Дріс таырыбы. Мемлекеттік реттеу: маызы, масаттары, ралдары. Мемлекетті леуметтік жне айматы саясаты.
аржы дегеніміз – оамны ашалай аржы орларын ру мен пайдалану жніндегі экономикалы атынастар жиынтыы. аржылы атынастарды аша атынастарынан айырмашылыы сол, ол жеке ттынушылара ызмет етеді.
аржы ызметтері:
1) Шоырландыру – мемлекетті мір сруіні материалды негізін жасау жне оны жмыс істеуін амтамасыз етеді.
2) Блу – жалпы лтты німді жне лтты табысты блу жне айта блу.
3) Реттеу – жмыс істеп тран субъектілерді ызметін ынталандыру.
4) Баылау – аржы ресурстарын пайдалануды баылау.
аржы жйесі – бл замен бекітілген нормативтер негізінде тиісті институттар мен мекемелер арылы аржы орын жасау мен пайдалану жніндегі экономикалы субъектілер арасындаы жеке ттынушылара ызмет етеді.
АРЖЫ ЖЙЕСІНІ РЫЛЫМЫ:
Мемлекеттік аржылар: Мемлекеттік бюджет, Мемлекеттік несие, Мемлекеттік мекемелер мен йымдар аржысы.
МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ:
Мемлекеттік бюджетті тленетін тлемдері:
- аржы блу – мекемелер мен ксіпорындарды аржыландыруа берілетін ашалай аржы;
- Субсидиялар – мемлекеттік ашалай кмек трі;
- Субвенциялар – дамуды наты масаттарына арналан мемлекеттік ашалай кмек;
- Дотациялар – шыындарды жабуа арналан ашалай аржы.
Салытарды ызметі:
1. Фискалды: мемлекет табысын жасау;
2. Реттеу: экономиканы кейбір салаларын дамытуды ынталандыру немесе тежеу;
3. айта блу: жиналан салыты тсімдері аржыландыруды ажет ететін бадарламалар пайдасына сйкес айта блу.
Салыты элементтері:
- Салы субъектісі: зады жне жеке тла (тлейтін адам);
- Салы объектісі: салы есептелетін база (табыс, млік, тауар, мра, жер) – не шін тленетіні;
- Салы кзі: жалаы, кіріс, дивиденттер (неден тленетіні);
- Салы млшері: шекті, жеілдікпен, орташа, нлдік (салы млшері);
- Салыты жеілдіктер: салы млшеріні немесе салытан толы босату.
Лаффер исыы салы млшері андай боланда салыты тсімдері е жоары крсеткіштерге жететінін крсетеді (М нктесі). График крсеткендей, салыты тсімні клемі (200 мы доллар) салы млшері 10 % жне 65 % боланда амтамасыз етіледі (L жне M нктелері). Салы млшері скенде (графикте 35%-тен жоары) салыты тсімдері азаяды, йткені ебек етуге жне ксіпкерлік ызметке ынта тмендейді жне ксіпкерлерді кбі «алтарыс экономикаа» енеді.
График 1. - Лаффер исы сызыы – салы млшері мен салы тсіміні клемі арасындаы байланысты крсететін исы сызыы
Мемлекетті аржы саясатыны екі аспектісі бар:
Біріншіден, бюджеттік процестреді реттеу – секвистерлеуді-ндірісті лдырауы, инфляция дадарысты шиеленісуі, т.б. ерекше жадайларда мемлекет шыындарыны кейбір баптарын ысартуды осанда з бюджеттік саясатын жзеге асыру арылы бюджеттік тепе-тедік ол жеткізу;
Екіншіден, Фискальды саясат-табыс табу мен шыындарды жзеге асыруды аржылы тетіктері арылы экономиканы реттеу.
Дискрециялы фискальды саясат тауарлар мен ызметтерді мемлекетті сатып алуы, мемлекеттік тарнсферттер мен салытар арылы жзеге асырылады. Оларды клеміні згеруі шыындар жиынтыыны згерісіне келеді. Осылай жиынты сраныса ыпал жасай отырып, фискальды саясат біркелкі таза лтты нім клеміне сер етеді. Дискрециялы фискальды саясат сипатына экономика жадайы да сер етеді. лдырау кезеінде, детте ынталандыратын фискальды саясат жзеге асырылады. Ол арты сраныс жадайында тежегіш сипатта болады.
ДИСКРЕЦИЯЛЫ ФИСКАЛЬДЫ САЯСАТ:
|
|
Банктерді ызметтері:
- несие беруде жне тлемдерде делдалды ету;
- ашалай табыс пен жина аша блігін капитала айналдыру;
- айналымны несиелік аржысын (вексельдер, чектер, банкноттар) жасау.
Банктерді экономикаы рлі – ашалай капитал жинаталып жатан экономика саласынан оны алып, пайдаланып жатан экономика саласына беруді амтамасыз ету.
Банктерді ызметтері жне операциялар сипаты бойынша жіктелуі: Орталы эмиссиялы, коммерциялы депозиттік, инвестициялы, жинаты, арнайы мастаа арналан.
Банктерді негізгі операциялары: Енжар –аша ресурстарын жмылдыру: депозиттер абылдау, акциялар мен баса банктерден баса баалы ааздарды несиелерді сату; Белсенді-аша ресурстарын тарату: несиелер беру, акциялар, облигациялар, сатып алу, лизинг, факторинг, банк инвестициялары, вексельдер мен операциялар.
Банк кірісі (маржа) – несиелер мен салым ашалар бойынша пайыз млшері арасындаы айырма.
Негізгі дебиеттер: 3 нег. [45-5, 79-84], 4 нег. [38-156]
осымша дебиеттер: 5 ос. [135-189]
Баылау сратары:
1) Банк ызметтері жне негізгі операциялары
2) азастан Республикасы банктеріні анша дегейі болуы ммкін?
3) Ашалай мультипликатор дегеніміз не?
4) аржы жйесіні мні жне негізгі субъектілерін атап берііз?
5) Салы салу дегеніміз не? Салы салуды негізгі принциптерін атап берііз?
6) Банкті мні мен экономикалы рлін, атаратын ызметтерін белгілеп жне атап берііз?