Мекендiк жерлердi атмосфералы ауасын ораудаы санитарлы адаалау
1. "Атмосфералы ауаны орау" жнiндегi заа сйкес, алалы жне мекендiк жерлердi мемлекеттiк билiк жне трылыты зiндiк басару органдары, жер маындаы атмосфералы абатында зиянды (ластауыш) заттарды жинаталуына сер ететiн олайсыз метеорологиялы жадай кезеiнде зиянды (ластауыш) заттарды атмосфералы ауаа тсуiн реттеудi йымдастырады. Сйкес болжам жасау дайындыын жергiлiктi атарушы органдар анытайды. олайсыз метеожадайлар болжамын аланнан кейiн зиянды (ластауыш) заттар кзi бар зады тлалар (юридические лица) атмосфералы ауаа зиянды заттарды тастауды кемiтетiн iс шараларды ткiзуге мiндеттi. Атмосфералы ауаа зиянды (ластауыш) заттардан болатын апатты (авариялы) алдытарыны серiнен атмосфералы ауа алпыны згеруi жне адам мiрi мен денсаулыына ауiп тнген жадайда трындарды орау жнiндегi табии жне техногендiк сипатты ттенше жадай (чрезвычайная ситуация) жнiндегi заа сйкес шыл (экстренный) шаралар олданылады.
Атмосфералы ауаа тсетiн алдытарды тазалау. "Атмосфералы ауаны орау" жнiндегi заа сйкес атмосфералы ауаны орау ережелерiне сйкес газдарды тазалау ондырылары мен атмосфералы ауаа тсетiн зиянды (ластауыш) заттарды алдытарын баалау ралдары жо шаруашылы немесе баса ызметтегi объектiлердi орналастыру мен пайдалануа (эксплуатация) тыйым салынады. Газ тазалаыш (газоочистные) жне тоза абылдаыш (пылеулавливающие) рылылар технологиялы жне санитарлы болып екiге блiнедi.
Санитарлы тазалау рылылары - зиянды технологиялы жне желдеткiштiк (вентиляциялы) алдытара кедергi болатын, сол сияты шикiзатты айтаруа олданылатын рылылар мен аппараттар.
Технологиялы тазалау рылылары – блар технологиялы процеске енгiзiлген жне атмосфералы ауаа алдытар тсуден сатайтын рылылар мен аппараттар. Кптеген газдарды тазалауды технологиялы дiстерiнi негiзiне газдарды сйы немесе атты сiірушi заттар (поглотители), жоары температурада немесе катализаторларды атысуымен улы осындыларды усыз заттара химиялы згеру процестерi жатады. Сондытан газдарды тазалауда абсорбциялау, адсорбциялау жне каталитикалы дiстер олданылады. ндiрiстiк алдытарды ккiрттi ангидридтен тазарту дiстерi тмендегiлер: нейтрализация дiсi – газдарды тазалауды жоары дрежесiн амтамасыз ететiн сульфиттер мен сульфаттар бiр уаытта атар алынатын дiс, бiра бл нiмдердi халы шаруашылыында олданылуы шектеулi; аммиакты дiс – бл газдарды тазалаумен атар ккiрт тотыынан (окись серы) аммоний сульфитi мен бисульфитi алынатын дiс, олар з кезегiнде тауарлы нiмдер ретiнде олданылады, немесе ышылмен бiрге ыдырап жоары концентрациялы ккiрттi газ жне сйкес тз райды; каталитикалы дiс – ккiрттi ангидридтi тотытыруа негiзделген, катализатор кмегiмен лсiз ккiрт ышылы алынады.
Тоза блiктерiн газ аынынан айырып алу шiн олданылатын тоза абылдаыш аппараттар:
тоза ондырыш (пылеосадительные) камералар мен циклондар;
газдарды ылалды тазалау аппараттары;
уысты фильтрлер (сзгiлер);
электрлi фильтрлер.
