Шигеллаларды антигендік рылымы жне биохимиялы асиеттері
Антигендік рылымы:
Шигеллалар О жне К антигендерге ие. Шигеллаларды ртрлілігі биохимиялы асиеттеріне ана емес, сонымен бірге антигендік асиеттеріне де байланысты. Нерлым крделісі Shіgеllа flехnеrі, оны типтік жне топты антигендері бар.
Ферменттік белсенділігі:
Шигеллаларды баса энтеробактериялара араанда ферменттік белсенділігі тмен. Кмірсуларды ышыл тзе отырып ыдыратады. Шигеллаларды ажыратуа ммкіндік беретін негізгі белгі оларды маннитке атынасы: Shіgеllа dуsеntеrіае маннитті ыдыратпайды, В, С, 0 топа жататын окілдері маннитті ыдыратады, маннитпозитивті. S.sоnnеі лактозаны баяу (2 тулік) ыдыратады. S.sоnnеі-ді рамнозаа, ксилозаа жне мальтозаа атынасын негізге ала отырып, оны 7 биохимиялы вариантын ажыратады.
| II-дегей | |||||||||||||||||||||
1. Спораларды анытауа олданылатын бояу дісі.
Ожешко дісімен спораларды бояу
Бояу кезедері:
1.Бекітілмеген (фиксацияланбаан) жын-препарата 0,5% хлор ышылы тамшысын тамызады да отты стінде бу шыана дейін ыздырады (2- 3 мин);
2.ышылды тгіп, сумен шайып, кептіру керек;
3.Оттыты стінде бекітеді;
4.Циль-Нельсен дісімен бояу (споралар – ызыл тсте, ал вегетативті формалары – сия кк тсте). Толы жетілген спора бояуды те иын абылдайды, себебі абышасы еш нрсе ткізбейді. Грам дісімен бояанда спора тзуші даыл бояуды тек микробты жасушаны вегетативтік блігі боялады, ал спора тссіз. Оны абыыны ткізгіштігі ысты тз ышылымен дегеннен кейін немесе ыздырумен жретін бояуды концентрирленген ерітіндісін олданан кезде бірден жоарылайды. Бояуды абылдаан спора ышылмен айта деу барысында, вегетативті жасушалар бірден бояуын жоалтан кезде тссізденбейді.
Спораларды бояу
Бактерияларды кейбір трлері жасуша ішілік (эндогенді) споралар тзеді. Вегетативті жасушалардан ерекшелігі оларда бос суды млшері аз болады, сонымен бірге липидтер мен кальциді рамы жоары болады.
2. Кох дісін олдануы.
3. Дригальский дісін олдануы.
Дригальский дісі - сапалы діс болып саналады. Зерттелетін материалдан жекелеген колонияларды алу шін зерттелетін материалды бірінші табашаа шпательмен жаады, оттыа шпательді кйдірмей, сол кйде 2, 3, 4 т.б. табашалара жаады. Осылай егу арылы бірыай колония алуа болады.
|
Вейнберг дісін олдануы.
Цейсслер дісін олдануы.
Фортнер дісін олдануы.
Бактерия плазмидалары
Плазмидалар- хромасомадан тыс орналасан, зінше репликациялану абілеттілігі бар жабы саиналы рылымнан тратын ДН. Олар жасушаа осымша пайдалы асиет береді. Бактерияларды плазмидасы зінше жойылуы ммкін (элиминация), біра оларды негізгі асиеттеріне сер етпейді, яни негізгі ызметін сатайды жне де оларда мутациялы, рекомбинациялы згерістер болуы ммкін.
