Педагогикалы этика ымыны мнін ашыыз

Педагогикалы этика (деп) - моральді (ізгілікті) ттас педагогикалы процесс жадайында ызмет етуіні ерекшелігін білдіретін этиканы рамды блігі; малімні адамгершілік іс-рекетіні рилы аспектілері туралы ылым. Педагогикалы этика пні - депті педагог санасындаы, мінез-лындаы, атынастары мен іс-рекетіндегі кріністерді задылытары.

Педагогикалы этика педагогикалы мораль мен моральдік ндылытарды негізгі санаттарыны тпкілікті мнін арастырады. Адамдарды адамгершілік асиеттері мен мінез –лына, іс имылына жне мірлік алуан трлі былыстара т.с.с. зіндік баа беретін мейірімділік пен злымды, адалды пен ар-намыс туралы тсініктер жйесін моральдік ндылытар деп атауа болады. Педагогикалы ызметте моральдік тсініктерді негізгі трлеріні брі олданылады, дегенмен, педагогикалы ызмет пен арым-атынас трізді тсініктер этиканы жеке дара тарауына атысты педагогикалы тйсіну трізді жекелеген тсініктерді бле –жара крсетеді. Осындай санатты ішінде ксіби – педагогикалы борыш, педагогикалы ділдік, педагогикалы ар-намыс жне педагогикалы бедел бар.

ділдік дегеніміз жалпы аланда, адамдарды адамгершілік асиеті мен оларды оамды танымал болуы, ытары мен міндеттері арасындаы зара сйкестілік деуге болады; педагогикалы ділдікті: малімні оушылармен арым-атынасы барысында оларды тртібін, ылыын, оуа деген кзарас- лшынысын, адамгершілік трбиелілік дегейін анытау мен баалау барысындаы малімні обьективтілігі мен оны адамгершілігіне зіндік баа беретін ерекше сипаты болады. Педагогикалы ділдік згешелігі оушылар мен педагогтарды іс имылды баалау жне оан атысты жауап рекциясыны р трлі адамгершілік дегейде болуында; педагог обьективтілігіні лшемін анытау кбінесе педагога байланысты болады; зіндік ораныс дегейі р трлі тараптар ара-атынасыны кбінесе жалпы моральдік баалауа тсетіндігінде; е аыр аяында педагогпен алдын ала бадарламаланан педагогикалы ажеттіліктерді балаларды тсінбеуінде;

Ксіби педагогикалы борыш – педагогикалы депті е маызды санаттарыны бірі. зіні ебегіне деген шыармашыл кзарас, з-зіне ата талап ою, ксіби білім-білігі мен педагогикалы шеберлігін арттыруа деген лшыныс, оушыа , оны ата-анасына деген рмет крсету жне талап ою ажеттілігі, мектеп мірінде кездесетін иын да, крделі шиеленістерді шеше білу трізді згеше іс –имыл педагогты ксіби борышына жатады.

Ксіби ар-намыс –бл педагогикада малімні з маыздылыын тсініп ана ою емес, сонымен атар оны оаммен танылуы жне моральдік сипаты мен сіірген ебегіне деген оамны рметі деген тсінікті білдіреді. Педагог мамандыында жеке басты ар-намысы мен асиетін тсіну сезімі ерекше байалып трады. Егер малім з мінез –лында жне тлалармен ара –атынас барысында педагог идеалына ойылатын талаптарды бзан болса, осыан сйкес ксіби ар-намыса, педагогты адамгершілік сипатына немрайлы арау рекеті демонстарцияланады. Малімні ар-намысы – оны ксіби борышын орындау барысында крінетін наты ксіби ар-намысына оамды баа беру.

Малімні педагогикалы беделі- оны оушылар мен малімдер жне ріптестер жымындаы моральдік статусы , бл рмет пен ошаметке ие болып жрген беделді де, рметті стазды трбиеленушілерді тртібі мен нанымдарына сер ететін зіндік тртіп трі. Педагогикалы бедел малімні осыан дейінгі алан моральдік-этикалы жне психологиялы-педагогикалы даярлыына байланысты. Оны дегейі білімні , зеректіктікті , шеберлікті тередігімен жне з ебегіне деген ерекше атынасымен т.б. аныталады.

