Кикілжі жадай кезіндегі малім мінез-лыны негізгі ережелері
10. рыс-керіске трткі болан затты, наразылы себебін кеейтпеу. Оушыа оытушы тарапынан айтылатын талап – тілектер кп жадайда жинаы рі наты емес. Мысалы, малім оушыа : «Сен оуыа нашар арай бастады», -деп айтады. Ал талап-тілек білдіруді бндай алпы оушыа тсініксіз болады, себебі оан зіні оуына длірек ай жаынан нашар арай бастааны анытау ажеттілігі туады. Басалай кезде малім ойылатын негізгі талапа оса басаларын да кіріктіріп жібереді. Мысалы, малімдер кабинетінде бір малім дптерлер тексеріп отырса, ал екіншісі те жоары дауыспен телефон арылы сйлесіп отыр. Бірінші, тжірибелі, мектепте беделі жоары малім осы мектепте жмыс істеуге жаадан ана келген малімге : « Сіз телефонмен тым жоары дауыста сйлесіп жатыран жосыз ба?»,- дей отырып, осыан сол кезде зі жайында осып айтысы келіп: « Біреулер бос сзбен айналысып жатса, неге аланымыз жмыспен айналысуымыз керек?», - деген сауал тастайды. Бл жадайда бірінші малім кикілжі жадайды себебін айындай отырып, фактілі трде жас малімні намысын орлады; кикілжі телефон арылы сйлесілген жоары дауыстаы гімеге атысты емес, адамды жмыс жасамай отыраны шін кінлауа атысты пайда болды.
11. « Бір мезеттегі талап-тілектер санын асарту » ережесін ата адаалаан жн. Бір мезетте айтылан кп талап-тілектер білім алушыны бойында оны айналасында болып жатыранны бріне зін кінлі санау серін алдырады. Сондытан оны кінлі есептемеген жадайды зінде ол атала бастайды. Осыдан бастап оны бойында р трлі тітіркену сезімдері басталады, мысалы «Сендерге жау ммкін емес жадай», «Егер мен сіздерге намасам, мен кетіп ала салайын. Осы йірмеге соншалыты атысым келгенімен, егер кетсем ол маан ауыр тимейді!» деген мтінде.
12. Кикілжіді туындатушы адама ділетті, рі стіртін емес арым-атынас білдіру. Кез-келген тлааралы кикілжі наразы адамны болуынан бастау алады. Егер адам з сзін келіспеушілікпен, ренішпен, талаптарымен бастаса, демек ол арама – арсы жатан оны сзіне ла тріп, оны айтанын тыдап мінез-лытарын згертуін ктеді. Сондытан білім алушыларды бойында немі шаым жасауа, наразылы білдіруге негіздері болады жне олар бндай кикілжі жайттарды здеріне рахат табу шін емес, длірек оларды уайым жеп, иналуларына себеп болып трандыынан білдіретіндігін малім немі есінде стауы ажет.
13.
14. Сондытан малім з шаымын, наразылыын білдірген оушыдан тезірек теріс айналып, я оан рсып, тылуа асыпай, одан да наразы адамды тыныш рі толы кіл бліп тыдап оны талап-тілегін тсінуі ажет.
15. Эмоцианалды стамдылы крсету. Оытушы мен оушы арасындаы гімені эмоционалды реі кп жадайда кикілжіді жадаята келіп сотырып жатады. Категорялылы, айтылан сзді зіндік аппеляциядан тпеуі, даусын ктеріп сйлеу, сйлесу ретін дрыс білмеу секілді брыс жайттар білім алушыларды эмоцианалды шиеленіс жадайына тсіреді. рине, осындай депсіздік, тіпті кейде трпайылы пен дрекілік « не ексе, соны орасы » дегендей білім алушыларды тарапынан жауапты реакцияны туындатады. Малім алаан масатына жете алмайды. Сондытан, малім з эмоциясына ерік бермеуі ажет, сонымен оса жмыса атысты кикілжіді тлалы дегейге сірмеуі жне білім алушыны абыройыны тапталуына жол бермеуі тиіс.
