Таырыпа арналан апаратты материал
МАШЫТАНУ САБАЫНА АРНАЛАН ДІСТЕМЕЛІК НСАУ
Таырыбы: №12. Экология мен оршаан ортаны орауды ыты негіздері.
Мамандытар: 5В 130100 - «Жалпы медицина»,
5В 130200 – «Тіс емдеу»
Пн: «Экология жне траты даму»
растырандар: м..к., ассоц. профессор Рыскулова А.Р.,
б..к., доцент м.а. Аскарова У.Б.,
Алматы 2016
Машытану сабаы. Экология мен оршаан ортаны орауды ыты негіздері.
2.Масаты:Экология мен оршаан ортаны орауды ыты негіздері туралы жан-жаты білім мен экология саласындаы нормативтік-ыты актілерге талдау жасай білу біліктіліктерін алыптастыру.
3.Оытуды міндеттері:
· «Р Экологиялы Кодексімен»;
· «Р 2004-2015 жж. арналан экологиялы ауіпсіздік Концепциясымен» таныстыру;
· Экологиялы ы бзушылытар шін ыты жауапкершіліктерді трлерімен – кімшілік, азаматты жне ылмысты жауапкершіліктер трлерімен таныстыру;
· Р Экологиялы кодексіне» ысаша сипаттама беруді;
· «Р 2007-2015жж. арналан экологиялы ауіпсіздік Концепциясына» ысаша сипаттама беруді йрету;
· «Р кімшілік кодексі», «Р Азаматты кодексі» жне «Р ылмысты кодекстерінде» крсетілген экологиялы ы бзушылы трлері шін жауапкершіліктермен таныстыру;
· Экология мен оршаан ортаны орау, табиатты пайдалану саласындаы баса да нормативтік-ыты актілермен таныстыру.
4.Таырыпты негізгі сратары:
1. «Р Экологиялы кодексі» (9 январь, 2007 ж.).
2. Р «Жануарлар дниесін орау, алпына келтіру жне пайдалану туралы» Заы (21 октябрь 1993 ж.).
3. Р Президентіні За кші бар «Жер ойнауы жне оны пайдалану» туралы Жарлыы (27 январь 1996 ж.).
4. Р «Ерекше оралатын айматар туралы» Заы (15 июль 1997 ж.);
5. «2004-2015 жж. арналан Р трындарыны экологиялы ауіпсіздік Концепциясы», (ноябрь, 2003 ж.)
5.Оыту дістері:аз топтарда жмыс.
6.дебиеттер:
Негізгі:
аза тілінде:
1. «Р Экологиялы кодексі», Астана, 2006.
2. Кенесариев У.И. Жакашов Н.Ж. Экология жне халы денсаулыы – Алматы 2003
3. «2007-20024 жж. арналан Р экологиялы ауіпсіздік концепциясы», Астана, 2006.
Орыс тілінде:
1. «Экологический кодекс РК» от 23 января 2007 года
2. Концепция перехода РК к устойчивому развитию на 2007-2024 годы. Указ президента РК №216 (14.11.06).
1. Семенова Л.И. Устойчивое развитие: Учебное пособие. – Алматы: Фонд «ХХІ век», 1997.
2. Доклад конференции ООН по окружающей среде и развитию. – Рио-де –Жанейро, 1992 (т.1). – Нью-Иорк 1993
3. Коробкин В.И. Передельский Л.В. Экология – Ростов на Дону : Феникс 2001 – 576 с
7.Баылау сратары:
1. «Р Экологиялы кодексі» (9 январь, 2007 ж.).
2. Р «Жануарлар дниесін орау, алпына келтіру жне пайдалану туралы» Заы (21 октябрь 1993 ж.).
3. Р Президентіні За кші бар «Жер ойнауы жне оны пайдалану» туралы Жарлыы (27 январь 1996 ж.).
4. Р «Ерекше оралатын айматар туралы» Заы (15 июль 1997 ж.);
5. «2004-2015 жж. арналан Р трындарыны экологиялы ауіпсіздік Концепциясы», (ноябрь, 2003 ж.)
Таырыпа арналан апаратты материал
Халыаралы табиат орау озалысыны азіргі заманы кезеі ХХ асырды соы 70 жылдарынан басталды, бл кезеде леуметтік-экологиялы проблемаларды шешу мселесіне жер бетіндегі барлы алдыы атарлы мемлекеттер атысуда. Осы процесті басы 1972 ж. 5 июньде Стокгольмде (Швеция) ткен оршаан ортаны проблемалары жніндегі Б Конференциясы болды. Осы кн бкіллемдік оршаан ортаны орау кні болып жарияланды. Конференция оршаан ортаны орау саласындаы атарылатын іс-шараларды жоспарын бекітіп, оан 100 аса наты сыныстар енгізілді жне осы іс-шараларды жзеге асыруа басшылы жасайтын арнаулы йым –ЮНЕП (UNEP- United Nations Environmental Program – Программа ООН по окружающей среде) 1972 жылы рылып, бл йым Б негізгі йымдарыны бірі болып табылады. Экономикалы жне леуметтік кеестері арылы ЮНЕП жыл сайын зіні атаран жмыстары жайында Б Бас Ассамблеясына баяндама жасап отырады. ЮНЕП бадарламасы ш трлі функционалды баытта табиатты орау саласындаы іс-шараларды жоспарлап, йымдастыруды жзеге асырады:
1. оршаан ортаны жадайын баалау – баылауды глобальды жйесі;
2. оршаан ортаны басару;
3. осымша іс-шаралар (экология жне оршаан ортаны орау саласындаы білім беру мен мамандар дайындау).
