Тларалы коммуникация

Адамдар арасындаы зара рекеттестікті тлааралы деуге болады, егер мына критерийлерге сай келсе:

- Бірнеше адам атысады (2-3 адам)

- Бл : атысушылар жаын мада болып, бірін-бірі кріп естіп жне кері байланыс жзеге асса іс-рекет болады.

Тлааралы коммуникация – бірнеше адамдар арасындаы тілдік, тілдік емес ралдарды пайдалану арылы жзеге асатын зара рекеттестік, нтижесінде арым-атынаса тсушілер арасында психологиялы контакт жне белгілі бір атынас орнайды.

Тлааралы коммуникацияны пндік облысын анытауа «арым-атынас» сзі кмек береді.

Зерттеулер крсеткендей бшл сзді маынасын мына 3 топпен байланыстырады:

4. Бірігу, орта нрсе ру (достар компаниясы)

5. Хабар жіберу, апарат алмасу (гімелесу, сйлесу)

6. Кездесуге рекет, кірігу («тере тсінісу)

Тлааралы коммуникация ызметі немесе функциялары:

- арым-атынасты функция – апарат алмасу шін, апарат абылдау шін арым-атынас, контакт орнату

- Апаратты – хабар, ой, шешім, пікір алмасу.

- озаушы, трткі болатын функциясы – белгілі бір рекет жасауа деген партнерді стимуляциясы

- йлесімділік – бірлескен рекетті йымдастыруда зара келісім мен тсіністік

- Тсінісу – кіл-кйді, абыржуды, ниетті адекватты трде дрыс абылдау

- Эмотивті – серіктесте керекті эмоциялы кй ояту, сонымен оса абыржуды згерту

- арым-атынас орнату – индивид рекет ететін рлдік, дрежелік, іскерлік жйеде з орнын тсіну.

- сер ету – серіктесті жеке ойлау рылымында кйді, ылыты згерту.

Тлааралы коммуникациядаы белгілі модельдер:

- Сызыты модель:

Апарат жіберуші ойды, сезімді белгілі бір хабарламаа кодтап (сйлеп, жазбаша, т.б) алушыа жібереді. Егер хабарлама ртрлі кедергілерден тіп, алушыа жетсе стті болып саналады.

- Интерактивті – мнда кері байланыс болумен ерекшеленеді. Алушы мен жіберуші орын алмасып отырады.

- Трансакционды – бір уаытта жіберу жне абылдауды арастырады.

 

