Дріс №5. Педагогикалы маманды пен оны оамдаы маызы.

 

Масаты: болаша стаздара педагогты мамандыты леуметтік ндылыын, оамды маызын ашып крсету жэне малім тласына ойылатын талаптармен таныстыру.

Негізгі ымдар: леуметтік маыздылы, малім тласына ойылатын талаптар, малім профессиограммасы, малімні міндеттері, педагог ызметкерді мртебесі.

Жоспары:

1. Малім ебегіні леуметтік маызы.

2. Педагогикалы мамандыты тарихы.

3. Малімге ойылатын талаптар, оны ытары мен міндеттері.

азіргі оамдаы малімдік ксіпті леуметтік маызы.

Елімізді леуметтік-экономикалы дамуын жетілдіру мселесі осы оамдаы адами фактор мселесімен тікелей байланысты, себебі жан-жаты дамыан, бсекеге абілетті жастар мен зіретті мамандар ана оамны ркендеп дамуына елеулі лес оса алады. оамымызды арынды дамуы шін бсекеге абілетті, леуметтік белсенділіктері дамыан жас мамандар ажет. Ал осындай азаматтар тласын алыптастыруда оларды ата-аналарымен атар білім беру мекемелеріндегі малімдерді ерен ебектері мен игі істеріні алатын орны зор.

Малімдік ксіпті ежелден алыптасанын баршамыз білеміз. Адамдар ай оамды формацияда болмасын жас рпака з тжірибесін жеткізіп, білгендеріне йретіп жне масатты, саналы трде мір задылытарын мегертуге талпынан.Адамзат оамыны ай даму сатысында болмасын малімдік ксіпті атаратын рліерекше жоары бааланан. Мектеп жне білім беру жйелері скеле рпаты леуметтенуіне, оам дамуына сйкес трбиеленуіне ашан да елеулі лесін осып келеді.

Білім беруді зін азіргі тада ауымы ке леуметтік процесс ретінде арастыра отырып болаша малімдерді даярлау барысында ксіпке баулу жне леуметтендіру процесстерін літастыру ажеттілігін аарамыз. Педагогикалы жоары оу орнына келген рбір студент жоары сапалы дегейде тадаан ксібін мегеруі кажет, онсыз наыз малім, наыз педагог тлгасы алыптаспайды, жне онсыз ксіптік білім беру ымы зіні бастапы мнін де жоалтып алуы ммкін.

Малімдік мамандыты ыр-сырын ашу шін оны баса мамандытара араандаы леуметтік ндылыын, оны оамдаы орны мен рлін тереірек арастыран жн.

Сан-алуан мамандытарды ішінде малім мамадыы «адам-адам» жйесіне катысты маманды, біра осындай жйеде адаммен тыыз жмыс істейтін баса да мамандык иелсрі жеткілікті. Мысалы, дрігер, юрист, артисттер, сатушылар т.с.с. мамандар да адамдармен тыыз арым-атынаста болады ой. Педагог мамандыыны маыздылыы оны огам дамуындагы рлімен аныталады. Педагог мамандыында жетекші идея, негізгі міндет - адам дамуыны масаттарын тсініп, баса адамдарды сол масаттара жетуге баыттау.

Яни, малім скеле рпаты оамны болаша азаматтары ретінде трбиелеп, оларды леуметтенуіне байланысты жмыстар атарады. Малімдер оамдаы асырлар бойы алыптасан леуметтік тжірибені саралап е дрыс жне е ажетті жатарын жас спірімдерді бойында алыптастыруа тырысады. Сонымен атар малімдер жас спірімдерді дниетанымдарын, лтты сана сезімдерін, салауатты мір салтына деген кзарастарын калыптастырады. Яни, малімдерді баланы оамды атынастара бейімделуін, леуметтенуін басарушысыретінде абылдауа болады. ¥лы орыс педагогы К.Д.Ушинский малім мамандыын жоары баалай отырып: «Малім мамандыы сырттай арапайьш боланымен - тарихтаы е лы істерді бірі» - деген сздері шынайылыа йлеседі.