ЮНЕП сол сияты оршаан орта компоненттерін орау, пайдалану жне алпына келтіру баытында баса да халыаралы йымдарды атаратын жмыстарын басарушы йым болып табылады.
ЮНЕСКО – (аыл. UNESCO – United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation – Білім беру, ылым жне мдениет саласындаы Б ) 1946 жылы рылып, мемлекеттер арасындаы білім беру, ылым жне мдениет салаларында бейбітшілік пен халыаралы ауіпсіздікті амтамасыз ету жолында жмыстар атаруда. Бл йымны ызметіндегі негізгі баыттарды бірі – 1970 жылы абылданан “Адам жне биосфера” ылыми бадарламасы болып табылады.
ФАО (аыл. FAO – Food and Agricultural Organization UN – Б Азы-тлік жне ауылшаруашылы йымы) – 1945 жылы рылып, лем халытарыны тіршілік жадайларын жасарту жолында ауылшаруашылыын дамыту мен азы-тлік ресурстары мселелерімен айналысады.
ВОЗ – Бкіллемдік денсаулы сатау йымы – 1946 жылы рылып, оршаан ортаны орауа байланысты халыты денсаулыын орау мселелерімен айналысады.
ВМО – Бкіллемдік метеорологиялы йым – 1951 жылы Б арнайы мекемесі ретінде рылып, оршаан ортаны глобальды мониторингіне байланысты табиат орау функцияларын атарады, оларды ішінде:
· оршаан ортаны ластаушы заттарды жалпы таралуы;
· Жерді озон абатына сер ететін факторларды зертттеу.
МОТ – Халыаралы ебек йымы – Б арнайы мекемесі, 1919 жылы лттар Лигасы жанынан рылып, ебек ауіпсіздігі жадайларын амтамасыз ету жне биосфераны ластануын азайту жолында жмыстар атарады.
МАГАТЭ – Атом энергиясы жніндегі халыаралы агенттік – 1957 жылы рылан.
ХХ асырды 90 - жылдарыны соында бкіл лемде кейбір мліметтер бойынша табиат орау жне жалпы экологиялы мселелермен айналысатын кіметтік емес халыаралы экологиялы йымдарды саны 200-500 болды.
Халыаралы табиат орау одаы – МСОП – 1948 жылы Францияда рылды, бл ода ызыл кітапты шыаруды инициаторы болды.
Бкіллемдік табиат орау оры – 1961 жылы рылып, азір оны рамында 27 лтты блімшелері жне 5 млн жеке мшелері бар. орды негізгі ызметі табиат орау іс-шараларына аржылай кмек крсету болып табылады.
Халыаралы загерлер йымы (МЮО) – 1968 жылы рылып, оршаан ортаны орау саласындаы ыты мселелерді шешумен айналысады. Рим клубы – бл халыаралы кіметтік емес йым биосфераны даму перспективаларын зерттеу мен Адам мен Табиат арасындаы атынастарды сйкестігі ажеттігі жніндегі идеяларды таратуа байланысты гіт-насихат жмыстарын жргізуде лкен лес осты.
Халыаралы экологиялы сот (МЭС) - 1994 жылы загерлерді сынысы бойынша Мехикодаы конференцияда бекітілді. Оны рамында 24 мемлекеттен эколог-загерлер жмыс істейді. ГРИНПИС (Greenpeace – “Зеленый мир”) – туелсіз халыаралы оамды йым, 1971 жылы Канадада рылан, негізгі масаты оршаан ортаны деградациясына жол бермеу баытында жмыстар атару, оны 1,5 млн аса мшесі бар, оны 1/3 блігі американдытар, 32 елде блімшелері бар.
Бкіллемдік табиат хартиясы (ВХП) 1982 ж. 28 октябрьде Б Бас Ассамблеясында абылданды. Стокгольм Деклорациясы сияты Бкіллемдік табиат хартиясы да мемлекеттерді экологиялы саясатыны бдан ары кезеде алыптасуына себеп болан халыаралы ауымдастытарды экологиялы жмыстарыны баытын анытаушы болды.
Хартияда тмендегідей негізгі принциптер атап тілді:
1. Адамзат зіні табиатты бір блігі екенін тсінеді, сондытан табиатты орап, оны негізгі прициптерін бзбауа тырысу керек;
2. Жер бетіндегі тіршілікті генетикалы негізіне ауіп тндіруге болмайды, кез келген тіршілік формасыны популяциясы оралуа тиіс, ол шін оршаан ортаны орау керек;
3. Жердегі барлы айматар, рлы та, су да белгілі талаптара сйкес оралуы керек, кейбір тедесі жо айматар ерекше орауа алынуы керек;
4. Табии ресурстар талан- таража салынбай, арнайы принциптер негізінде тиімді трде пайдалануы керек, биологиялы ресурстар оларды табии жолмен алпына келу ммкіндіктері шегінде ана пайдалануы керек, ресурстарды бірнеше айтара пайдалану, яни аз алдыты технологиялар бойынша пайдалану толы жзеге асырылуы керек.