Баралы коммуникация ымы «коммуникация» (байланыс, апарат) термині (лат. тілінен «сommunicatio»-хабар, апарат жне «сommunicare»-жалпылау, гімелесу, байланысу, хабарлау, жіберу) ылыми дебиетте ХХ асырды басында пайда болды. Коммуникация - адамдар, топтар, лттар, мемлекеттер арасындаы зара рекетті ажетті элементі болып табылады.Коммуникация - бл адамдарды тіршілік рекеті рдісіндегі оларды зара рекетіні ерекшелікті формасы. Коммуникация негізінде оамда индивидуалды(жеке) жне жымды мінез-лы алыптасады. Коммуникация мынадай трлі формада іске асады:тлааралы байланысты тілдік жне паралингвистикалы (ым, ылы); мдениет саласында - дебиет, нер жне баралы апарат ралдары.Коммуникация адами белгілер жйесі (тілдер) арылы индивидтер, топтар, йымдар, мемлекеттер, мдениеттер арасында жзеге асырылады. Коммуникация ттас белгі хабарларын алмасу ретінде адамдар арасында арым-атынас кезінде жреді, онда білім, ойлар, идеялар, арым-атынас жасаушылардын кіл-кй сезімдері мен бадарламалары бейнеленген.Коммуникация индивидуалды жне топтар арасындаы сйлеу тртібі алыптасатын леуметтік келісу процессі. Сондытан да леуметтануда коммуникация тлааралыпен атар баралы коммуникация ке трде зерттелді.леуметтану леуметтік факторларды, яни баралы коммуникацияны оамды пікірді алыптастырудаы серін, адамдарды леуметтік шынды пен ндылытара атынасын зерттейді.Коммуникациялы процесті траты элементері болып: 1)жіберуші (коммуникатор, хабарды тасымалдаушы); 2)канал немесе арна апаратты жіберу ралы; 3)жеке хабар; 4)апаратты баытталан тласы-алушы.Баралы коммуникация (БК)-бл апаратты баралы коммуникация ралдары (баспасз, радио, киномотография,телевизиа), арылы кпшілік аудиторияа адамдарды баалау, кзарасымен іс-имылына сер етуі арылы хабарлау процесі.Баралыкоммуникация тжырымдамалары.Жалпы леуметтанылы контексттегі БК туралы алашы зерттеулер 20. басынан басталды. БК жніндегі зерттеуледі негізі Г.Тард, Г.Лебон, П.Лавров, Н.Михайловский, Н.Кареева, П.Сорокинні ебектерінен аланан. Алашы БК туралы тжырымдамада бараны тобырдан бліп арастырады. Тобыр адамдарды басаруа абілетсіз жне млдем жауапкершіліксіз ылады. Ол (тобыр) талыламай эмоцияа, кіл-кйге беріледі. Лебонны айтуына араанда, 20. басты сипатын индивидті тобырды санасыз іс-рекетін саналы іс-имыла ауыстыруын санады.Француз леуметтанушысы жне криминалисті Г.Тард зіні тжырымдамасын з ріптесіне араанда тереірек арастырды. Лебон секілді Тард адам тобыр арасында тым эмоцияа берілгіш, саналы ойламайды деп есептеді. Адамдарды тобырдаы орташа саналы денгейі, рбірін санаан кездегі дегейден тмен екендігін айтты. Егер Лебон тек «шашыраы тобыр» туралы айтса, онда Тард жаа леуметтік бірлестік –публиканы ерекше бліп крсетті. Публиканы рылуыны негізіне ол бкараа сер ету тсілін алды. Публика орта апаратты кздерімен біріккен леуметтік топ.Танымал «оамды пікір (1920ж)» ебегіні авторы В.Липпман азіргі заман адамындаы дниетанымыны алыптасу процесі БК- ыпал етуі стериотиптер негізінде іске асады. БА хабарлайтын фактілерді здеріні арауына сйкес трлендіреді, кейде оны згертіп те жібереді. оршаан орта туралы тсініктері жнінде жктеп, БК оларды сана-сезімдері арылы адамдар рекетіне ыпал етеді. Осылайша баспасзді адамдарды шексіз билеуі жзеге асады.Американ леуметтанушысы Г.Ласуэлль 1948ж. зіні «Дниежзілік соыстаы насихаттау техникасы» атты кітабында тыш жне е танымал, бес элементен тратын: кім? (хабарды жібереді) -коммуникатор, не? жіберіліп жатыр)-хабар: алай? (жіберілуді іске асырылып жатуы) -арна; кімге?(хабарламаны жеткізілуі)- аудиторияа; андай? (хабарды серлілігі)-нтиже.«Е аз млшердегі сер» (минимальный эффект) теориясыны негізін алаандарды бірі Н.Лазерефельд болып табылады. оамды пікірді сайлау науаны кезінде зерттеуді нтижесінде, ол, БК- аудиторияа шектеулі трде, яни, белгілі бір дрежеде ана сер ететіндігін орытты. Бл зерттеулерді орытындысы ретінде БК- аудиторияа екі сатылы сер ету моделіні пайда болуына келіп, онда басымды кшті БК емес, кшбасшыны тлалы ыпал етуі атарды. Кейіннен, Дж. Клаппер БК рылымыны адамдарды міріне ыпал етуі шексіз еместігін, дегенмен, абылдаан аудиторияа сер ете алады деген орытындыа келді. Сондытан, БК халытын сана-сезіміні ауысуыны негізгі себепкері бола алмайды.Лазерефельд пен Клапперді орытындыларын саяси коммуникациядаы БА- рлі туралы кейінгі зерттеулері де длелдеп, БК ыпал ететін келесі факторларды анытады:1) апарат кзі рашан хабарлаушымен(комментатор) байланысты, яни, апаратты алай жне кіммен берілуі маызды;2) хабарды контексі маызды болып саналады;3) апарат кзі мен коммуникаторды арасында бір жаынан хабар мен аудитория, келесі бір жаынан «ааулар», шуды болуы;4) референттік топтарды болуы маызды.1953ж. К.Ховланд, А.Джанинс, Х.Келли «Коммуникация жне сенім» атты кітбін жарыа шыарып сендіруші коммуникация трысынан индивидті(коммуникатор) екінші бір индивидтерді аудитория пікірін жне мінез-лын згертуді ынталандыруды енгізетін процесс. Осынау енгізуді нтижесі апаратты сапасы мен аиаттылыына, рецепиенттерді жеке тжірибесі мен ндылы жесіні негізінде аныталатын апарат кзіні мртебесі мен беделіне де туелді болады.БК зерттеу жмыстарында Б.Барельсонны жасаан аудитория ажеттіліктерін анааттандыру тжырымдамасы аса лкен рлді атарадыОны пікірінше БК аудитория ажеттіліктеріне баыт стап ол белгілі бір дрежеде апарат мазмны анытайды. Барельсон БК мен оамды пікірді зара рекеті туралы жне де олар бір-біріне сер етеді деген орытынды жасайды. БК зі ызметін іске асыру шін, ол кпшілік аудиторияа назар аударып, оны ызыушылытары мен дниетанымын есепке алу тиіс. Сондай-а ол БК- оамды пікірге апаратпен ыпал етуінен грі апаратты баалау жаы басым деген орытындыа келеді. оам дамуын апаратты байланысты техникалы ралдарымен байланыстырылан рал теориясын жасап шыаран канадалы алым Г.М. Маклоэн болды.Маклоэн тжырымдамасыны басты тезисінде хабарды зі рал деп алады. Аудиторияа баытталан апаратты сапасы, абылдау дегейі, сол апарат тасымалдайтын немесе жіберетін рал немесе арна мен аныталады. Апаратты жіберетін рбір рал бір ана арнайы тіл мен актуализацияландырылан діспен, оама сер ететін сол апаратты сипатын алыптастырады соан сйкес дние абылданады.