Адамзат тарихында малім мамандыыны е маызды ерекшеліктеріні бірі -оны ай елде болмасын е ке тараландыы.

Мысалы, азастан Республикасыны жоары оу орындарын бітіруші тлектеріні басым кпшілігі педагогтар екенін атап айтуа болады. Бл нені білдіреді? Бл дегеніміз педагог мамандыыны оам дамуы шін аса ажеттілігіні, зор маыздылыыны крсеткіші, себебі егер бл мамандыа оам тарапынан сраныс болмаса, мндай кп мамандарды даярлау кажеттілігі де болмаушы еді. Бл мамандык мгілік ескірмейтін мамандытарды бірі. Жьл сайын жоары оу орындарында арнайы даярланан жоары білімді педагогтар оамымызды білім беру мекемелерінде педагогикалы ебекке кірісіп жатса да, малімдер саны жетіспейді. азіргі здіксіз білім беру жйесіні дамуына байланысты сапалы дегейлері жоары, ксіби кзіретгі малімдерге деген сраныс жыл сайын кшейе тсуде.

Малім ызметі тек болашаа ана баытталан.Малімні іс-рекеті, ызметі балалардь болашаына байланысты болып келеді. ¥стаз ебегіні нтижелілігі де келешекте ана крініс береді. Мысалы, малім ебегіні жемісі наты бір іс-рекет жасааннан кейін емес, айлар, жылдар ткен со, шкіртті бір табыса ол жеткізуіне байланысты бааланады.

Малім ызметі немі гуманистік сипатта болады. стазды ызметті таы бір ерекшелігі - педагогтарды р шкіртіні жрегіне жол таба білуінде, рбір баланы бойындаы абілетті дамыту шін жадай жасай алуында. Е бастысы малім оушынызін тла ретінде сезінуіне кмектесуі керек, оны бойында зін, мірді, лемді тануа деген ажеттілікті оята білуі керек, рбір іс-рекеті шін зіні, жолдастарыны, мектепті, оамны алдындаы жауапкершілікті - адамгершілік адір-ассиетті сезінуге трбиелеуі керек. Адамды кадір-асиет - адам бойындаы е ымбат байлы. Тлім-трбиелік, оу-танымдык жолында малімні ксіби жетістігі рбір оушысыны ммкіндігіне сенім артуына, оны табандылыы мен шыдамдылыына, шкіртіне дер кезінде кмекке келе білуіне тікелей байланысты.

Педагогикалы ебекті жымды сипаты.Малім немі балалар жымымен жмыс істейді. Ал мінезі, ызыушылытары, даму жне трбиелік дегейлері р трлі балаларды жым ішіндегі арым-атынастарын басара білу оай іс емес. Ол лкен педагогикалы шеберлікті талап етеді. Бл шеберлікті дамыту шін педагогика ылымындаы А.С.Макаренко негізін салып кеткен тланы жымда жне жым арылы трбиелеу теориясын жасы мегеру ажет, Бл педагогикалы идея кейінгі кптеген шыармашыл педагогтарды тжірибесіне негіз боланы аны.

Малімдер р баланы тласын алыптастыруда оларды интеллектуалды жаынан дамытуды, эмоционалды, рухани, дене трбиелерін жетілдіруді кздейді. Ал шкіртті тла ретінде алыптасуын басару те крделі процесс екені балаларды рдайым психологиялык, физиологиялы, педагогикалы згеріс стінде болатындыына байланысты.

Баса мамандытара араанда малімдік ебекті нтижесін лшеп отыратын дайын арнайы ралдар болмайды, оларды лшеу шін балаларды бойындаы тлалы асиеттерді згеруін ктуге тура келеді. Себебі малім аншалыты жетекші роль атарып трса да, оан оыту, трбиелеу процесінде пайда болатын арым-атынастарды басара алуы, сол арым-атынастар арылы шкіртті зіндік даралыын сатап, тлалы асиеттерін алыптастыруы ажег.