16. Кикілжіді жадайды отайлы шешімін алыптастыру. Білім алушылар з наразылытарын білдірген жадайда жне соан орай кикілжі орын алан кезде малім оны шешу жолдарын сынуы керек, сонымен атар екі жаты біреуіні наразылыын анытай отырып келіспеушілікті туындауына себеп болан нрсені айындауы ажет. Бл кмек крсетуге мтылудан, бір-біріне жол беруден, талапты жмсаруынан крініс табады.
17. Кейбір малімдер оушыларды атысуыменорын алатын кикілжі жайттарды кп жадайда мектеп кімшілігін, сынып жетекшісін, ата-аналарды (баласыны мектептегі тртбн крсету масатында) шаыру арылы шешуге тырысады. Алайда, бндай рекеттер з шешімін бермей, керісінше малімні з оушылары алдындаы беделін жоалтуына келіп соады. Кикілжіді жадаятты шешу барысында жан-жатан кмекші ретінде адамдарды кмекке тарту жоарыда айтып ткеніміздей те тиімсіз.
Кп жадайда малімдер тарапынан жіберілетін ателіктерді бірі – оушыа оны ателігін ашып айтыпрсып, зекігеннен кейін оны зін-зі стауыны крт згеруіне байланысты кикілжіді жайт з шешімін тапты деп есептеуі. Шын мнінде, малімні з алауын жасатуа оушыны мжбрлі трде кндіру арылыол кикілжіні себебін анытамады, керісінше оны екінші жасырын формаа айналдырд
58. Жас мамана арналан «Телефонмен ары-атынас жасау ережесін» растырыыз
Жмыс бойынша керекті мселелерді телефон арылы тез шешуге болады, ал егерде жеке мселеге келсек ол кп уаыт алады. Сондытанда іскер адама телефон арылы сйлесу ережесін сатау керек, керексіз мліметтерді телефон арылы шешсе ол жмыс уаытыны тртібін бзып, керекті сратарды иындатып, асындаы ріптестерге кедергі жасайды. Телефон жмыс уаытында психеологиялы тітіркендіргіш болып есептеледі. Таыда телефон адамны міріне те ауіп тндіреді, себебі ол сйлесер алдында немесе ктіп отыранда немесе оны даусынан адамны психологиялы клеткалары бзылады. Телефон мен сйлесер алдында біріншіден не айту керек екенін дайындалып алу керек. Есте сатау абілетіні жасы болсада телефон арылы сйлесіп отыран сратарыызды жазып алуыыз жн. Жазылан сратарыызды сізге бірден есте болмауы ммкін. Телефон шыарылан кезде сіз ттаны аласыз. Неден бастау керек? Егерде йді телефонына звандаса онда иналмай «Алло» деуге болады, ал егер жмысты телефонынан звандаса онда амандасып сыпайы трде сйлесу керек. Жмыс телефонмен жмыс уаытында тек жмыса байланысты мселелерді талылау керек. Мысалы: слеметсіз бе, сіз андай жмыспен телефон соып трсыз. Егерде сйлесіп жатанда телефон зіліп алсаонда, ттаны ою керек. Ереже бойынша телефон соан кісі айта звандау керек. Мына ереже за сзді арасында да олданылады. Егерде телефон бос болмаса немесе шаыран кісііз келмесе онда оя трып телефон шаланыыз дрыс. Телефонмен сйлесіп жатанда кішкене зіліс жасау керек. Себебі, тыдап отыран кісі сратарыыза жауап беру шін. Сратарыызды шешімін тапаннан кейін, айтадан сраты айталау міндетті емес. Сзді соында телефонмен сйлесіп отыран кршіізге ызы жауаптары шін алыстарыызды білдіру керексіз. Сйлесер алдында айайламай жайлап сйлесу керек, егерде сйлесіп жатанда сзі даусы естілмей кетсе онда телефон дрыс істемей тр
59. «Педагогты коммуникативті толеранттылыы» таырыбына жаднама растырыыз
Толеранттылы латын тілінен аударанда tolerantia – шыдамдылы, зге кзарастара, мінез-лытара, деттерге тзімділік таныту, олайсыз серлерді ыпалын бастан ткізе алушылы деген маынаны білдіреді.Француз тілінде – басаа о арым-атынас Орыс тілінде -тзімділік, шыдамдылы.Араб тілінде -сабырлылы, шыдамдылылы, раымшылды.ытай тілінде -згелермен кркем арым –атынас.Аылшын тілінде –шыдамды деген маыналарды білдіреді.
