Азастандаы Жібек жолы.
Б. з. б. II асырда лы Жібек жолыны сауда дипломатиялы басты жолы ретінде аты шыады. лы Жібек жолы Алтай, Памир, Тянь-Шань, Сырдария, мудария жерімен ткен. Жібек жолыны тарматары V-VII асырларда Жетісу, Отстік азастан жерлерін амтыан. Жібек жолыны бойында Тараз, Баласан, Бхара, Самаран, Сайрам, Сауран, Отырар, Сыана, Мерв, Талхиз, ргеніш, Испиджаб, Шаш. Весидж, Шауар т. б. ірі ортаасырлы алалар орналасан. Кейіннен XIII-XIV асырларда Жібек жолыны саяси-экономикалы маызы артан.
Жібек жолы баыты: Хуанхэ зені – лы ытай ораныны батысы – Іле зені – Ыстыкл. Бірнеше сауда жолдары алыптасып, дамыды.
Лазурит жолы: Бадахшан тауы – Иран – Месопатамия – Мысыр – Сирия-ытай.
Нефрит жолы: Жаркентдария – Шыыс Тркістан – ытай.
Дала жолы (б. з. б. 1 мыжылдыты ортасы).
Жібек жолындаы тауарлар.
Жібек жолыны алашы негізгі тауары ытай жібегі болан. ытай жібегі осы жолмен Батыса жеткізіліп тран. Кейіннен Батыс пен Шыысты баса тауарлары тасылан (кміс, алтын, тлпар, тйе, бркіт, аршыа, піл сйегі, жеміс-жидектер, экзотикалы адар т. б.). Жібек алтынмен тееліп, халыаралы валютаа айналан. Жалаы мен арызды жібекпен тлеген.
Жібек жолыны маызы.
Жібек жолы азастан мен Орта Азияда мдени-экономикалы жадайды рлеуіне ыпал етті. Жалпы, Жібек жолымен 2000 жылдан астам уаыт бойы сауда керуендері жрген. Жібек жолымен шыыстан будда, батыстан христиан діні таралан. Жібек жолы – сауда жолы ана емес, кшпелі отырышы халытар мдениетіні даму, таралу жолы.
Монолдарды аза жерін басып алуы жне лыстарды рылуы.
Шыысхан Шыыс Еуропа мен Алдыы Азияа жол ашатын Орта Азия мен азастанды жаулап алу жорыына жан-жаты зірленді. Бл шін ол мсылман кпестерінен, моолдарды ол астында болан босындардан мліметтер алып, араытайлар мемлекетіні, содан кейін Хорезм шахындаы ішкі жадай мен скери кштер туралы деректерге аныты, соны негізінде ойластырылан іс-имылды бадарламасын жасады.
Шыысхан азастан мен Орта Азияа жорыты Жетісу арылы жргізбекші болды. з басыны жеке жауы найманны ханы Кшлік ханды таландап, бай алалары бар Жетісуды зіне арату шін оан 1218 жылы Жебе ноян бастаан скер тобын жіберді.
Жетісуды Шыысхан скері арсылысыз оай басып алды. Жетісуды баындыраннан кейін Шыысханны Муеренахра, сол кезде бкіл Орта Азияны билеп отыран Хорезм мемлекетіне арсы жорыа жолы ашылды. 1218 жылы кктемде Шыысхан Орта Азияа сауда керуенін жіберді. 500 тйеден тратын керуенінде моол жансыздарын осып есептегенде барлаыы Кп адамы бар керуен 1218 жылды жазында Отырара келіп жетті. Отырарды билеушісі айырхан Иналшы кпестерді тышылы жасады деп кдіктеніп, оларды лтіруге бйырды. Шыысхан Хорезм шахынан айырханды стап беруді талап етті. Біра Хорезм шахы бл талапты орындамады, Шыысхан жіберген елшілерді лтіруге мір берді. «Отырар апаты» деп аталатын бл тарихи оиа Шыысханны Хорезмге арсы соысын тездетті.
Орта Азияны баындыру шін Шыысхан зіне туелді елдерден алан жасатармен оса жалпы саны 150 мыа дейін адамы бар алы олды бастап шыты. Хорезмні шахы Мхаммед моолдара арсы труа дайын емес еді.
1219 жылы ыркйекте Шыыс ханны 111 мы скері Отырар аласын оршайды. Бл алы олды Шыыс ханны лдары Шаатай, гедей басарады. Бір айды ішінде Шыыс хан скері Отырарды алады. йгілі кітапхана ртеніп, халы кптеп ырылады. айыр ханны денесіне ерітілген кміс йып, азаптап лтіреді. 1219–1220 жылдары Шыысханны лдары Бхара, Самаран, Сыана, Сауран, Баршынкент, Жент, згент алаларын баындырады.
1221 жылы Шыыс хан скері Хорезмді, Орта Азияны жаулап алады. Осыдан кейін Шыыс хан скерлері парсы, Ауанстан, орыс, Дешті-ыпша жерлерін жаулап алады. 1224 жылы Ертістегі Шыыс хан ордасына айта оралады. 1219–1224 жылдар аралыында Шыыс хан азастан мен Орта Азияны жаулап алып, з империясыны рамына осады.
1238 жылы Бхарада Махмд тараби бастаан ктеріліс Шыыс хан ол астындаы халытар ктерілісіні е ірісі болады.