Дріс таырыбы. Сраныс пен сыныс теориясыны негіздері.

Сраныс. Сраныса сер етуші факторлар. Сраныс заы

Сраныс белгілі бір уаытта жне белгілі бір орында сатып алушыны тауар мен ызметті санын сатып алу ммкіндігі. Сраныс заы: сраныса сер етуші факторларды басалары траты боланда, тауар баасы тмендеген сайын, тауар саны седі.

Сраныса сер етуші факторлар:

1. ызмет жне тауар баасы.

2. Ттынушы таламы.

3. Ттынушы табысы.

4. й шаруашылыында табысты блу.

5. Алмастырушы тауар баасы.

6. Наты ызмет жне тауарды жалпы сатып алушылар саны.

7. Инфляцияны кту.

 

Р

 
 

 

 


D

Q

P – тауар баасы, D – сраныс исыы, Q – сраныстаы тауар саны.

Сраныс исыыны бойындаы озалыстар сраныс клеміні згерісі деп аталады. Ол сатып алынан тауар саныны згеруін, яни тауар баасыны згеруін крсетеді. Баалы емес факторды згеруі, сраныс мінезіні згеруіне келеді. Бл жадайда, сранысты баалы емес факторыны згеруіне байланысты ттынушылар кп немесе аз тауар сатып алады. Сраныс исыы оа жылжыса – сраныс седі, ал керісінше сола жылжыса – сраныс тмендейді.

1. сыныс. сыныса сер етуші факторлар. сыныс заы

сыныс белгілі бір кезедегі наты бір бааа шыарылан, нарыта сатуа жіберілген нім немесе тауар саны крсетеді.

Нарыта тауар сынысына сер етуші факторлар:

1. Тауар баасы.

2. ндіріс баасы. Егер жаа технология пайдаланан болса, онда шыын азайып, нім клемі седі. Ол сыныс клемін лайтады.

3. Экономикалы сыныс баасы. Ресурс баасыны тмендеуі, тауар снаыны сынысын сіреді.

4. Салы жне субсидиялар. Салыты суі сынысты тмендетеді, ал субсидия ндірісті кееюіне келеді.

сыныс заы тауар баасы мен нарытаы сыныс клемі арасындаы туелділікті крсетеді.Баа мен сынылып отыран нім арасында тура байланыс бар: баа скенде, сыныс клеміде седі немесе керісінше.

P S

 

 

 
 


Q

сыныс исыы – графиктегі тауар сыныс клеміні згеруі баа дегейіне байланысты.

S – сыныс исыы.

сыныс исыыны згеруі сыныс заын крсетеді.

сыныс клеміні згеруі сыныс исыыны бойымен озалады жне наты шарттардаы бааны згеруінде сатуа арналан тауар саныны згеруін крсетеді. Егер сыныс исыы сола жылжыса, онда сыныс азаяды. Оа жылжыса – сыныс седі.

2. Сраныс пен сыныс арасындаы рекеттесу. Нарыты тепе-тедік

Нарыты тепе-тедігі сатушы сатысы келетін тауар клемі мен сатып алушы алысы келетін тауар клемі сйкес боланда, яни тауар баасы мен тауар клемі тедігі болан жадайда болады.

P S

 
 


 

D

Q

Баа Pо нарыта сынылан тауар саны сраныстаы тауар санына тепе-тедік баада берілсе. Ал баса баалар тесіз деп аталады.

Pо баасына сйкес Qо тауар клемі тедік тауар клемі деп аталады.

Сраныс пен сынысты трт ережесі бар:

· Сранысты лаюы, тауар баасы мен тауар клеміні суіне келеді.

· Сранысты тмендеуі, тауар баасы мен клеміні тмендеуіне келеді.

· Тауар сынысыны суі, бааны тмендеуіне, біра тауар клеміні суіне келеді.

· сынысты азаюы, тауар баасыны суі мен тауар клеміні азаюына келеді.

P S

P2

P1 D

 

Qо Q

Егер нарыта баа P1(P1кішіP0) болса, онда сраныс клемі сыныс клемінен жоары болады. Бндай жадайда нарыта тауар дифициті болады(арты сраныс). Ал егер тедік баадан баа жоары (P2лкенP0) болса, онда сраныс клемі сыныс клем дегейіне жетеді. Бл жадайда арты сыныс орын алады (арты ндіру).

3. Икемділік тсінігі. Сраныс жне сыныс икемділігі

Икемділік – бір экономикалы ауымдылыты екіншісіні згеруіне сер ету дегейі, процеенттік атынасты згеруі. Баа бойынша сраныс икемділігі мен табыс бойынша сраныс икемділігі деген тсініктер бар. Баа бойынша сраныс икемділігі – сраныс клеміне сер ететін баса факторлар згермеген жадайда, сранысты 1% ысаруына байланысты сраныс клеміні суі. Икемділік лшемі – коэфицент, бааны 1%-ке згеруінен сраныс проценті аншаа згеретіндігін крсетеді.

Ed=(QxP) / (PxQ);

Сраныс икемді, егер икемділік коэфиценті сраныс бірлігінен кп болса; сраныс икемсіз, егер, баалы икемділік бірден тмен болса; икемділік 1-ге те, егер сраныс Ed=1 болса.

Табыс бойынша сраныс дегеніміз тауара сраныс дегейіні проценттік згеруі, ол кбінесе табысты 1%-ке суімен байланысты. Табыс бойынша сраныс икемділігіні коэфиценті:

Ed=(QxI) / (IxQ)

мндаы I – халы табысы.

сыныс икемділігі – сыныс клеміне сер ететін баса факторлар згермеген жадайда, сыныс клеміндегі тауар баасы 1%-ке суі. Баа бойынша сыныс клеміні коэфиценті: Es=(QxP) / (PxQ).

 

Негізгі дебиеттер: 7 нег. [27-28,43-58], 12 нег.[1-10], 11 нег. [5-8], 13 нег. [1-7],

осымша дебиеттер: 13 ос. [3-57], 14 ос. [60-86]

Баылау сратары:

1) Нарыыт экономиканы шаруашылыты йымдастыруды баса нысандарына араанда тек зіне тн андай негізгі белгілері бар?

2) Икеміділік дегеніміз не? сынысты икемділігіне ыпал ететін маызды факторы не болып табылады?

3) Нарыты бааны тепе-тедігі дегеніміз не?

4) Сраныс жне сыныс икемділігі?

5) сыныса сер етуші факторлар. сыныс заы дегеніміз не?

6) Сраныса сер етуші факторлар. Срынс заы дегеніміз не?