Педагогикалы деп рамына адамгершілік санадан адамгершілік тжірибеге кшудегі адамгершілік шыармашылы элементі енеді. Малімні адамгершілік шыармашылыына кптеген жиынтытар енгізіледі, оны ішінде аса маызды деп саналатын: педагогикалы мамандыты оама атысты нормалары мен оны маыздылыын тйсіну; трлі крделі оиалар орын алан жадайда, оны пайда болу жадайын тсіну; адамгершілік-педагогикалы нормалара сйкес е лгілі рекетті тадау ажеттілігі;

Педагогикалы тртіп -малімні ызметінде оны ойы мен рекеті штасып жататынпедагогикалы моральді іске асыру трі. Тртіп – іс-имылды барлы обьективтік сері мен оны субьективтік абылдануын алдын ала кре білуді кздейтін адамгершілік тртіп. Осы арылы масата жетудегі барынша жеіл жне мейлінше жаымсыз трде жету ізденісі крінеді. Педагогикалы тртіп – немі шыармашылыта жне ізденісте болу деген сз.

Малімні тлаа деген рмет сезімі, жоары талап оюы, гімелесіп отыран адамды тыдай білуі , оны тсіне білуі, ара-атынастаы іскерилік, бірбеткейсіз станымдылыы, сабырлылыы , адамдара атысты ерекше зейіні мен сезімталдыы т.б. педагогикалы тртіпке жатады.

Малімні педагогикалы мдениетіне ойылатын талаптарды ішінде педагогикалы тжірибені даму барысында алыптасан жалпы адами мдениет те бар. Біра педагогикалы салада зіндік адамгершілік трбиені ажырамас блігі болып табылатын моральдік йлестіруді де зіндік ерекшелігі бар. йткені педагогты іс –имылын ешкім баыламайды ой. Ол кбінесе з ылыын зі баалайды, зі тзетеді. Сол себепті малімні моральдік «барометрі» педагогикалы яты аса сезімтал жне жоары дегейлі болуы шарт.

Педагогты ксіби тртіп кодексі педагогикалы станымдар мен моральдан туындайтын адамгершілік талаптар йлесімін анытайды жне оны педагогикалы ызмет дерісіндегі ара-атынас жйесі мен тртібін реттейді. Педагогты ксіби тртіп кодексіні басты масаты малімні з-зіне , педагогикалы ебекке , оушылар мен малімдер жымына деген ара-атынасын анытайтын негізгі талаптарды белгілеу болып табылады.

Педагог тртібі оны педагогикалы рекеттеріне адамгершілік трыдан реттейді. барынша толыанды ксіби- этикалы сипаты мен масата сйкестігі педагогикалы тртіпті келесі сипаттарында ( мінез- лыта) сынылан:

- талапшылды , жеке басты асиетін орламау, тртпектей бермеуінде;

- арым-атынас барысында табиилы, арапайымдылы танытып, мймкелік пен рескелдікке жол бермеуінде;

-бірбеткейліксіз станымшылдыы жне табандылыында;

- аса дабыраламайтын зеректік пен сезімталдыында;

-тланы жеке басын орламайтын зіл-сыа олдана білуінде;

-иландыру, нандыру, ескерту, сыныс жасау жне ысымшлы пен орлысы жазалай білуінде;

-з білімі мен ксіби даярлы дегейіні артышылыын атап айтпай-а білім алушыларды оыту жне трбиелеу білу абілетінде;

-білім алушыларды тыдай білуі, оны жне згелерді сратара берген жауаптарына тыылыты арай білуінде;

Жоарыда аталан педагогикалы тртіп трлері педагогты трлі оу –трбиелік міндеттерін шешу барысында крініп, оларды ксіби ызметіні тиімділігі мен сапасын арттыруа ыпал етеді.

