Баалы ааздар нарыы: мазмны, рылымы, экономикадаы ролі.
Багалы кагаздар турлері. Багалы кагаздар рыногы.Багалы кагаздар иесіне табыс келетін, онын ксіп орын мліктеріне катысы барлыгын куландыратын коммерциялык документ. Багалы кагаздар табысты иелеріне дивидентпен пайызы турінде келінеді. ыры президентінін «багалы кагадар жане кор биржасы туралы» 1996 жылга 21 суірдегі жарлыгыны байланысты елімізде багалы кагаздар нарыгы айналымына акция, облегация, мемлекеттік казыналык міндеттемелер, жинак пен дипозит, сертификаттар жане вексел жіберіледі. Акция акционерлік кагамнын мулкіне белгілі пайызды салганын куаттайтын багалы кагаз жне онын иесіне пайданын бір болігін дивидент турінде алу кукыгын береді.7.Бюджет тапшылыы жне оны себептері. Бюджет тапшылыын аржыландыру дістері. Бюджет- табыс пен шыысты тепе-тедігі (смета, баланс). Бюджетті табысы: ксіпорын табысына салы, сатудан тскен табыса салы, жергілікті салы, сырты экономикалы ызметтен табыс, рента тлемдері, салысыз табыс, табыс салыы, ссуда орыны ралы жне т.б.Бюджетті шыысы экономиканы, оамды – мдени бадарламаны, З жне Т бадарламасын, оранысты, басаруды, масатты бадарламаны аржыландыру, несие жне баса мемлекеттерге кмек.Мемлекеттік бюджетті тапшылыыны себебтер:1.Эконмикалык дадарыс жадайыында табысты тмендеуі жне лттык табысты суіні азаюы2. Мемлекеттік бюджетке тусетін акциз салыыны азаюы3.Бюджет шыысыны суі4.аржы –экономикалык саясатты трасыздыы.Бюджет тапшылыын тмендету шаралары:1.Конверсия.2.аржыландырудан несие беруге ту.3.Зиянды ксіпорындара дотация беруді жою4.Салы салу жйесін згерту .Бюджет тапшылыын жабатын 3 дстрлі амал бар:1.Мемлекеттік займ шыару2.Салы салуды атадыы;3.Аша ндірісі немесе «сеньораж» ,яни аша басу.Экономикаы теорияда бюджет тапшылыын шешетін бірнеше тсілдер бар:1.Бюджет жыл сайын балаиста болуы тиіс.Мндай саясат антициклды аымды мселені мемлекетті олын байлайды .Мселен ,экономикада жмыссызды за жруде, демек халы табыссы тмендеп, бюджетке салы кірісі де азаяды. Бюджетті балансы шін, кімет салыты ктереді немесе мемлекет шыысты ысартады, осы екі шараны байланысы олданылады. Біра бл шараларды салдары жинаталан сранысты ысартады.Келесі мысал: елде инфляция делік . Аша табысы жоары жне салы кірістері кп. Бюджет артышылыын жоюшін кімет салыты тмендетеді немесе мемлекеттік шыысты кбейтеді, екі шараны байланысын олданады. Осыны брі инфляцияны кшейтеді.
Бюджет тапшылыын аржыландыруды жолдары:
1. Аша белгілерін шыару. Бл жол теріс луметтік-экономикалы салдарлары болатын инфляцияа жеткізеді. з кезегінде аша эмиссиясы айналыса аша белгілерін тікелей шыаруда да, жанама трде мемлекеттік баалы ааздар шыару жне оларды коммерциялы банктерге ткізу арылы да тлалануы ммкін, коммерциялы банктер зіні резервтерін кбейтеді жне банктік мультипликаторды арасында айналыстаы ашаны санын
кбейтеді.
2. Мемлекеттік арыздар. Бл жадайда аржыландыруа бос аша аражаттары бар компаниялар, банкгер жне т.б. атысады.
3. Шетелдік арыздар. Оларды Дниежзілік валюта оры, баса халыаралы аржы йымдары, кіметтер, банктер береді.
4. лтты байлыты пайдалану. Бл орайда мемлекет баса субъектілерге зіні активтерін сатады.
