Виталий *~БК~* Боков

Хальмг келн

Калян Са

 

Кен ахан кндлн келдг,

Кетрк бачудан тевчн келдг,

Эвтнь твд, есгр келдг

Эйлдг, ольшг хальмг келн.

 

Холын цууд нернь туурсн,

Хортна мн хорхан уурсн,

Иньгин зрк таалул келдг

Иим схн хальмг келн!

 

штн мнс тосад зрлсн

лн идин зр болгсн,

рч дотрк зрк буульсн

рд омгта хальмг келн.

 

Тосн кевт илн келдг,

Тор-томчар кеерлн келдг,

Усн длр уан келдг

Уул хальмг келн!

 

Модар цоксн метр келдг,

Моа кевт хатхн келдг,

«Кд чолуг хамхлн» келдг

Кчт хальмг келн!

 

Магтад келхлрн – ргд оркдг,

Мааад келхлрн – шавтадг.

Яснла харсн сумн болсн

Янзта хальмг келн!..

 

Ир седклрн илдкн келдг,

Ичрт йовдлд игзрлд оддг,

клс лго – нн келдг

ннч хальмг келн!

 

Ходрад келхлрн хор буслам

Ховдг хальмг келн!..

Швтрлд келхлрн шс дусам

Шрт хальмг келн!..

 

Хар уснд рм блм

Хальмг келм чимгт,

Хуурмг худлчиг худгт суулм

Хурц болчкад, омгта…

 

Аранзал хурдн Зеерд чини

Амаан кемлд агсрич,

Хальмг уул келн мини,

Хазаран бич млтллич!

Ц

Калян Сан

“Ц шигн болвчн –
Идни дее болдг,
Цаасн нимгн болвчн –
Номин клгн болдг”.

Хальмг теегин ауд
Халун а догшн.
Ундасад ирсн кнд
Уух цинь гтн.

Амтнь кцсн цтн
Амнд мини тааста.
Ууад суух дутман –
Улм хнн таалмта.

вкнрин йрд лдсн
лзт “ Идни дее…”
Ц уга болхла
Цаад кхм б.

Алтан гт цн
Ааан дргд келгит,
Арсн-змсн чеен
Асхрсн клсрн девтит.

Кн болн эдлдг
Кмнд кергт идг
Трд, урадг улст:
Таньдг эс таньдгт –

Хальмг теегин дундас
Ханлт теднд ргнв.
Зркин схн йрлс
Звт хамгинь тальванав.

Ц урадг урн
Цань уга лдврт:
рн нарнла урлдн
дрин дуусн кдлмшт.

Аджария – нутг нартна,
Адлдад харадас нисм.
Цкр а халунд
Ц трч шунма.

Улан зандн цн
Уу суусн цагтан,
Аджарин ц трчдн
Амул мендинь мрдит.

Алтан гт цн
Ааан дргд келгнв,
Арсн-змсн чеен
Асхрсн клсрн девтнв

 

Усн
Калян Сан

Зу кршго насн.
"Зуурдин зовл"- йирн йисн.
Цагнь болад -йовсн.
Цаад - кн алдсн.
Урлм зрктд - шуурсн,
Ухам - дендгцд одсн,

Тегд, ирлл зд -
Тегс ги медд:
Терн тал гд -
Тенд - кн гилв...

 

Кесг зун илдн
Кеер н йовсндан,
Ундасхин звр зсндн:
Усар мрт зовсндан,
Тегд, не л
"Тегр цоктха!" -гидг бил
Усна тр архла -
"Уудан кемлд" однав:
Усн гисн гин
Учринь снр меднв.


Чинринь кин чинрднв,
Чидлин икинь клнв.
Усар хтр теегтн
Ундасн-цаад слв,
Урдк цагин бдлн -
Ухандан теед йовлав
Усн бд бхл:
Услад, ууад, уаад-
Дуулн б асхад,
Дурта талан цацад-


г трц манахн
нт зрд тоолхш.
Уга болад одхла -
Ууляд суухан санхш.
Урд я йовсан -
Ухандан бас авхш:
Эмгн ээ - бере б.
Эднхн ииг - ус уу:
Шал ср босдг б,
Шавхдг худгур ирдг б:


Хотна ккд, берд,
Хошад суулан брд
Худгин р чонилдд,
Хуухан мааад суулдад:
Усн ариг клн,
Унтх нрн рн:
Бсинь ухрар шавхад,
Балгч -уснь семр-
Суулин рлц уста,
Суг - гих суута...
Геснь лссн-муурсн
Гертн ирдг б

 

Халрсн халун дурм

Калян Сан

Теегм, мини теегм,
Тегр азр хойрм,
Хамр таанрулсн цецгм,
Хальмг халун дурм!