Малімдерге аса жауапты іс жктелген.азіргі оам дамуында малімдер здеріне аса жауапты іс жктелгенін саналы трде сезініп, ол ебекті атаруда барлы ерік-жігерлерін, кш-айратын, білім, іскерліктерін жмсап табысты нтижеге жетуді кздеулері керек. Малімдерге баланы мінез-лыны, дниетанымыны, адамгершшік асиеттеріні алыптасуы,жалпы оларды сіп дамуыны е маызды кезеі тапсырылан. Осындай аса жауапты істі ола алып отыран малімдер здеріні бала міріндегі рлін рашан да жоары дегейде атаруа міндетгі. Ал егерде малім педагогикалы іс-рекетке немрайлы арайтын болса оны жмысында стсіздіккешырататын кптеген ателіктер мен кемшіліктер кездесуі ммкін.

Кейбір малімдерді ксіби біліктіліктеріні тмендігінен баланы балын балалы шаына да тсірулері оларды ата-аналар алдында, ріптестері алдынла беделін тмендетеді, абыройын тсіреді жне оларды жіберген ателігі баланы мір бойы жрегінде алады. кінішке орай ондай малімдер здеріні кемшіліктерін байамай стсіздік жадайларда оушыларды кінлап, оларды болашаына улкен кмнмсн арайды. Ал оушы ателігі кешірілуі керек, себебі олар лі з кштері мен ммкіндіктерін шамалай алмайтын, даму стіндегі жандар.

Малім шкіртіне сенім арта білуі арылы оны ішкі леуетін ашуа ммкіншілік туызады. Сол сияты егер малім баланы бойында адамгсршілік сезімдсрді оята алса, ізгілік дэнін сеуіп, оларды тереінен сусындата білсе, ондай педагогикалы ыпал баланы мір бойы рухани азыына айналуы ммкін. Француз жазушысы

оам дамуына байланысты малімге ойылатын талаптардын згеруі. Малім профессиограммасы. Адамзат тарихында малім тласына ойылатын талаптар оамдаы леуметтік-экономикалы, мдени жадайларына байланысты згеріп отыран.

стаз тласына, трбиешілерге, тлімгерлерге ойылатын талаптар тіпті Ежелгі Греция, Ежелті Мысыр, Ежелгі Рим философтары Демокрит, Аристотель, Сократ, Марк Фабий Квинтилиан т.б. ебектері мен идеяларында крініс табады.

Малімдерді моральды-психологиялы, этикалы сапалары туралы ойлар шыыс философы бу Насыр л-Фараби ебектеріндегі айырыша кіл аударылан мселелерді бірі болан. Ол малім бойында шыншылдык, шкірттеріне де, зіне де талап оя алушылык, ыыластылы, аталды, кш-жігер жне педагогикалы такт сияты аситеттерді саталуын ажет деп санаан. л-Фараби стазды мінез-клы нормасы адай болуы жайлы былай деп жазады: «..ол тым атал да болмауга тиіс, тым ырыа да жыыла бермеуі керек, йткені тым аталды шкіртті зіні стазына арсы ояды, ал тым ырыа кне беру - стазды адірін кетіреді. Оны берген сабаы мен ылыма шкірті селос арайтын болады».

Педагогика ылымыны негізін алаушы Я.А.Коменский (XVII .) малімдерге «е тамаша міндет жктелген, кн астында одан жоары тран еш нрсе жо» - дей отырып балаларды оыту-трбиелеу барысында малімдерден табиата сйкестілік жне дидактикалы принциптерді орындалуын талап еткен.

Педагогика тарихында малім тласына ойылатын талаптар А.Дистерверг, К.А.Гельвеций, К.Д.Ушинский, П.Ф.Каптерев, А.С.Макаренко, Ы.Алтынсарин, М.Жмабаев, В.А.Сухомлинский сынды белгілі педагогтар ебектерінде ерекше арастырылады П.Ф.Каптерев малімдерді адамгершілік адір-асиеттеріні маыздылыына кіл бле отырып, окыту мен трбиелеу процестеріні ттас жргізілуі барысында «оыта отырып трбиелеу, трбиелей отырып оыту» каидасыны саталуын талап етеді.