Салытарды млшерлемелерін кбейту бюджет тапшылыын аржыландыруды дісі емес, оны ысартуды амалы болып табылады.
Бюджетті кірістерін кбейтуге жне шыыстарын ысартуа, бюджет тапшылыын реттеуге, баса экономикалы дадарыса арсы шараларды жиынтыында нысаналы басаруа баытталан шараларды зірлеу жне дйекті іске асыру мемлекетті аржы жадайын тратандыруа жадай жасайды, оны леуметтік экономикалы дамуына жрдемдесетін болады.
8.БДС азастанны БДС – на енуіні ммкін салдары. Дниежзілік денсаулы сатау йымы сарапшыларыны дерегі бойынша халы денсаулыыны 49-50 % мір салтына, яни адамны з денсаулыына алай арайтынына туелді, 17-20 % оршаан орта ерекшеліктеріне байланысты. Сонымен атар денсаулы атеріні негізгі факторларына мыналар да енеді: озалыс кшіні кему салдарынан имылды кемуі (гиподинамия) дене массасыны артуы, жйесіз таматану, оршаан орта нысандарыны барлыыны кптеген уытты заттармен ластануы, ндірісте жне трмыста кйзеліс туызатын жадайлар, зиянды деттерді – шылым шегу, алкоголь пайдалану, нашаорлы кп таралуы. 29 ыркйек пен 1 азан аралыында Астана аласында тіп жатан Денсаулы сатау министрлеріні шінші Ислам конференциясы барысында
Бкіллемдік денсаулы сатау йымыны Еуропалы айматы бюросы мен азастан Республикасы Денсаулы сатау министрлігіні арасында елімізді денсаулы сатау саласыны дамуын олдау масатындаы Екіжылды ынтыматасты жніндегі келісімге ол ойылды. Бл туралы Денсаулы сатау министрлігіні баспасз ызметі хабарлайды.
Бл ынтыматасты «Денсаулы-2020» денсаулы сатау саласыны жаа еуропалы саясатын жзеге асырып, оны ныайту, салауатты мір салтына екпін жасап, жпалы емес дерттер мен жпалы ауруларды алдын алуды кшейту, оам кілдері денсаулытарыны жне оршаан ортаны ауіпсіздігін амтамасыз ету болып табылады. Сонымен атар жат апараттармен, статистикалы деректермен алмасу, ылыми зерттеулер жасау жне денсаулы сатау саласына инновациялар ендіру мселелерін арастырады.
9.Жекешелендіруді азастандаы кейбір ерекшеліктері. Рынока ту жне ТМД елдерінде Р мемлекеттік меншекті мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру процесіні басталуы мемлекеттік меншік лесін ысартуа оны монополиялы стемдігін жоюа баытталан. Сондай-а оамды ндірісті тиімділігін арттыру шін бсекелестік ортаны рып, оны трындарды сранымы баыттау ажет. Мемлекетік меншік лесі 30-40 % шеберінде бекітіледі. Жеке мещікті глдену кезеінде еркін бсеке барынша арындап жеке кссіпкерлерді ндіріс тиімділігін ктеруге жне трындарды сіп келе жатан ажеттіліктерін анааттандыруа итермелейді. азіргі ркениетті оамда меншік иесі мынез-лыны белгілі ережелері жасалан, соеымен атар арты ндіру экономикалы дадарысыны ескерту туралы шаралар арастырылан. Жеке меншік жаа баыт алуда жне оны келешелі алда. азіргі уаытта жеке меншік жекеленген ана емес, сондай-а жымды, акционерлік жне кооперативтік трде меншік иесі жымдарын біріктіретін болды. ш кезеде жргізіледі. Жаппай жеке.у-1992 дан басталды. Масаты мемлекеттік меншікті баса нысандара айналдыру, азамат. мемл.ксіпорын. мліктерін сатып алу. 2 кезе-1993-1995 нарыты зерртеу жне сегменттеуге кшуге жадай жасау. 3 кезе 1996-1998 жекешелендіру рдісін аятап зерттеу жне сегменттеуде жеке секторды басымдылыына жету. Жекешелендіру- бл аысыз тапсыру, сату, акционерлеу, жеке тлалара жала беру, монополистік мемл.к меншікті блшектеу.