Педагогикалы рдіс адамдарды трлі санатыны атысуымен сипатталады. Яни, білім алу мен білім беру рдісі субъектілері зіндік ерекшеліктерге ие. Олады дниеге кзарасы, діні мен ділі, ндылытар жйесі р трлі болуы ммкін. Біра, барлы адамдар ерекшеліктеріне арамастан білім алуа ылы. Олай болса, педагогикалы коммуникациядаы толеранттылы ымыны орны ерекше.
Педагогикалы коммуникативті толеранттылы:
- Педагог оушы пікіріне, кзарасына толерантты бола білуі шарт.
- Педагог оушы дініне, тадауына рметпен арап, абылдауы тиіс.
- Педагогикалы коммуникация барысында педагогикалы субъектілерді нсілдік, этникалы ерекшеліктері оу процесінде ешбір теріс сер етпеуі тиіс.
- рбір оушы тласыны ын мойындау педагог парызы.
- стаз бойында шкіртін тыдай білу, зара арым-атынас дегейін арттыру, кез-келген мселені зі шеше білуге ммкіндік беру, келесіз жадайлара килікпеуіне баыт беру, бірлесе атаран ызметін мадатау сияты асиеттер болуы тиіс.
- Оу- трбие процесінде з халыны жне згені ата-абыройына деген рмет сезімін алыптастыру, зін халыты бір кілі ретінде тани білуге трбиелеу, баса халытарды да мдени дегейін баалауа баыт беру
- Кез келген оушыа педагогикалы атынас кезінде ол оушыны индивидуал екендігін есте стау. Оны з ерекшелігі, мдделері мен рбір нрсеге атынасы болады.
- Педагогикалы субъектілерді бір-бірін бар алпында толы абылдай алуы.
- Толеранттылы – йлесімді арым-атынас шарты.
60. «педагогикалы іс-рекеттегі азіргі оытушыны арым-атынас ждасаудая иындытары» таырыбына мини-эссе жазыыз
Педагогикалы арым-атынас - белгілі бір педагогикалы ызмет атаратын, жйлі психологиялы климат руа жне оу іс-рекетін, педагог пен оушы арасындаы, оушылар жымы ішіндегі атынастарды психологиялы тиімді етуге баытталан оытушы мен оушыны сабатаы жне сабатан тыс уаыттаы ксіптік арым-атынасы. азіргі кезде оытушылар арым-атынаса тскенде біршама иындыа шырайды. Ол е біріншіден, ооушылара зін тыдата алмаанынан болуы ммкін. Оушылар сзіізді тыдаанын аласаыз, олара ызыты, ажеттіліктерін анааттандыратын таырыпты тадауыыз керек, оларды да пікірлерін тыдап, ойарына ла трііз. иыншылыты таы бір себебі, азіргі оытушы оушылара з талаптарын орындата алмайды. Сондытанда оу процесінде тртіпті сатауа немесе оу тиімділігін арттыруа байланысты талаптарыызды айтанда, оушылармен біріге отырып талаптар мен ережелер тізімін тзііз. шінші себебі – педагог оушыларды тыдай алмаан кезде. Оушыларды тілектері мен алауларын, пікірлерін, тыдай алмаан кезде арым-атынаста иыншылытар туындайды. оушыларды тыдай білу те маызды. арым-атынаса тсушілерге деген антипатия сезіміні болуы, ар-ат тсуішілерді жатырмау, сыйламау, олармен бірге орта таырыпта гіме айта алмау. Бл сезімді эмпатия сезімімен амастырып крііз. арым-атынаса тскенде сырты ортадан келетін кедергілерде де оытушыа иынды туызуы ммкін, мысалы сырттаы шуылдар, рылыс дыбыстары, кнні ыстытыы, ауа-райыны олайсыздыы,т.б. арым-атынаса тскенде оытушы барлы иыншылытарды жне кедергілерді ммкін болан дістермен жее алы керек. ол шін оытушы сабаа кірмес брын ар-ат кезедерін наты анытап алуы керек, сонымен атар зіні коммуникативті дадылары мен асиеттерін дамыту шін, шыдау шін кптеген кітаптар оып, тлалы су тренингтеріне атысып труы керек.