Коммуникация» ымын анытау амалдарыны алуан трлілігін негіздеіз

Коммуникация деген сз латын тілінен аударанда (лат.«communicare»-біреумен кеесу) байланыс дегенді білдіреді. Ол «орта етемін, байланыстырамын, сйлесіп-пікірлесемін, арым-атынас жолы, бір орынны екінші жапен байланысы; сйлесу, апарат беру» дегенді білдіреді.
Адам лемі – коммуникация лемі. Л. Витгенштейн айтпашы, адам зін-зі адам ретінде тек ана баса адамдармен коммуникациялы байланыс жйесіне енгеннен со сезінеді екен. Біз зімізге йреншікті туан-туыс, дос-жаран арасында отыранда коммуникацияны кптеген вербалды (сйлеу мен сзге негізделген) жне бейвербалды (сзге негізделмеген) компоненттерден тратын кешенді рі зіліссіз рдіс екендігіне мн бермейміз. Коммуникация дене мен олды имылы, ишаралар (бас изеу, бас шайау, ол сермеу жне т.б.), кзарас, бет-бейнедегі мимика сынды кптеген рамдас бліктерден тратындыын сонда на тсіне бастаандай боламыз.
«Коммуникация» термині арым-атынас ралы ретінде де ке олданылады. Коммуникацияны «араласу», «сйлесу», яни белгілі бір апаратты жеткізу барысында тілді іске осу деп те арастыруа болады. рине, коммуникация терминіне тере талдау жасайтын болса, оны лингвистикалы тілді пайдалану арылы белгілі бір апарды жеткізумен шектейтін мнімен оса леуметтік-психологиялы маынасы да барлыын креміз – адам тлаларыны эмоционалды, аффективті-ндылыты рекі басым атынасу, іштесу, араласуын да білдіретіндігін креміз. Осы айтыланмен жалпылама анытаманы шектегенді жн кргендіктен, коммуникация деп біздер адамдар арасында табалы-белгілік рылымдар арылы апар алмасу ісін жзеге асыратын негізгі арым-атынас жолын айтамыз.

Коммуникация туралы ыса маынада тсiндiрсек, ол адамдарды бiрiккен iс-рекет барысында зара ызыушылытарымен, ойлары, кiлкйi, сезiмдерiмен алмасу фактi ретiнде тсiндiрiледi. Мны барлыын апарат ретiнде арап, коммуникация процесiн апарат алмасу процесi ретiнде тсiнуiмiз ммкiн. Коммуникация мнін тсінуде келесі сздер кілттік болып табылады: байланыс, контакт, зара рекет, алмасу, біріктіру амалы. леметтік- психологиялы феномен ретінде коммуникация натыра сзбен белгілеу шін контакт, яни жанасу сзін алуа болады. Адамдар арасындаы контакт тіл мен сйлеу арылы жзеге асады. Сйлеу коммуникациясыны негізгі тсілі болып табылады. Ол адам санасын белгілік жйелер арылы обьективтеу ретінде арастырылуы ммкін. андайда бiр апараттар арнайы белгiлер арылы бере аламыз, натыра айтанда белгiлер жйесi арылы. Коммуникативтiк процесте олданылатын бiрнеше белгiлер жйесi бар, соан сйкес ылып коммуникативтiк процестi классификциясын руа болады. Сйлеу пайда болушы сананы кріну формаларыны бірі ретінде пайда болады жне адамны жоары психикалы ызметтеріні бірі ретінде филогенетикалы жне онтогенетикалы дегейлерде дамуды крделі кезедерінен тті. Сйлеу манерасы адамны дниетану жніндегі тсінігін, оны мдениетін анытайды. Сйлеу сапасы мазмн, атынас жне сер ндестігіне туелді. Мазмны апаратпен байланысты, атынасы – адам зі сйлеуге енгізетін эмоционалды контекстке рамымен байланысты; сер сйлеуді басалара ыпалымен аныталады. Мысалы, біз сйлеушіні сйлеуіні леуметтік-психологиялы сапасын баалауымыз керек. Бл жадайда оны апараты аншалыты мазмнды екенін, ол сйлеушіні зіне ызыты ма жне оны хабарламасы баса адамдара сер ете ме, соны анытау керек. Сйлеу тіл арылы жзеге асады. Тіл – апаратты андай да бір трде кодпен хабарлайтын белгілік жйе. азіргі оамда белгілік жйелер те кп, біра компьютерлік байланысты дамуымен оларды кейбір интеграциясы тенденциясы толы аны. Сйлеуді маызды факторы болып араратты біреуді паралингвистикалы тсілдері табылады. Олара мыналар жатады: сйлеу аттылыы, темпі (шапшадыы), дыбыстарды айту ерекшеліктері, дауыс тембрі, жесттер, мимика, дене трысы.арым-атынаспен оса жретін паралингвистикалы тсілдер жиынтыы оны контекстін анытайды. Паралингвистикалы тсілдер айтыланны маынасын длелдеуі ммкін, немесе, керісінше, оны теріске шыаруы ммкін. Айтылан мен паралингвистикалы тсілдер арылы крсетілгендерді арасындаы арама –айшылыты толы емес арым-атынас факторы ретінде арастыру керек. Кез-келген байланыс кері байланысты йарады. Мысалы, егер екі адам кездейсо кездессе, онда олар тек ана амандасса, арым-атынас жреді. Ал егер оларды біреуі басасын байамай алса, онда арым-атынас жрмейді, йткені байланыс болмайды. Байланыс тек ана паралингвистикалы тсілдер дегейінде де болуы ммкін. Мысалы, екі таныс емес адам бір-біріне ызыа араанда.
Адамны леуми болмысын талдауда іс-рекет категориясына маызды роль беріледі. Іс-рекет жайлы маркстік-лениндік ілімге сйене отырып, кеес рпаы психологиялы ылым, оны баыттары мен оны деу дістері мселесіні барлыын жааша арастырды. Теориялы, экспериментальды жне олданбалы зерттеулердегі іс-рекет талдамы арылы адам психикасыны леуми себептелуі, тла психологиясы жне оны дамуы ашылады.