Микроорганизмдерді ферментативтік белсенділігін анытау шін олданылатын оректік орталар
Консистенциясына байланысты оректік орталар сйы, жартылай сйы жне тыыз болып келеді. Орта тыыздыы агар-агар осу арылы жасалады.
Агар-агар – балдырлардан алынатын полисахарид. Ол 1000С температурада балып, 45-500С – та атады. Жартылай сйы орта жасау шін 0,5%, жне тыыз орталар шін 1,5-2% концентрацияда агар осылады. рамы жне олданылу масатына арай орталарды арапайым, крделі, элективті, минималды, дифференциалды-диагностикалы жне аралас осарланан орталар деп бледі.
рамына арай орталар арапайым жне крделі деп блінеді. арапайым орталара пептонды су, оректік сорпа жне ет-пептонды агар жатады. Осы арапайым орталарды негізінде крделі орталар жасалынады, мысалы антты жне сарысулы сорпа, анды агар.
Ортаны олданылу масатына арай элективті, байыту, дифференциалды-диагностикалы деп бледі.
Элективті деп белгілі бір трге жататын микроорганизм ана жасы сетін ортаны атайды. Мысалы pH 9 болатын сілтілі орта тырыса вибрионын бліп алуа пайдаланылады. Баса бактериялар, атап айтанда ішек таяшасы, сілтілік жоары боландытан спейді.
Байыту орталары – бл белгілі бір бактерияны суіне жоары ммкіндіктер жасап, баса бактерияларды суін басатын орталар (1- сурет). Мысалы, натриді селениті осылан орта Salmonella тымдастыына жататын бактерияларды суін кшейтіп, ішек таяшасыны суін басып отырады.
Дифференциалды-диагностикалы орталар бактерияларды ферментативтік белсенділігін зерттеуде олданылады. Бл орталарды рамына фермент сер ететін субстрат осылан жай оректік орта жне субстрата фермент серін тигізгенде тсін згертетін индикатор кіреді. Бндай ортаны мысалы ретінде Гисс ортасын келтіруге болады. Осы ортада бактерия жасушасы ферменттеріні антты ыдыратуын зерттейді.
Аралас (осарланан) орталар, бірлескен флораны суін басатын элективті орта мен микроб блетін ферментті белсенділігін анытайтын дифференциалды-диагностикалы орталар біріктіріліп жасалады. Бндай орталарды мысалы ретінде патогенді ішек таяшаларын бліп алуда олданылатын Плоскирев ортасы мен висмут-сульфитті агарды келтіруге болады. Берілген екі орта да ішек таяшасыны суін басады. оректік орта дегеніміз- крделі жне жай рамдарды ртрлі осылыстары болып келетін орталар. Оны лабораториялы жадайда бактериялар мен баса микроорганизмдерді кбейітіп сіру шін олданылады.
оректік ортаны жануардан немесе сімдіктен туындаан німдерден дайындайды. оректік ортада су факторыны болуы лкен маыза ие. Оларды дайындау шін экономикалы рентабельді таамды емес шикізат олданылады: жарамсыз алан ан алмастырушылар, жануар аныны гидролизаты, аминопетиферментативті, ан гидролизаты, биотехнология німдері - жем ашытылары, жемдік лизин, жзім нтаы, ауыз лизин. Синтетикалы орталарды рамына химиялы таза заттар- аминышылдары, минералды тздар, кмірсулар, витаминдер жне сіру факторлары кіреді. Консистенциясы бойынша оректік орталар сйы, жартылай сйы, тыыз болып келеді.
рамы бойынша - табии, синтетикалы жне жартылай синтетикалы. Таайындалуы бойынша негізгі, элективті жне дифференциалды -диагностикалы болып блінеді.
оректік ортаа ойылатын талаптар бл жерде барлы оректік заттар жеткілікті болуы керек, тздар, су факторлары, микроорганизмні суіне ажетті заттары жеіл сіімді трде болуы тиіс, оптимальды ылалдылыы, ттырлыы, рН-ы оптимальды, стерильді болуы тиіс, ммкіндігінше млдір жне изотоникалы болуы тиіс. Бгде заттар болмауы тиіс. рбір оректік ортаны рамына арай ртрлі діспен стерилизациялайды.
мбебап оректік орта. Бл орталарда хемогетеротрофты, арнайы органикалы заттарды ажет етпейтін микроорганизмдерді кптеген трлері седі.
Микроорганизмдерді антибиотиктерге сезімталдылыын анытау шін олданылатын дістер
Quot;Газон" дісін дезинфектанттара, бактериофагтара, антибиотиктерге сезімталдыты анытауда, бактерияларды жаппай суін алу шін олданады. 1 мл туліктік 1 млрд. (лайлылы стандарты бойынша №10, саыраулатарды анытау шін лайлылы стандарты №5) зерттелетін таза даыл сорпасын ілмек арылы оректік ортаны барлы бетіне жаяды.