Эннд эцкнрин ясн оршла.
Экр нердм – эн теегм.
Харм кцл,
Халта хлц,
Хару седкл –
Хальмг Теегтм!..

Какнулад нррн дардг
Караг камб шарлм.
Асхрулад ргд дуулдг
Алтн хорлда шовум.
Хальмг теегн кеерлдг
Халрсн Бамба зула!

Туула зоота удм
Туг слн саадглад,
Туруарн азр чавчад,
Туульн тогляд урлдад,

Хал схн толаан
Ха доран хайлдад,
Делрн ивр келдд,
Делсд йовад одсинь

Хл – ндн ханшго,
Х – схнь олдшго!
Хальмгин нр теегтм
Хавр дкнс ирчк

ивртн рн яслдна,
ирлин дуучнр ирглдн.
хсн ндн ханхмн.
рсн седкл уйрхмн.

Тенд-энд йовситн
Теегм цугтнь дуудна.
Торлгар ркн хрлсн,
Толаан нарар самлулгсн;
Теегтм хавр серн,
Терк дурн трн…

О, теегм, схн теегм –
Оньдин седклин килсм.
Цаан всн-шуурта,
Цар дрс аранта,
Хальмг трскн Теегм, –
Хл ханшго ирлм!

Термин моднас татлдад
Тек клд орлав,
Темн бкнд саатулгдад
Теслтин чинриг медлв.

Хурлата цагин мнд
Хур гдго ицгтв.
Теегинни ргн хормад
Трсн тлдн кишгтв!

Хальмг келн

Тачан Ана

Перевод: Виктор Манджиев

 

Хальмг келн, чамдан / Калмыцкий язык, тебе

Ханлтан келхр седлв./ Хвалу б давно воздал.

Ухаан сосхах нандан / Мыслям своим подвластным, мне

Уурлшгоичн би медлв. / Не будешь сердит, я знал.

 

Ээсн арснасн авн / С рождения своего, от мамы

Экр келн амллав. / С дорогим языком, в устах

"Кезн б болна..." / " Давно, когда - то, жил и бывал"

Кед тууль сослав. / Сколько, я сказок, с детства слыхал.

 

гд ордг лгрмд / Пословицы, что вошли в язык

Угта клгм болв, / Везде, я применять привык.

Урн гин хаалд / И на дороге слова - мастерства

Улт, седклн твв. / До боли в языке, я душу положил.

 

"ар" ргд дуулхла, / Когда, ты, Джангар воспеваешь,

игт ирл бахтгднна, / То, жизнью необычайной восторгаешь!

Келнннь айснь чинхл, / Прислушаешься, к звучанью языка,

Кец хурцнь медгдн./ Ты понимаешь, до чего метка!

 

Келн, келн, келн, / Язык, язык, язык
Кен чамаг заясм, / Кто, тебя тебя создал?
Келнс талдан белн / Разве есть такое готовое,
Кишг кмнд бсм. / Счастье у людей изначальное?


Хальмг келн - мини келн - Калмыцкий язык - это мой язык!

Зрс даву зр! - Дороже он всех богатств!
Хальмг келн - мини келн - Калмыцкий язык - это мой язык!

Звс даву зв! - Высшая на земле справедливость!


Хальмг келн - мини келн - Калмыцкий язык - это мой язык!

Хазнас даву хазн! Дороже любой казны!
Хальмг келн - мини келн - Калмыцкий язык - это мой язык!

Хаа болшго нарн! Солнце, что невозможно закрыть!

 

Ээин эркн

Бадм - Хаалин Иван

 

Ээм герсл гсн эркиг

Эвр бийдн рвслл хадлнав.

Цагар элсн сувсдынь ил,

Цевр дринь мрл тодлнав.

