Игеруді атарлы жйелері.

Оларды трлері – блокты жйелер. Кен орындарда бл жйелер кезінде, детте оларды созылып жатуына клдене баытта орналасан ндіру жне айдау ылары орын алады. Тжірибеде біратарлы, шатарлы жне бесатарлы ымаларды орналасу схемасын олданады. ндіру ыларды бір атарыны айдау ыларды бір атарымен, ндіру ыларыны ш атарыны, айдау ыларды бір атарыны, ндіру ыларыны бес атарыны айдау ыларыны бір атарыны кезектесуін сынатын ыларды орналасу рылымы олданылады.

Игеруді біратарлы жйесі. Бндай жйеге сйкес ыларды орналасуы 2 суретте крсетілген. Игеруді атарлы жйелерін енді баса параметрлермен мінездеу ажет (крсетілген негізгісінен баса). Айдау ыларымен ндіру ылары арасындаы ара ашытытан баса блокты немесе тзуді енін ескеру ажет. (2 суретті ара)

 

2-суретте Игеруді біратарлы жйесі крсетілген: 1- мнайлылыты шартты нсасы; 2-айдау ымалары; 3-ндіру ымалары.

3-суретте Игеруді біратарлы жйесіні элементі крсетілген: 1-¼ ымаларды шахматты трде орналасу кезіндегі айдау ымалары; 2-бір сызы бойында орналасан ымаларды орналасу кезіндегі айдау ымалары жартысы; 3-4-ндіру ымаларыны ¼ блігімен жартысы.

ы торыны тыыздыыны параметрі жне біратарлы, шатарлы жне бесатарлы жйелер шін параметрі, сырты сулану жйелері шін трізді, лкен мндер абылдайды. параметріні лшемі жнінде алдында айтылан болатын. параметрі, сырты сулану жйелерге араанда, атарлы жйелер шін наты крсетілген. Біра, ол шектер арасында толу ммкін. Мысалы, арастырылып жатан біраттарлы жйе шін 1. Демек, тыыздаушы ыларды саны шамамен (біра, дл емес) ндіру ыларды санына те, себебі атарларда осы ыларды саны жне , араашытытары р трлі болуы ммкін. Сулануды олдану кезде тзуіні ені 1-1.5км-ді рау ммкін, ал мнай беруді кбейту дістерді олдану кезінде одан тмен мндер болады.

Біратарлы жйеде ндіру ыларыны саны тыыздаушы ыларыны санына те боландытан, бл жйе те интенсивті. атты суарынды режимі кезінде ндіру ыларыны сйыты шыыны айдау ылара бітіп жатан агентті шыынына те.

атарлы жйелерде ндіру жне ндіру атарларда ылар саны р трлі боландытан, ыларды орналасуын шартты геометриялы реттелген деп есептеуге болады.

Кен орынды игеруді техникалы крсеткіштерін болжауда, бір элементті мліметтерін есептеу жеткілікті, кейін оларды жйені барлы элементтері бойынша осуа жеткілікті.

Игеруді шатарлы жне бесатарлы жйелері шін тзуді ені ана емес, айдау жне ндіру ыларыны бірінші атармен арасындаы араашыты (8 сурет), бесатарлы жйе шін ндіру ыларыны екінші жне шінші атарлар арасындаы араашытытара мн беріледі. тзуіні ені ндіру ыларыны атар саны мен оларды арасындаы араашытыа байланысты. Мысалы. l0 1= l1 2 = l2 3 =700 м, то Lп = 4,2 км.

 

 

4 суретте ымаларды шатарлы жйе кезіндегі орналасуы: 1-мнайлылыты шартты нсасы; 2-ндіру ымалары; 3-айдау ымалары.

 

 

5 суретте ымаларды шатарлы жйе кезіндегі орналасуы: 1 - мнайлылыты шартты нсасы; 2-ндіру ымалары; 3-айдау ымалары.

параметрі шатарлы жйе шін шамамен 1/3, ал бесатарлы жйе шін 1/5-ке те.