2001 жылы РА ЖТБИ (Жоары температураларды бiрiккен институтыны) ресей мамандары мскеулiк ЖЭО-2 (жылу энергетикалы орталы - ТЭЦ), азот тотыыны алдытарын тмендету жнiндегi жмыстарын аятады. алымдар бл тотытарды ауламай, оларды пайда болуыны алдын алу масатын ала ойды. Бл экономика трысынан пайдалы болып табылады. РА ЖТБИ мамандары рылыларды ауыстырмай немесе жаа рылылар жасамай-а жану режимiнi жаа крсеткiштерiн ойлап тапты. Нтижесiнде азот тотыыны алдытары 2-4 есе тмендетiледi. Осы институтта электростанция алдытарын азот, ккiрт тотытары мен тозанан тазалайтын жаа электродинамикалы фильтр жасалынан.
Ресей алымдары ттiн газдарды пайдалы заттара айналдыратын микробалдырларды тапты. РА сiмдiктер физиологиясы институты жне М.В.Ломоносов атындаы сезiмтал (тонкий) химикалы технология академиясыны мамандары атмосферада таза кмiртегiнi ос тотыынан суге бейiм балдырларды тапты. Сынау барысында олар кмiрышыл газ (углекислый газ) млшерiн 50% дейiн тмендетедi. Олар жоары концентрацияда белсендi седi, ал оларды биохимиялы рамыны деттегiден айырмашылыы бар. Кмiртек остотыыны жоары концентрациясы жасуша (клеткалар) шiн кйзелiс (стресс) болып табылады. Мндай ортада алуан трлер здерiне тн емес бейарнайы (неспецифические) ндiрiсте олданылатын, мысалы каратиноидтар, кейбiр кмiртектер мен майлы ышылдар сияты заттар шыарады жне жинатайды. Мндаы масштабтар лабораториялы болмауы ммкiн. Келешекте бны атмосфераа алдытарды тастау мселелерiн шешуде маызы болады.
Новосiбiр алымдары кптеген нерксiп алдытарыны зара рекеттерiн басару негiзiндегi алдысыз ндiрiстiк орталы ру идеясын сынды, яни кдуiлгi канализациялы газды баламасын (аналогын) жасау ажет. Газ алдытарын канализациялы бырлармен ала сыртына тменiрек ысыммен (атмосфералы ысымнан сл жоары), бiрнеше километр араашытыа тасымалдау - соншалыты крделi емес. Жапонияны Осака аласындаы "Хиттачи Зоссен" машина жасаушы фирмасында блiнетiн ккiрттi газдан ккiртышылын (тмен концентрациялы ышыл) алуа арналан рылы пайдаланылады. рылыны бейстационарлы каталитикалы процесс немесе оны АШ химиктерi атаандай "орыс процесi", негiзiнде жаа ндiрiстiк аппараттар шыарудаы РФ лицензиясы бойынша жапон фирмасы дайындаан. Ол лемде тыш рет РА Сiбiр блiмiнi Катализ институтында жасалынан, нiм шыарумен атар рылы зиянды алдытарды тазалап, табиатты орау ролiн атарады. "Печенеганикель", Медногор мыс-ккiрттi, Красноуральск таулы-металлургиялы комбинат-тарындаы рылылар жыл сайын алдытардан 500000 т жуы ккiрт ышылын алады. Бiр ана рылы Коль тбегiнде (полуостров) ккiрттi газ алдытарын 15% тмендетедi. Уаыт маызды етiп азалдыты технологияны ролiн ала шыарды. "Мется-Серла" концернi, Скандинавия елдерiнде, нiмiне "солтстiк экологиялы белгi" атаы ойылан, тыш ааз жасайтын компания болып табылды. Солтстiк елдер Министрлер Кеесiнi шешiмiне сйкес бл белгiмен 1990 жылдан бастап оршаан ортаны орау шарттарын максимальдi есепке алып шыарылан нiмдерге берiледi. Концерн шыаратын аазды ш трi (сорты) ауды бейнесi бар маркiмен белгiлену ыына ие болды. 1990 жылы Финляндияны Каскинен аласындаы "Мется-Ботния" фирмасыны концернi рамындаы зауытта хлор олданылмаан ндiрiстiк целлюлозаны iрi партиясы шыарылды. Ресей алымдары цементтi жаа минералды негiзде алуды ылыми базасын рды. Алып айналмалы ошатарды орнына ышамды (компактные) конвейрлi технология келедi. Мны брi атмосфераа тсетiн алдытарды азайтады.