 

Кен медхв? Кед дк

Килмт ээм зулан ргд,

Килсн ар, дотран зальврсинь,

Киннр эркн эргл суусинь?...

 

Хурняста чиррн булд герлт,

Хуучна авъясар штлдг бил.

Хвин цоклнд эс даргд,

Хтк ирл мадндан дурдла.

 

"Зун нмн маань" эрглнв,

Зукван гегнд итклр мргнв.

Заяч деедксн дсл эрнв,

Зальврх дутман - тшг олнав.

 

Рд хальмг улс

Бадм - Хаалин Иван

мрн зальта бачудта,

д цецн аавнрта,

кр, кркхн ккдт

рд хальмг улс!

 

вчн, тр учрснд

р - вч, гнч,

ргн у седклт

рд - хальмг улс!

 

нр "аран" амл,

ск харул биилдг,

ргмт дууан дуулдг

рд - хальмг улс!

 

рн суусн хриг

"рхн" ги оошадг,

г, ррн нр

рд - хальмг улс!

 

ткн ц эдлврт,

врц хурц келт,

ргн теегтн - лзт

рд - хальмг улс!

Нрм крхш

Бадм - Хаалин Иван

Ноолдгсн мет сд унтхшв.

Номт бишв, эгл багшв.

Трскн келнм бдл баралхна,

Трц уханасм архш - зована.

 

клин хаалд орсн, йовах

рлн салах мет болнав.

Седклм салвр, зркм догдлах

Сеглх цага уршгт авгднав.

 

Келх, дурлх, кндлх, тевчх

Келм мартгдана, Хальмг келм!

Эцкм, эцкм намдан нердсн

Экр, тасг Хальмг келм!

 

Хоорндан чигн, гертн, аза

Хальмгаар келсн ховр сосгдна

Меддгнь, дурлдгнь цн болхв?

Медшгонь, лдгнь олн болхв?

 

Омба

Бадм - Хаалин Иван

Эго теегт цлдд, цаад,

Эсго цуцрсн буурл аав -

Цальгрул усар ундан хрлд,

"Цн уусн болхнь", - гил.

 

Хд, сангдсн хрт цнь -

Хальмг улсин оллгч иднь...

Ямаран цагас учрсн ундмби?

Ясн тлдн деед орсмби?

 

ргн теегт идшлсн крмдин

ткн ср г авсн,

Кер даам тосар тослгдсн,

Келн ээдрм агта цм!

 

Хальмпр, бурш кемрн немхл,

Халу ивтрл, томуас хлдг,

Самрх дутман - савдан буслдг,

Сетр аршан - хальмг цм!

 

Кклт схлст - кевлн цогц,

Ккд, квдт - тргн урц,

Кндт кгшст - эрл - менд

Крг, шигдг хальмг цм!

 

Иим соньн идр болхла,

Ирсн гиичн тосхла тавта,

Тер зашалар бдг улс -

Теегин хальмгуд болдгнь лавта.

 

Тодлвр

Бадм - Хаалин Иван

Дчн урвдгч илин чилгчр

Деедкс ндн яад аньсмби?

Гем эс арсн хальмгудым

Гер - маласнь югад салсмби?

м ардсн теегин иньгд

рсн цаста киитн ауар,

Ар далан кв кртл,

мтн тооас геедр тарла.

Аль санх звн мартад,

мн артан атх шунад,

Хальмг нерн дотран ээл,

Хар мртн тоод бил.

 

Алдр Трскм дадах цагт

Алмс авгта сахлтын зааврар

Дврхин трнд, цухрхин ард

Днд йовдг арин ичнр -

Арта гисн зрмг залус

Араан зуу, аран бар,

Арата сууг атц ээргдл.

клин тамд, мухла бол,

рмд гее, муулян эдлл.

 

нн ндт б гихм,

клхр туугдсн экр хальмгудм

Эркн эргл, байрин нульмста

Ээ - аавиннь азрур ирв.

рн зул асах герлд

мд лдснь рлсн санна:

- Дк зовлгас дркм рштх, -

Дотран зальвр, тагчг зогсна.

 

Ирина Булдаева – Рюмшина

 

Халун нарна толянас

Харс, хрл авдг,

Хамгин хрт бодьс –

Хальмг келн минь.