Бір бактериядан екіншісіне коньюгация кезінде берілетін плазмидаларды коньюгативті немесе трансмиссивті плазмидалар деп атайды. Коньюгативсіз плазмидалар тек ана коньгативтілерді кмегімен беріледі. Плазмидалар арылы ртрлі генетикалы заттар беріліп, микроб жаа асиетке ие болады. Ондай факторлара жатады: R-фактор-антибиотикке тзімділік асиеті;
H|r-фактор-кшті коньюгациялы абілеттілік асиеті;
Col-фактор-колицин синтездеу асиеті,т.б.;
R- факторы бар бактериялар арнайы белок заттар синтездейді. Алаш рет осындай заттарды ішек таяшасында болатыны длелденген, сондытан ондай заттарды колицин (Е.Coli) деп атаан, кейіннен колицин тріздес заттарды баса да микробтар бліп шыаратыны аныталды, сондытан оларды жалпы бактериоциндер деп атайды. Бактериоцинні антибиотиктен ерекшелігі сол, олар з тріне жататын немесе те жаын туыстас микробтарды ырып-жояды. Колицин сезімтал микроба жабысады да, оны метаболизмін бзып, микробты лтіреді.
7. Бактерия плазмидалары
Плазмидалар екі тізбекті ДНК молекулалары млшері н.п.Олар бактериялраа аса ажетті ызметтерді кодтамайды,бактериялар олайсыз жадайларра шыраанда маызды рл атарады.Фенотиптік згерстерді ішінде бактерия жасушалары плазмидалар арылы жеткізілетін кріністерді ішінде келесілерін атап кетуге болады
Антибиотиктерге траты
Колицин тзу
Патогенділік факторыны німі
Антибитик заттарды синтезделуіне абылеттілік
Крделі органикалы затарды ыдыратуы
Рестрикция мен модификациялы ферменттерді тзуі
Плазмидалы ДН репликациясы бактерия хромосомасыны репликациясына атысатын ферменттер жиынтыымен жзеге асырылады біра плазмидалардырепликациясы хромосомаа туелді емес.кейбір плазмидалар бактерия хромосомасына айтымды тіркесіп ,бір репликон трінде жруі мумкін.кейбір плазмидалар бір жасушадан кейбір жасушаа кейде бгде токсономиялы бірлікке жататын жасушалара да ауысып жруі мумкін.Ондай плазмидалар трансмиссивті деп аталады.Трансмиссивтілік тек ірі плазмидаларга гана тн.оларда оперондар бар.оларда плазмиданы тасымалдаушы гендер біріккен. Ол гендер жынысты кірпікшелерді кодтайд.яни трансмиссивті плазмидасы жок жасушамен арасында жынысты кпірше тзу арылы плазмидалы ДН келесі жаа жасушаа беріледі, бл процесс коньюгация дид.
са плазмидалар tra-оперондары жоктар з беттерінше беріле алмайды.біра трансмиссивті плазмидалар болан жадайда соларды коньюгациялы аппараттарын пайдаланып берілуге абілетті.бндай плазмидалар мобилизациялы деп аталады.Мед микробиологияда маызды орынды антибиотиктерге тратылы беретін плазмидалар оларды R плазмидалар деп атайды жне патогенділік факторларыны німдерімен амтамасыздандырылатын,макрооорганизмде инфекциялы процесті дамуына жадай жасайтын плазмидалар.
8. Туберкулез кезіндегі жылдамдатылан зерттеу дістер.
Жедел диагноз оюа микродаылды Прайс дісі олданылады. Затты йнекті бетіне клиникалы материалды жаып, ккірт ышылымен одеп, натрий хлоридіні ерітіндісімен шайып, цитратты ан косылган оректі ортаа салып ояды. 3-4 кн 37°С-та инкубациялаан со йнектегі препаратты Циль- Нильсен дісімен бояп, микроскопта арайды.