Малім тласына ойылатын талаптарды сіп, крделеніп отыруы нтижесінде педагогикалы теорияда профессиографиялы трыдан зерттеулер орын ала бастады. Осы баытта арнайы зерттеулермен айналысан алымдар Ф.Н.Гоноболин, Н.В.Кузьмина, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин, Ю.С.Алферов, Е.И.Антипова т.б. болды.

В.А. Сластенин малім тласына ойылатын талаптар жйесін оны педагогикалы ебекке ксіби даярлы ретінде арастырады. Ол даярлыты рамына малімні психологиялы,физиологиялык, даярлытары мен атар ылыми-теориялы жне практикалы зіреттілігін жатызады. В.А.Сластенинні пікірінше: «Малім профессиограммасы мамандыты паспорты ретінде оны квалификациялы сипагтамаларын, яии оамды-саяси, леуметтік жне психологиялы-педагогикалы білімдеріні клемдерін жне ылыми негізделген зара атынастарын, сонымен атар болаша малімге ажетті педагогикалы, дістемелік іскерліктер мен дадыларды амтуы ажет». Профессиограмма - малімні, оытушыны, сынып жетекшісіні, педагогты идеалды лгісі, эталоны, моделі.

Жалпылап арастыранда азіргі кезде малім профессиограммасын руда лкен тжірибе жинаталан. Малім тласына ойылатын талаптарды ш лкен кешенге бліп арастыруа болады:

- жалпы адамзатты асиеттері;

- ксіби-педагогикалы касиетгері;

- арнайы пн бойынша білім, білік, дадылары.

азіргі тада заман талабына арай малімдік ызметтегі адамдара талаптар да кшейе тсті. азастан Республикасыны «Білім туралы» заында (2007 ж.) педагогтарды негізгі ытары мен міндеттері аныталан. Аталан занны 7 тарауыны 50-51 баптарында педагог ызметкерді мртебесіаныталып, оларды ксіптік шеберлігіне, оушылара сапалы білім мен трбие бере алуларына байланысты жауапкершіліктері мен міндеттері арастырылан.

50-бап. Педагог ызметкерді мртебесі.

51-бап. Педагог ызметкерді ытары, міндеттері мен жауашершілігі.

Міндеттері мен педагогтік деп нормаларын бзаны шін педагог ызметкер азастан Республикасыны зандарында жне ебек шартында кзделтен жауаптылыа тартылуы ммкін. Сонымен,азіргі заман малімдеріне ойылатын жалпы талаптара ксіби кзіреттілік, бсекеге абілеттілік, леуметтік белсенділік,шыармашылы абілеттеріні жоары дегейде дамытуды жатызуга болады.

Студентті зін-зі баалауа арналан сратар:

1. Малім мамандыны леуметтік маызы неде?

2. Малім мамандыыны гуманистік сипаты неде?

3. Педагогикалы іс-рекетті жымды сипаты неде?

4.Неліктен оам дамуына байланысты малім тласына ойылатын талаптар да згеріп отырады?

5. Малім профессиограммасы дегеніміз не?

Дебиеттер

1.азастан Республикасыны «Білім туралы» заы. Астана, Аорда, 2007 жылы шілдені 27-сі. № 319-Ш РЗ.

2.Р білім береуді дамытуды 2005-2010 жылдара арналан Мемлекеттік багдарламасы. Астана, 2005. 31 бет.

3. И.Е.Синица. Педагогикалык деп жне стазды

4. Берікханова А.Е. Педагогикалы мамандыа кріспе. Оу ралы.: А.2009ж

5. Бабаев С.Б, Оалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.

6. С.Ш. бенбаев, А.М. диярова, Ж.. биев «Педагогика» Астана 2003.

7. Ж. биев, А.М. диярова, С. Бабаев «Педагогика» Алматы 2004.