Ксіби деп сипаты келесі жадайда крінеді:

- педагогты сырты келбетінен;

- кез келген орын алан жадайды жылдам жне дрыс баалай білуі, сондай –а з трбиеленушілеріні тртібі мен абілеті туралы орытынды жасауа асыпауынан;

- з –зін стай білу, иын жадайда сезімге жол бермей, салынандылы танытуынан;

- оушыларына оятын талаптарыны ойа сыйымдылыы мен олара деген сезімталдыынан;

- оушыларды жас жне жеке –дара ерекшеліктерін жасы білуінен;

- з ебегіне сыни кзараспен баалай білуінен;

депті педагог жмыса, іскери кездесулерге уаытында келеді; зіні ріптестеріне, оушыларына, оларды ата-аналарынан алан заттарын уатылы айтарады; айналасындаы адамдара залал келтіретін , алып-ашпа сыбыс пен расталмаан фактілерді дауыстап айталамайды;

Педагогикалы тртіп олданылатын педагогикалы сер етудегі діс, тсілдерді негізділігімен жне икемділігімен сипатталады. Ол бір алыптылы пен формализмге ттеп бермейді. Тртіп негізі – педагогты шыдамдылыы мен салматылыында. Педагог ретінде шыармашыл жымды басарушы тртіпті басшыны басты асиеті - жоары талап оя білу, трбиеленушілерге шынайы рмет крсету. «Тртіп» тсінігі кптеген жиынтытардан ралады, біра, оларды брі кішкентай адаммен жне оан деген ерекше сезімталдыпен, аморлыпен байланысты. Педагогикалы тртіп – малімні педагогикалы ызметіндегі сан трлі жоспарлы рлі шартты малім мінезі мен тактикасыны икемділігін кздейді. Сабата — натылы, сыпайылы, жым сабаа дайын болмаанда аталды. Сабатан тыс уаытта — жеке гімелесу , саяхат кезінде, серуен барысында аса ажет болатын шынайылы, ажарынды.

Педагогикалы тртіп икемділігіні орнына айай салу, кп сйлеу, ызаорлы таныту кезінде педагогикалы ксіби ызметті тез арада керісінше сипаттаы педагогикалы лсіздікке айналдыруа болады деп тжырымдайды психологтар. Бл дрігерді сырат адама кмек крсетуді орнына, оны рып тастауымен пара-пар деген сз.

Ксіби- педагогикалы арым-атынас дебінде стиль де маызды рл атарады. Педагогты оушыларымен ара-атынас стилі – бл леуметтік жне адамгершілік санат. Ол кптеген маызды факторлара сай алыптасуымен атар, соан туелді болады:

- адамны психикалы алыптасуына;

- оны ндылы баытына;

- білім дегейі мен жалпы мдениетіне;

- маындаы леуметтік ортаны серіне;

- адамдарды беделіне (педагогты алыптасыуына барынша ыпал еткен тжірибелі педагтарды негесі)

Ешандай сауалнама жинатары мен ешбір сауал-сра ткізу жмыстары малім мен оушы , трбиеші мен трбиеленуші арасындаы тікелей арым-атынасты ауыстыра алмайтынын тжірибе крсетіп отыр. Бл рдісте малім тарапынан кбіне апаратты млімдеме басым болады. Малім осындай ысым крсеткен жадайда, арым-атынас жоалып, тсініспеушілік орын алады. Мектеп педагогы зіні оушыа жасайтын психологиялы ыпалын ескере бермейді, ал бл болса назардан тыс алмайтын жадай. Педагог р баланы жрегіне жол тауып, оны жан днесіні «лпын» аша білуі тиіс. Ол зіні бір ауыз сзі бала мірінде лкен рл атаратынын жне оны мір бойы есіне сатап алатынын білуі керек.

Педагог пен оушы арым-атынасыны талаптарын алыптастыру ажет десек, олар:

— сенімділік;

— баланы тыдай білу;

—з ара тсінушілікті негізге алу;

— іскери арым-атынас;

— ыпал етуден з ара рекет жасауа кшу абілеті;