Таза даылды антибиотикгерге сезімталдыын аныгауды маызы зор. Жоарыда аталып кеткен микобактерияларда антибиотиктерге озгергіштік пен резистенттілік тез пайда болады, сондытан сезімталдылыты анытау емдеуді сттілігіне ажет. Антибиотиктерге сезімталдыты аныта халыаралы стандартты дістер олданылады, ке тараандары пропорциялы жне абсолю концентрация дістері. Пропорция дісі Левенштейн-Йенсен ортасына препаратгар осып жне препар оспаан оректі орталара бактерия суспензиясыны р трлі концентрациясын сепкенде, популя ішіндегі препараттарды р трлі концентрациясында тіршілік ете алатын жеке даралар пайызы бел болады жне тзімді мен сезімтал микобактерияларды зерттелген даылда ара-атынасы аныталан Препаратсыз баылаудаы колониялардан препарат осылан тжиребидегі колониялар саны 1%-дан сол даыл тзімді болып саналады.
М.tuberculosis -ті резистенттілігін абсолюттік концентрациямен зерттегенде Левенштейн-Йен оректік ортасына туберкулезге арсы препараттарды белгілі мкг/мл есептёгенде (изониазид-1 мкг/ рифампицин - 40 мкг/мл, пиразинамид- 100 мкг/мл, стрептомицин - 10 мкг/мл, этамбутол- 2 мкг/ канамицин- 30 мкг/мл, амикацин- 8 мкг/мг, протионамид-30 мкг/ мл, офлоксацин - 2 мкг/мл, циклосер 30 мкг/мл) стандартты концентрацияларын осады. Егер туберкулезге арсы р трлі препаратгар, концентрацияларын осан оректі орталарда оскен колониялар саны 20-дан асса, М.tuberculosis - даылы резистентті болып саналады.
Таза даылды бліп алу мерзімі 1-1,5 айдан кем емес, ал антибиотиктерге сезімталдыын аны аталан дістермен 2-2,5 ай уаыт алады. Е негізгі кемшілігі осыда. Пропорциялы жне абсол концентрация дістерін тікелей емес дістерге жатызады. Егер ауру бактерияларды аырыпен млшерде блсе (жаындыда бір кру аймаында 1-5 микобактериялар крінсе), онда патологиял материалдан тікелей антибиотиктерге сезімталды аныгай береді. Оны нтижесі 3 аптаны ішінде ( болады.
Сонымен атар, микобактерияларды резистенттілігін тез анытау шін нктелік мутацияла молекулалы-генетикалы талдау жргізеді. Микобактерияларды 95% рифампицинге резистентілігі В генінде кодталады. Ол гендегі мутациялар 80-90% М.tuberculosis штамдары изониазидке де тзімділігі длірек айтанда копдрілік резистенттілікті белгісі. Нктелік мутацияларды молекуларлы – генетикалы талдау жргізгенде нтижесі 3-4 кннен кейн белгілі болады.
9. Обаны лабораториялы диагностикасы.
Барлы зертгеулер арнайы зертханаларда, ораныш киімдерімен жргізіледі. Зерттеу материалы бубон пунктаты, аыры, ан, нжіс, мйіттер мен олген жануарлар агзаларыны блшектері болып табылады.
Зерттеуді бірінші кні. келінген материалдан жаынды дайындайды, оны ауада кептіреді, Никифоров ерітіндісінде 20-30 минут фиксациялайды. Жаындыны Грам дісімен жне метилен кгімен
бояйды. Жаындыларды микроскопта араан кезде, алдын-ала болжамдау дианоз оюа ммкіндік беретін, биполярлы боялан грамтеріс сопаша таяшалар аныталады. Люминесцентті сары суымен боялан жаындыда арнайы жарыраан оба микробтары крінген болса алдын-ала болжамды диагнозыны дрыстыын крсетеді.
Нативті материалда оба микробыны 1 - фракциясын анытау шін иммуноглобулинді жне антиденені антигендік диагностикуммен немесе обаа арсы люминесцентті сары суымен ндейді, кейінгі кезде ПГАР жне антигенді бейтараптау реакциясы иммундыглобулинді диагностикуммен микробына арсы 1 антиденелерді ауру анынан анытау шін олданады.
