Инфляция: себептері, типтері.

Р-даы инфляция.Инфляция – экономикадаы жалпы баа дегейіні траты ктерілуінен ашаны нсыздану процесі.Инфляцияны себептері:

Тауардан аша жиыныны асып тсуі

Аша эмиссиясы

Мемлекеттік бюджетті тапшылыы

Экономиканы милитарландырылуы

Халыты болжамы

Экономиканы сйкеспеушілігі

Экономиканы жмсалса сипаттамасы

Жалаы – баа брылымы

Ксіпорындарды монополизмі

Инфляция типтері: 1) ашы – бааны траты ктерілуі; басыы – тауарды жоалуы. Басыы ифл-да бааны мемлекет реттейді.Ашы ифл-я 3 белгі б/ша жіктеледі:

бааны су арыны;

р трлі тауар топтары б/ша бааны су дегейіні алшатауы;

Инфляцияны ктілуі жне алдын – ала болжануы.

1 белгі трысынан 3ке блінеді:

Баяу: баа баяу жылына 10 % згереді.

Галопирленген: бааны суі жылына 100%.

Гиперинфляция: бааны суі 1000 %-тен жоары.

2 белгі трысынан 2 трге ажыратылады:

Те инф-да р тауарды баасы бір – біріне атысты немі згеріп трады.

Те емес инф-я.

3 белгі трысынан:

Ктілетін: ктілу факторы инф-я салдарынан білінеді.Егер фирмалар мен халы келесі жылы баа 5 есе сетіні білсе, онда тиімді нары жадайында олар келесі жылы здеріні тауар баасын 5 есе ктереді ж/е ешкім зардап шекпейді.

Ктілмейтін инф-я: бааны 10%-ке суі экономикалы жадайды крт нашарлатады.

Сраныс инф-я:сраныс пен сыныс тепе – тедігі сраныс жаынан бзылады.Мндай жадай толы жмыспен амтылуда, жалаыны суінде пайда болады.Бдан жинаталан сраныс арты болады. Бл бааны суіне итермелейді.сыныс инф-я: ндіріс шыыныны суіне б/ты бааны суі. Бны салдары: жалаыны суіне ж/е энергия мен шикізата бааны ктереді. 2006 жылы атар – шілдеде Р-да инфляция дегейі 5,1% болды.

Инфляцияны леуметтік – экономикалы зардаптары. Инфляцияа арсы саясат жне азастандаы ерекшеліктері.

Инфляцияны зардаптары:Жаымды:

Экономикаа біркелкі инфляция пайдалы: аша жиыныны суі –іскерлік белсенділік-инвестицияларды суі-экономикалы су

Жаымсыз:

Халыты тіршілік дегейіні тмендеуі: жеке жина ашаны наты ндылыыны тмендеуі, аымдаы табыстарды лдырауы

Ксіпкерлік ызмет дегейіні тмендеуі

Капиталды ндірісті наты саласынан айналым саласына шыару

Экономикадаы йлесімсіздікті кшейтеді

За мерзімді инвестциялара ынталандыру жойылады

Аша – несие жйесіні жмыс істеуін бзады, оны орларын азайтады

Экспорт азайып, импорт седі

Мемлекет арызы кбейеді

Валюталы дадарыс кшейеді

Халыты рухани жадайы нашарлайды

Мемлекетті инфл-ямен кресу дістері тікелей ж/е жанама болады.Аша бірлігіні тлем абілеттілігін тікелей реттеу аржы министрлігімен жзеге асырылады ж/е келесі ралдарды амтиды:

1. Немиелерді блу ж/е оларды реттеу;

2. Тарифтер мен бааларды реттеу;

3. Жалаы шегін реттеу;

4. Сырты сауда мен валюта курсын реттеу;

Жанама дістерді елді Орталы банкі келесі ралдарды кмегімен жалпы аша массасын реттеу арылы жргізеді:

Аша эмиссиясын реттеу;

Пайызды есептік млшерлемені реттеу;

Міндетті резервтеу талаптарын реттеу;

Ашы баалы ааздар н.арыындаы операцияларды реттеу.

Нарыктык экономикадагы мемлекеттін экономикадагы кызметтері.

Мемлекет пен нарыктын озара катынасы нарыктык когамда манызды мселелерді бірі,Себебі бл экономикалы жйеде мемлекет ерекше ызметтерді атарады.Шаруашылы байланыстарын интернационализациялау мемлекетті экономиканы реттеуіндегі рлін кушейтуде объективті жадайлар жасайды.экономиканы мемлекеттік реттеу жйесі заа созылан эволюцияны жемісі,бл істі жзеге асыруда оны реттеуді экономикалы механизмдері згеріп отырды.Кез келген экономикалы жйесіндегі мемлекетті рлі оны ызметтері арылы байалады.Экономикалы ызметті трлері те кп,сондытан оны топтап,негізгі блоктара біріктіру ажет;Біріншіден, нары жадайында мемлекет мына ызметтерді з мойнына алады; стратегиялы, экономиклы, рылымды, техникалы,леуметтік, демографиялы болжау мен жоспарлауды.Экономиканы реттеуді тікелей жне жанама ызметін де атарады.Осы аталан нрселерді барлыыны ызметін тек ана мемлекет ткеруі ммкін;Екіншіден,мемлекет иыына мемлекеттік ксіпкерлік ызметі жатады. Ол оама ажет мемлекеттік кспорын (когамдык пен шаруашылык есептегі) мен ондірістік жне леуметтік инфракурылымды жасайды. Ушіншіден, нарыктык жуйе калыпты кызметін камтамасыз ету. Сатып алушы мен ксіпкер мудделерін коргау, стандарт кызметін куру, онім сапасы мен салмагын олшеу, бсекені колдай отырып, нарыктык экономикада монопализмнін болуына барынша курес жургізу, ол ушін белгілі ыты база жасалады. Мемлекет бл жагдайда зіне оамды рбір ызметін аланы жн. Тртіншіден, мемлекет дадарыса арсы саясатты жасау мен ткеру ызметін атаруды бюджет саясатынын кмегімен лтты табысты лестіру арылы жргізеді. Бесіншіден, мемлекет трындарды леуметтік орау жмыстарын зіне алады.