Педагог жне оушыларды субъект-субъектік атынасы

Білікті жне білімді стаз алдына егеменді елімізді болашаы – жас рпаты оыту, трбиелеу жне толыанды тла ретінде алыптастыру міндеті тапсырылан. Елбасыны азастан халына арнаан жолдауында айтыландай: «асырдаы экономикалы жне леуметтік мтылыстаы негізгі ерекше кш – адамдар, оларды ерік-жігері, табандылыы, білімі» [1]. Олай болса, ала ойан масаттарды орындау шін еліміздегі аылды, ойлы, дарынды жастарымызды шыармашылы потенциалын жан-жаты сіру ажеттілігі туындайды. з ісіне берілген, жаалыты жатсынбай абылдайтын, шкіртіні бойына білім нрын ятын жаа трпатты педагог дайындау бгінгі кнні негізгі зекті мселелеріні бірі стазды ызметі тек баланы оытып ана оймай, оны кнделікті іс-рекетінде кп ебекті ажет ететін йлесімді арым-атынас тжірибесі болып табылады. Олай болса бгінгі тада жастара лемдік дегейге сйкес білім мен трбие беру, оны рухани байлыы мен мдениеттілігін, ойлауын, іскерлігін, тзімділігін, сонымен атар ксіби біліктілігін арттыру ркениетті оамны міндеті болып табылады. азіргі жадайда нарыты атынасты дамуы жне бсекелесуде кез келген мамандытарда субьект-обьекттік рекеттесуде адами факторды рлі жне субьект-субьекттік ксіби арым-атынасы кшейе бастады. сіресе соысыны тиімділігі ксіби мамандарды іс-рекетіні нтижесіне атты серін тигізеді. Осы орайда бсекелесу жадайында тланы педагог мамандыыны иегері ретінде ксіби коммуникативті зыреттілікті тиімді формаларын мегеруі азіргі тада маызды болып табылады. Ол педагогтарды арым-атынас ерекшеліктерін мегере алу абілеттілігі педагогикалы жымда йлесімді леуметтік-психологиялы ахуалды алыптастыру. Педагогикалы арым-атынастаы білім беру дерісінде субьектілеріні зара рекеттесуі туралы профессор С.М.Жаыпов былай деген: «Оыту процесіндегі субьектілерді арым-атынасындаы маыналарды згеруі біріккен іс-рекетті мотивтері мен масатыны зады рылуына ммкіндік береді жне оларды оыту процесінде ескеру, біріккен танымды іс-рекетті алыптастыру шін ажетті шартты жасайды» [2]. Сондытан педагогикалы арым-атынасты натылы бірізділігі болаша тланы дамуына орасан зор ыпал етеді. Педагогикалы рекет – крделі рі кпжаты. Оны кптеген компоненттеріні ішінен ш негізгісін бліп крсетуге болады: маынасы, дістемесі жне леуметтік-психологиялы компоненттері. Осы ш компонентті бірттастыы мен зара байланысы педагогикалы жйені міндеттеріні толы жзеге асуын амтамасыз етеді. Бл бірліктегі негізгі компонент — леуметтік-психологиялы, яни педагогикалы арым-атынас, соны негізінде алан екеуі жзеге асады. Негізгі трбиелік зара атынастарды жйесі арым-атынас процесінде алыптасады, трбие жне оыту процесіні тиімділігіне тікелей сер етеді. арым-атынас педагогикалы рекетті негізгі сер етуші ралы болып саналады. арым-атынасты жеке стилін алыптастыруды тмендегі жйесін тиімді деп есептейміз:

— з тлалы ерекшеліктерін зерттеу;

— жеке арым-атынастаы кем тстарды анытау, ялшатыты жеу жніндегі жмыстар;

— зіні жеке ерекшеліктері негізінде педагогикалы арым-атынас элементтерін игеру;

— педагогикалы атынас технологиясын арым-атынасты алыптасан стиліне сйкес игеру;

— педагогикалы ызметті жзеге асыру, балалармен арым-атынасты – жеке стиліді бекіту.