 

Трскн нутган магтдг,

Таал седкл урсхадг,

Трхр заячар заясн –

Трскн келн минь.

 

Эдн теегиг ккрлдг,

Эгл улсиг байжулдг,

Эрвк мет нисдг -

Ээлт хальмг келн.

 

Бсн тг гдг,

Бууль, магт ргдг,

Бурхндан шт йовдг –

Буйнта хальмг келн.

 

«Сарул Элстин тегрс

Свсрсн дольга асхрулдг»

Седклин хаавр болсн -

Схн хальмг келм.

 

Уул - далаар атлулдг,

Усар рм кедг,

Улан залатнрин эрднь –

Урн хальмг келм.

 

*****

Хальмг кн зркн –

Халун нарн мет.

Хальмг кн санан –

Харадан нислн мет.

 

Мини хальмгуд –

Мад уга чиирг.

Мини хальмгуд –

Мкинд диилчнр.

 

Шар тугта хальмгуд –

Шун кергн кцдг.

Шорв олын хальмгуд –

Шан - бурхндан итклт

.

*****

Тег – иньгм

 

ргн у теегм,

рн маар схнч.

скд босхсн теегм,

крл наадулдг иньгм.

 

Седклинм хаавр бол,

Сарулдсн седклим байрлулнач.

Схн иньг мини,

Санаим авлсн тег.

 

Улан залатнрин азр,

Урн-билгтнрин дархн.

Усар-вср байн

У, наласн тег.

 

*****

Багшнр – мини тулг,

Билгин чилшго булг.

Бурхндан шт йовдг,

Буйнта мини «оддуд».

 

Багшин эрдм кчт,

Болв эдн туурвчс.

Багшнр цаан седклт,

Бичг-тамгин хадhлачнр.

 

********

Билгт баахн квн,

Барин кчт загта,

Блдн экр рн -

Бакура Аршан мн.

 

*******

 

Нарна толян ээмим ээхш,

Тостн шовун дууан дуулхш,

Кк тегр лр бркгдн -

Мини зркн чамаг клн.

 

Салькн нанла наадад шоглна,

Тегс усан хурдар глгн.

Сар мандлад нанла инн -

Чамд, авальм, дуран гн.

 

Чини ндн оддас цекр,

Чини гмд балас мтхн.

Чамаг здндн дагин знв –

Би чамд дуртав.

 

******

 

 

Виталий *~БК~* Боков

Оньган гтн, мини рмд!

Оньдин зргт хальмгуд!

Тадн цергчнр, арин ачнр

Таалта дууан дуулый!

 

ил насн хойран

идин зрт лгий.

илв-бах хойран

ивхлгт Тачдан ргий!

 

Кдгин кк чон болсн

Кдр догшн бодгуд,

Улан залата хальмгуд!

 

Окн Тегрин баатрмуд

Оньдин ниилт бй, хальмгуд!

Ээм-ээмн тшлдд,

Экр Трскн харсад!

 

******

 

Би чамд дуртав,

нн седклсн келнв!

Орчлгд чини

Тед дг схн уга.

анцхн чи мини зркндм,

С болн ирнч здндм,

Ценкр тегр хлхл,

Чамаан сан ядлав.

лн чамаан саннав,

ирлин хаалдан хамдан йовхар зткнв!

 

Чамтаан деегшн нисхр,

Чамаан арасчн брхр,

Чи мини дурн,

Чеедм мандлсн нарн.

 

Хаврин теегин цецг мет,

Хойр ндм байрлулнач

ольшг цаан седклтч,

анцхн нанд таасгднач.

 

******

 

аза салькн лн,

Нанта дуархар седн.

"Нанта дуархар седхл,

Намаг сос..."-би келлв.

 

"Тенд мн згт

Трскн азр мини.

Теегт, нарнд, Шорвад

Тегрт халун менд!"

 

"Дкд ю келхм трскнд?"-

Салькн намас сурв,

Санад дотран, санад,

Салькнд би хр гв:

 

"Хальмгуд чамаг мартхш,

Дагин трскн санна,

Хр ирх цаган,

Хмнь, вр клн.

 

Цаг тер ирх ,би меднв,

Цаан Аавд зальврнав:

"Хальмгуд уралан йовтха

Хальмгин нерн дуудултха!"