2."Атмосфералы ауаны орау" жнiндегi за тмендегi жадайларды амтамасыз етедi:
атмосфералы ауаны орауды мемлекет тарапынан баылау;
атмосфералы ауаа тсетiн зиянды (ластауыш) заттарды алдытарын рсат ететiн жадайларды;
атмосфералы ауаны орауды стандарттары, нормативтерi, ережелерi жне баса да шарттарын, сол сияты атмосфералы ауа орауды ндiрiстiк баылауын ткiзудi;
атмосфералы ауаа тсетiн стационарлы алдытар кзi бар объектiлердi санитарлы-орау айматарыны режимi;
атмосфералы ауаны орауды масатты бадарламаларын орындау.
Атмосфералы ауаны орауды ндiрiстiк баылауын атмосфералы ауа ластайтын зиянды заттар кзi бар зады тлалар жзеге асырады. Табиатты орау жнiндегi мемлекеттiк инспекторлар атмосфералы ауа орауа баылауды жргiзедi. оамды баылау, атмосфералы ауа орауды экономикалы механизмi жне баса бiратар шаралар бар.
Баылау сратары:
1)Мемлекеттiк жне жергiлiктi билiк органдарыны атмосфералы ауа ластанан жадайдаы мiндеттерi.
2)Атмосфералы алдытарды тазалайтын рылылар.
3)Атмосфералы ауа алдытарын тазалау дiстерi.
4)Атмосфералы ауа алдытарын жоюды жаа технологиялары.
Оытуды техникалы ралдары: интербелсенді тата
Лекция оуды тртібі, оыту дістері мен трлері: тсіндіру, баяндау, пікір алмасу, сра-жауап
Баылау срактары: (20 бала дейін)
1)Атмосфералы ластауыштарды гигиеналы нормалау, оны негiзгi ережелерi.
2)Атмосфера ауасыны ластану дрежесiнi сипаттамасы, оны баалау.
3)Ластауыш заттар концентрациясыны дегейi жне ол неге байланысты болады?
4)йымдасан жне йымдаспаан алдытар, олар андай шамамен лшенедi? Экологиялы нормалау мен сараптама негіздері.
1 адаалау постарын тадау шін нені зерттеу ажет?
2 Стационарлы постарды орнласуын кім тадайды?
3 Посттарды саны неге байланысты жне алай аныталады?
4 Стационарлы постар алай жабдыталады?
5 Стационарлы, маршрутты жне озалысты постарды бадарламасы жне мерзімдері.
6 Ауаны ластануын баалау шін осымша андай адаалаулар жргізеді?
СЖ жне ОБСЖ тапсырмалары (слайд):(30 бала дейін) Атмосфераны табии ластаушылар. Атмосфераны ртрлі нерксіп салаларынан ластануы. Атмосфераны автокліктермен, оны ішінде авиациялы транспорттармен ластануы. Ластануыды дегейлері.
дебиет:
Негізгі:
1. Полонский В.М. Охрана воздушного басссейна.-М., 2006.
2. Брюхань Ф. Промышленная экология.-М.: «Форум», 2013.
3. Воровьев В.И. Эколого-градостроительные основы расчёта приземных
концентраций газа.-М., 2006.
4. Брюхань Ф. Промышленная экология.-М.: «Форум», 2011.
5. Рекомендации по оформлению и содержанию проектов нормативно
предельно допустимых выбросов в атмосферу (ПДВ) для предприятия
Республики Казахстан. РНД 211.2.02.02-07. Алматы, 2007.
осымша:
1. Методическое пособие по расчету, нормированию и контролю выбросов
загрязняющих веществ в атмосферный воздух. НИИ Атмосфера.- Спб., 2005.
2. Пыле – и газоулавливающие устройства. Методические указания к
выпускной работе для студентов – бакалавров специальности 5В0717 -
Теплоэнергеника. - Алматы: АИЭС, 2010 - 44 с.