык крстен йтеп трг кирк. . Биред федераль чаралар уздырылмый, Казаннан язучылар м галимнр килеп, халык белн очрашулар оештырмый, Кнбатыш Себерд ТНВны корпункты да юк, монда нрслр булып ятканын анда белми д калалар.

Кнбатыш Себерд ир кп, байлык хисапсыз, ммкинлеклр зур, мма шул ук вакытта табигать шартлары монда бик кырыс, эш авыр, тормыш иел бирелми. Шуа кр монда телс кем яши алмый, бары тик бик тырыш, булдыклы, тзем, максатчан кешелр ген Котыпка тамыр ибр ала... Татарлар н шундыйлардан, моны тарих исбат итте, вакыт крстте. Хзер шушы мгелек ту ирлрд МИЛЛТ булып та сакланып калырга кирк инде, блки монысы нефть-газ чыгарудан да авыррак булыр. Хзер Котып илен Ислам нуры белн нурландырырга кирк, монысы да безне ст, блки безне тп миссиябез д шушыдыр... Ак карларга тезлнеп намазлар укыган, кара урманнарда мчетлр салган, шрлр тзегн, змрир салкыннарында нефтен-газын чыгарган, ерак Себерд д тормышын кешеч алып барган миллтебез бу олы бурычны да тр, Котыпта та мселман-татар булып калыр, дигн метт калабыз! Тгал кайда да миллтебезг ярдмче булсын, миллтебез кайда да Аллака тугры булсын иде!