Жалакы жуйелері жане формалары.Накты жане туракты жалакы.

Енбек баска ондіріс факторлары сиякты жалакы деп аталатын табыс акеледі.жалакы енбекке марапатталу ретінде корінеді.бул даусыз шындыкты барлык зерттеушілер мойындайды.бірак олардын жалакыны тусіндірудегі бірлігі осымен ітеді жане озгешеліктер туындайды.маркстік концепция біріншіден енбек болашак кунынын кайнар козі, сол себепті онын куны жок, тауар емес деп далелдейді. Бул мынаган негізделген , сатылатын енбек емес, жумысшынын енбекке деген кабілеттілігі, ягни жумысшы мен онын жан уясынын омір суру куралынын кунын аныктайтын жумыс куші корінеді. Екіншіден , жалакы ретінде енбектін барлык онімі емес, тек кажеттісі , ягни жумыс кушінін кунынын орнын толтыратыны толенеді.ушіншіден тауар кунында баска факторларындын да улесі корінеді. Сонымен жалакы бул жумыс кушінін бага жане кун формасында корініс беруі.жалакы номиналды жане накты болып болінеді. Наминалды жалакы деп жумысшыга озінін енбегі ушін толенетін акша сомасын айтады. Накты жалакы дегеніміз алынган акша сомасына толып жаткан омірлік игіліктер мен кызметтерді иемдену молшерімен олшенеді. Ол номиналды жалакмен тікелей байланыста жане тауар мен кызметтерге бага денгейіне кері байланыста тур. Жалакы екі формада болады; мерзімді жне келісімді. Мерзімді жалакы жумыс узактыгымен аныкталады онын олшемі енбекті сагатына толем болып табылады. Келісімді толемде жалакы ондірілген онім колеміне байланысты болады.

Пайыз капитал меншік иесіні факторлы табысы ретінде.

Бугінде Казакстанда болып жаткан отпелі кезен капиталдын алгашкы корлануымен тенестіріледі. Алайда осы процестердін арасында толы сйкестік жок, сондыктан уксастык шартты. Капиталдын алгашкы корлануы тусінігі ен бірінші А.Смит енбнгінде кездескен, кейіннен К.Маркстін «Капиталында» зерттелген.онын алгашкы магынасы феодализмнен капитализмге отудін материалдык жагдайларын дайындауда болды. Нарыкты катынастарга кошкен кезде капитал созі жиі аталатын болады бірак капитал деп кез келген акшаны айтады. Рас, кандайда бір капитал болмасын оз козгалысын белгілі акша сомасы турінде бастайды. Алайда акшанын акшамен жане акшанын капитал ретіндегі айырмашылыгы бар . акшалар оз бетінше капитал бола алмайды. Акшанын капиталга айналуынын басты шарты акша иегерінін нарыкта сондай тауарды табу мумкіндігі болып, ол жанаша кунды жасауга кабілетті, оданда коп озінін бай тургысынын кунды жасайды. Озінін басты енбегі капиталда К.Марк капиталдын бір катар аныктамасын берген. Кездейсок емес. Капиталдын бірінші томында капитал бул кн. Капиталдын екінші томында капитал бул козгалыс екенін далелдейді. Капиталдын ушінші томында капитал бул зат емес, ол адамдар арасындагы белгілі когамдык катынастар екенін айткан.

Баалы агаздар турлері. Баалы ааздар рыногы.

Багалы кагаздар иесіне табыс келетін, онын ксіп орын мліктеріне катысы барлыгын куландыратын коммерциялык документ. Багалы кагаздар табысты иелеріне дивидентпен пайызы турінде келінеді. ыры президентінін «багалы кагадар жане кор биржасы туралы» 1996 жылга 21 суірдегі жарлыгыны байланысты елімізде багалы кагаздар нарыгы айналымына акция, облегация, мемлекеттік казыналык міндеттемелер, жинак пен дипозит, сертификаттар жане вексел жіберіледі. Акция акционерлік кагамнын мулкіне белгілі пайызды салганын куаттайтын багалы кагаз жне онын иесіне пайданын бір болігін дивидент турінде алу кукыгын береді.

Пайда мазмны. Пайданын негізгі тусініктемелері.

Пайданын кайнар козін тусіндіру талпынысынын алгашкылары болып 15- 17 мерканталистер жасаган.олардын ойлауынша пайда сырткы саудада туындаган. Тауарды шет елде жогары багамен сату аркылы адамдар пайда табады. Пайда теориясына экономикалык теорияя классиктері А.Смит пен Д.Рикардо субелі улес косты. Пайданын кайнар козін олар ондірістен таба білді. А.смит озінін басты енбегі «табигатты зерттеу жане халыктар байлыгынын себептері» деген енбекткрінде былай деген: «жумысшылардын материалга коскан кунынын озі екі болшекке болінеді: біреуі олардын жалакысын толеуде, екіншісі ксіпкердін пайдасын толеуде кетеді». А.Смит пайданы ксіпкердін жалдамалы жумысшы енбегі оніммен шегеру ретінде карастырган. А.Смит ойын былай корытындылаган: пайда бул жумысшышын толенбеген енгбегі, алайда онын корытындылары карама кайшылыкта болды. Д.Рикордо озінін пайдага коз карасын «саяси экономия жне салык салуды бастау» деген енбегінде баяндаган, онда ол жалакы молшері мен пайда бір біріне кері катынаста болатындыгын длелдеуге тырыскан, «пайданын жогарлауы немесе томендеуі, жалакынын томен немесе жогары болуымен байланыстыгын айткан. Демек Д.Рикардонын айтуынша пайда бул жумысшылар ондірген косымша кун.