шатарлы жне бесатарлы жйелерді олдану кезінде кен орын бойынша жоары шыыма ие болады. рине, шатарлы жйе, бесатарлы жйеге араанда интенсивтілеу болады.

ыларды ауданды орналасу жйелері.

Тжірибеде кеінен олданылатын мнайлы кен орындарын игеру жйелерін арастырайы: беснктелі, жетінктелі жне тоызнктелі.

Бл жйе элементі, брыштарында ндіруші ысы бар, ал ортасында айдау ысы бар квадратты сомдайды. Бл жйе шін айдаушы жне ндіруші ыларды атынасы 1:1-ді райды, =1.

 

 

6-шы сурет беснктелі жйе кезіндегі ымаларды орналасуы крсетілген: 1-мнайлылыты шартты нсасы; 2-ндіру ымалары; 3-айдау ымалары.

Жетінктелі жйе (6 сурет). Жйе элементі зімен брыштарында ндіруші ылар, ортасында – айдау ылары бар алтыбрышты сынады. ндіруші ылар алтыбрышты брыштарында, ал айдау ылар ортасында орналасан. =1/2, яни бір айдау ыа екі ндіруші ы келеді.

 

 

 

7-ші сурет жетінктелі жйе кезіндегі ымаларды крсетілген: 1-мнайлылыты шартты нсасы; 2-ндіру ымалары; 3-айдау ымалары.

Тоызнктелі жйе 8 сурет. Айдау жне ндіруші ылар атынасы 1:3, содан =1/3.

8-ші сурет тоызнктелі жйе кезіндегі ымаларды крсетілген: 1-мнайлылыты шартты нсасы; 2-ндіру ымалары; 3-айдау ымалары.

арастырылан ыларды ауданды орналасу жйелерінен интенсивтілігі е жоарысы беснктелі, ал е тмені тоызнктелі. Барлы ауданды жйелер «атты» болып есептеледі

ыларды ауданды орналасу жйесін олдану атарлы жйеге араанда маызды артышылыа ие болады, бл кезде абата толыымен сер ету ммкіншілігіне ие болады. атты біртексіз абаттарды игеру кезінде атарлы жйесін олданып, су немесе баса агенттерді айдаанда, блек атарлара тйыталады. Ал, егер ыларды ауданды орналасу жйесіні бір элементіні айдау ысы абата толтырылатын агентті абылдамаса немесе реттен шыса, онда элементті баса нктесінде сондай сияты ыны брылау немесе крші элементтерді айдау ыларына жмыс агентіні интенсивті толтыру есебі арылы абаттан мнайды итеруді орындау ажет болады.

Жоарыда айтыландай, атарлы жйелер лкен иілгіштігіне байланысты ыларды ауданды орналасу жйелеріне араанда тігінен абатты амту серін сіруде артышылыа ие. Сйтіп, атарлы жйелер тік ималардаы біртексіз абаттарды игеруде жасыра болады.

Игеруді соы кезегінде абат зіні блігінде мнайды ыыстырыш затымен толып алады (мысалы су). Біра, су айдаушы ылардан ндіру ыларына жылжыанда, кейбір аудандарда жоары мнайа аныушылыа ие болады.

9 суретте беснктелі жйе элементіні игеруді тоызнктелі жйесіне ауысуы.

Блардан мнайды шыару шін резервті атарлардаы ыларды алып, брылауа болады. Осыны нтижесінде, тоызнктелі жйені алуа болады.

арастырыландардан игеру жйелеріні келесі трлері белгілі: кейбір жадайларда жоспарда дгелектенген шоырларда олдануа болатын ыларды батарейлі орналасу жйесі (10 сурет); мнай-газды шоырларды игеруде олданатын барьерлі сулану кезіндегі жйе; аралас жйелер-суреттелген игеру жйелер комбинациясы, кейде ыларды арнайы орналасуымен, оларды ірі кен орындарын игеруде жне иын геолого-физикалы асиетті кен орындарда олданады.

Бдан баса брын болан жйені блікті згерісі бар, мнайлы кен орындарын игеруді реттеу шін ошаты жне сайлауды сулануды олданады.