Салы салу принциптері. Трлері.
азіргі заманы салы жйесі бірнеше аиданы олданады:
Жалпылай, яни табыс табатын барлы экономикалы тлаларды дамыту;Ø
Тратылы, яни уаытында салы млшері мен салы тріні тратылыы;Ø
Те кштеу, яни салыты салу барлы салы тлеуші шін бірдей болуы керек;Ø
Міндеттеме, яни салыты мжбрлігі тлеммен тармау, салыты тлеуде жне есептеуде тланы дербестілігі;Ø
леуметтік-ділеттілік,Ø яни салы млшері жне салы жеілдігін ру, бл аз табысты ксіпорына, халыа аяушылы ыпал жасау; Салы трлері.
Тлем жасау, абілетіне байланысты салытар тікелесі жне жанама болып блінеді. Тікелей салытар тлем абілеттігіне тікелей пропорционалды болады. Осыан жататындар:
Азаматтара салынатын табыс салыы жне корпарацияларды (фирмаларды) пайдасына салынатын салы;v
Млікv салыы осыны ішінде меншікке (жерге, озалмайтын млікке) леуметтік сатандыруа, жалаы орына жне жмысшы кшіне (леуметтік жарнамалар деп аталатындар) салынатын салытар пайданы шетелге аударан шін салынатын салытар;.
Жанама салытар - бл белгілі тауарлар мен ызметтерге салынатын салытар. Жанама салытар бааа стем жасалып алынады ( мысалы акциздар). Блар жарым - жартылай немесе толы тауар ызметтер баасына адарылады.
Жанама салтарды негізгі трлері:
стеме на салынан салы акциздер ( тауар немесе ызметтерді баасына осылатын салытар).ü
Мрагерлік салы.
Жылжымайтын мліктермен жне нды ааздармен жасалатын келісімдерге салынатын салы жне басалар.
59. Р.салы жйесі ерекшеліктері.
1995 жылды 24 суірінде абылданан Р Президентіні «Салытар жне бюджетке тленетін баса да міндетті тлемдер туралы» за кші бар жарлыы салы жйесіне отайлы згерістер енгізді. Оларды атарына олданылып келген салытар мен салытар мен алымдар саныны 46-дан 11-ге ысартылуы, салы салу принциптеріні дниежзілік тжірибеге сай згертілуі, халыаралы салы салу тртібіні енгізілуі, салытарды нышанына, белгілеріне арай топталуы, сонымен атар бл жатты кптеген задармен тыыз байланыстылыы, салыты кімшілікті жаа ережелеріні енгізілуі салы жйесіндегі баса да тбегейлі згерістер жатады. рине мемлектті нарыты экономикалы атынас талабына сай дамуы жадайында салы жйесіні бір орында, згеріссіз алуы ммкін емес. Алайда ыса уаыт аралыында абылданан шексіз згерістер мен толытыруларды енгізілуі нтижесі оны лі де болса жетілмегендігін крсетеді.Бгінгі кні республикада салы задарыны барлы негізгі кемшіліктері ескерілген, рі жетілдірілген жаа Салы кодексі дайындалып, 2001 жылды 12 маусымында абылданды.Уаыт аымыны серіне, заман талабына сай абылданан Салы кодексінде келесідей мселелерді шешуге басты назар аударылан. Біріншіден , барлы шаруашылы субъектілеріне салытандыруды те жадайын жасау. Екіншіден , кейбір жекелеген категориядаы салы тлеушілерге берілген жеілдіктерді жою арылы салы жктемесін жеілдету. шіншіден , салы задылыы жніндегі барлы ережелер мен нормаларды тікелей ызмет ететін за млшерінде біріктіру. Тртіншіден, салы задылыыны тратылыын амтамасыз ету.рине, салы задылыында згерістер мен толытырулар болашата да жргізіліп отырылады. йткені экономикалы арым-атынастар бір орында трып алмайды, ол жаа даму сатысына кшкен сайын салы задылыыны да сол экономикалы саясата сай згертіліп отыруы керек. Сондытан згерісті енгізілуі де зады. Біра, кодекс бойынша енді жаадан енгізілген згерістер жылына бір рет енгізілуі тиіс. Енгізілген згерістер келесі жаа жылды басынан бастап кшіне енеді. Бл ереже біржаынан салы тлеушілерге жаа енгізулерге алдын ала дайындалып, операциялар мен аржы шешімдерін жоспарлауа ммкіндік берсе, екінші жаынан салы ызметкерлеріні жмысын жеделдетуге жне жеілдетуге кп серін тигізеді.Салы кодексі 2002 жылды 1 атарынан бастап кшіне енді. Ол салы салуды ойластырылан ыты негізін руды тпкілікті міндетін шешуге баытталан.