Педагогикалы арым-атынас стилі жне ызметтері

Педагогикалы арым-атынас бір адам екінші адаммен тжірибе (білім, икем, дады, жалпы адамзатты мдениет, лтты ндылытар т.б.) алмасанда болады; ол рбір профессионалды арым-атынаста болады, сондытан да педагогикалы стильдерді кейде бізбен сипаттаан басшылы стильдеріне сатады.Педагогикалы стильдерді арты круі мен адамдарды Мен-концепциясыны арасындаы байланыс табылды: автократиялы стиль кбінесе зін білмейтін жне абылдамайтын адамдара сай, сына жабытыымен, ренжігіштігімен, эмоционалды регидтілігімен мінезделеді. Жне, керісінше, демократиялы стильді станатын педагогтарда детте позитивті Мен-концепциясы болады, ашы жне мейрімді, сына тзе алады, зіндік ирониясы болады жне зіндік згеруге дайын.Автократиялы стильді олдануында рылан оу орнында “мектеп-фабриканы” белгілері болады, ал демократиялы баытталан оу орнында “мектеп-отбасыны” белгілері болады, біра азіргі кезге дейін педагогикалы жйелерді артышылытары аныталан жо : “мектеп-фабрикаларда” детте лгерім жоары, ал “мектеп-отбасында” атысушыларды мазасыздыы тме, микроклиматы жасыра болады.Педагогикалы арым-атынасты масаттары туралы айта отырып, отанды зерттеуші А.Б.Орлов « малімні тлалы центрациясы » деген терминді олданды, оны ойынша ол педагог іс-рекетіні жйе раушы мінездемесі болып табылады, оны кптеген крінулерін анытайды : педагогикалы стиль, атынас, леуметтік перцепция (14). Сйтіп, педагогикалы іс-рекет мнда сонымен атар рухани-дниетанымды компоненттен бастап сипатталады.Орлов рбіреуі педагогикалы іс-рекетте басыы бола алатын негізгі жеті центрацияны бліп крсетеді: эгоистік (зіні ”Мен” ызыушылыында), бюракратиялы (администрацияны, басшылыты), конфликтік (ріптестеріні ызыушылыында), авторитетті (ата-ананы, атысушыларды), танымды (оыту жне трбиелеу талаптарында), альтруистік (атысушыларды ажеттіліктерінде), гуманистік (зіндік мн мен баса адамдарды-администраторды, ріптестерді, ата-аналарды, атысушыларды мндеріні крінулерінде).Орлов бойынша центрация тлімділік іс-рекетіні дісі мен сттілігін анытайды.Баса отанды зерттеушілер, бадарларды маыздылыын мойындай отырып, кбінесе саба беруде олданылатын тсілдерге шоырланады (11). Н.К.Марков пен А.Я.Никонованы ойынша педагогикалы стильді негізінде мазмнды сипаттамалар (педагогты з ебегіні процесі мен нтижелігіне бадары, зіні ебегіндегі бадарлы жне баылаушы-баалаушы кезенін ашу, дістемелілігі мен импровизациондылыы), динамикалы сипаттамалар (икемділік, тратылы, бір нрседен келесі нірсеге кіл ауысымдылыы) жне нтижелілік (оып жатандарды білімдеріні дегейі мен оытуды дадысы) жатыр. Авторларды зерттеулері крсеткендей педагогты индивидуалды стиліні алыптасу процесінде стильді мазмнды сипаттамалары згеруі ммкін, ал динамикалы сипаттамаларды згеруі, яни эмоционалдылы пен саналылыты зара туі аныталан жо.Маркова мен Никонова 4 педагогикалы стильді бліп крсетті: эмоционалды-импровизационды, эмоционалды-дістемелік, импровизационды-пайымдаушы, пайымдаушы-дістемелік. Эмоционалдылы оушылармен жасы контактіде болуды, педагогты бірегей іс -рекетке атысуын, экстраверттілікті топшалайды. Пайымдаушы стильдер мотивациядан грі саналыа жне затты логикасына жгінеді.Саба берудегі импровизация оытушыны йдегі дайындылыыны нашарлыын болдырады, біра сабатар педагогтарды шабыты секілді ситуативті згергіштеріне туелді бола алады. Ал дістемелік жасы растырылан бадарлама бойыншы ралан оытуды тратылыы мен жоспарлылыын амтамасыз етеді, нтижесінде педагог “оыту машинасына” айналып, оытылу курсына субъективті ештенесін келмеуі де ммкін. Сйтіп, саба беруде де мнді индивидуалды аралы вариативтілігі болады, соны арасында рбіреу зіне іс-рекетті адекватты тсілін рап алуы ммкін.