Адамны тла болып дамуы психиканы ажеттілік, белсенділік жне сапаны даму жадайы оны ажеттіліктерін анааттандыруына байланысты. Сонымен психология саласында арым-атынас тла дамуында ккейкесті мселелерді бірі. арым-атынас бірлескен іс-рекетті жемісті нтижесі. Барлы баыттарда сапалы жаа рылымдар алыптасады. Организмні, сана-сезімні, лкендермен жне жолдастарымен арым-атынасты, олармен леуметтік зара іс-рекет дістеріні, мдделерді, танымды жне оу-іс рекетіні, мінез лыа, іс-рекет пен арым-атынаса арау болатын моральды-этикалы ноормалар мазмныны айта рылуы нтижесінде ересектік элементтері пайда болады. арым-атынас процесінде индивид мотивке, масата, бадарлмаа, абылданан шешімге, ерекше озалыстарды орындауа жне оларды баылауа, жалпы зіні серіктесіні іс-рекетіне ыпал жасай алады. Божович Л.И. з тжірибелерінен арым-атынаса итермелейтін бірнеше моивтерді анытап берді:

— зін-зі сыйлау, зін рметтеу жне зін таныту.

— Тланы зіндік бейнесін крсету.

— Тланы дербестікке мтылуы

— Баланы достары мен лкендерді олдауын жне малдауын ажет етеді.

— з бетінше туелсіздікке мтылу.

— оршаан адамдарды оны шеттетіп, жалызды сезіміне бленуден орыныш мотивы.

леуметтік-психологиялы зіреттілікті ебекке психологиялы даярлы пен ксіби шеберліктен айыра білген дрыс. леуметтік психологиялы зіреттілікті табиаты тиісті білімдерден, сыныстардан жне стереотиптерден трады. Психологиялы даярлы пен шеберлік тек білімді ана емес, сондай-а рі шеберлікті , рі біліктілікті жне баса да компоненттерді білдіреді. леуметтік- психологиялы зіреттілік білімге тірелгенімен, ол ксіби ызметте ешандай тжірибелік рл атармайды деуге болмайды. Педагогикалы іс-рекеттегі туелділік жне оны орындау процесі кезіндегі арым-атынасты туу себептері, сонымен атар оамды ортадаы мірді туелділігі, пікірлесішілерді арасындаы ара-атынасты барлыы арым-атынасты трлері. арым-атынасты трлері адамны дниеге келген кнінен бастап жас ерекшелікке оршаан ортаны ыпалына байланысты дамиды. Тек ана басалармен арым-атынас арылы адам «баса кзбен» зін зі таниды жне баалайды. арым-атынас мотивы адамны зіні жне баса адамдарды сапаларымен толытырылады, оршаан адамдарды сері арылы индивид зін тануа жне баалауа кіріседі. Ксіби зыреттілік мселесін зерттеген алымдарды ой-тжырымдарын тере талдай отырып, 12 жылды білім беру жадайындаы педагогты зыреттілігін мынадай ш аспектімен бірдей кешенді сипатталады: мндік аспект, яни ахуалды жете тсіну, оны ыну жне оан деген арым-атынас: блжадайда 12 жылды оытуа кшу маызын, теориялы негізін, ткір мселелерді ыну;проблемалы-практикалы аспект: осы жадайда педагогты алдына масат, міндет нормаларын ойып жне орындау жолдарын анытауды сипаттайды;коммуникативті аспект: бл- педагогты осы рдіске, ахуала, атысын жне зара ыпал жасауын амтамасыз етеді .азіргі жадайларда зырлы арым-атынас дамуы оны йлесімділігіні біратар станымды баыттарын арастырады. зырлы арым-атынаса ол жеткізу серіктестерді ш дегейінде жзеге асады: коммуникативті, интерактивті, перцептивті. Осыан орай, арым-атынастаы зырлылыты трлері трлері туралы айтуа болады. Тла зін жан-жаты йлесімді алыптастыруа ммкіндік беретін барлы психологиялы позицияларды игеруі ажет.

Сондытан жымда йлесімді психологиялы ахуалды алыптастыру мен дамытуа арналан сыныстар жасалды:

1. Педагогикалы жымды арым–атынас туралы теориялы білімдермен машытандыру;

2. арым–атынас жасауды жаымды жатарына тере мн беру, арым-атынас иындытарыны себептерін анытау;

3. Бірлескен іс–рекетті тиімді жоспарлау, йлесімді арым–атынас жасау дадысын алыптастыру, мдени арым–атынас ерекшелігін дамыту.

орытындылай келе, педагогикалы бірлескен іс-рекеттегі арым-атынас ерекшеліктері оларды мірінде алатын орнын, р трлі жас шамасындаы арым-атынасты маыздылыын анытау, соны ішінде оу-трбие процесіні нтижесі артып, тиімділігіні маызды.