Баса микробтан таза зерттеу материалдарын осіргіш заттар осылан (ан, натрии сульфиті жне т.б.) Хоттингер немесе Мартен агарларына жне сорпаларына себеді. рамында баса микрофлора бар материалдарды 1:200 - 1:800 концентрациялы генцианфиолет бар Туманский ортасына себеді. Ортаны 28°С температурада, оба микробыны 1 - фракциясын анытау шін 37°С инкубациялайды.
Зерттеуді бірінші кні фагпен сынама оюа болады - жедел діс. Зерттеу материалын Туманский орталарына: бір табашаа бір тамшы зертгеу материалын сеуіп оан бір тамшы оба фаг тамзады, келесі табашаа материал себіледі, сосын табаша шетіне фаг тамызып оны «жол» сия аызады; шінші табашаа (баылау) материал енгізіп себеді.
Теіз шошасы мен а тышана биологиялыц сынама ояды. аырыты, кмейден алыны шайындыны, ашы абсцесс іріін тері ішіне жау арылы енгізеді (алдын-ала тері жнін ырып тастайды стерильді изотоникалы натрий хлориді ерітіндісін жаып скарификациялайды). Скарификациялан аймаа зерттеу материалын, скальпелді жалпа блігімен (айма бетін стерильді Петри табашасыме алалап) жаады. Ластанбаан материалды (ан, жабы бубон ішіндегісі жне т.б.) жануарларды те астына немесе іш уысына енгізеді. Жануарлар 3-9 кнде леді. Диагноз оюды жеделдету шін біртеі шошасына жне а тышана жтыруа 2 саат аланда гидрокортизонны 5 мг-ын ая тері астын енгізеді. Жедел диагноз ою шін гидрокортизон егілген а тыщанды 1-ші туліктен кейін сояды, 3-ші тулікте гидрокортизон егілген теіз шошасын сояды, аланын 6-ші тулікте сояды.
Зерттеуді екінші кні (18-24 сааттан кейін). Тыыз жне сйы оректік орталардаы микроб суін зерттейді. Сйы ортада алыпты скен колониялардан жаынды дайындап Грам дісімен жне метилен кгімен бояп микроскопта арайды. Тыыз оректік ортада скен алыпты колонияларды таза даыл бліп алу жне идентификациялау шін іріктейді.
Оба оздырышына кмнді екі-ш колониялара оба бактериофагтарын тамызады. 10-12 саат инкубациядан кейін оба бактериофагтарымен ойылан сынамаларды талдайды. Оба бактериофагтарыны серінен лизистенген колонияларды диагностикалы маызы бар. Зерттеу материалында оба микробы болан жадайда аныталады: 1-ші табашада - стерильді таба, 2-де - фаг енгізілген жерде стерильді жола, 3-де - алыпты оба микробы.
Зерттеудіц шінші кні (36-48 саат). Бліп алынан даыл келесі негізгі белгілері бойынша идентифи кациял анады:
микробты морфологиялы (нативті материал мен таза даыл микропрепараттары), Хоттингер сорпасы мен агарындаы колониялар сипаттары; оба бактериофагына сезімталдыы; таза даылды люминесцентті микроскопта арнайы жары шыаруы; ПГАР мен АгБР анытаган оба микробына сйкес арнайы Аг 1 фракциясы болуы.
ферментативті белсенділігі - глицеринді, мочевинаны, рамнозаны, сахарозаны, глюкозаны жне т.б. ыдырату.
Идентификациямен атар сериялы сйылту жне дискілеу дістерімен антибиотиктерге сезімталдыы аныталады.
Зерттеуді тртінші кні (60-72 сагат). Идентификация орытындысы келесі сынамалары ойылады.
оба бактериофагына жне антибиотиктерге сезімталдыы; 1 - фракцияны ИФР, ПГАР немесе АдБР рылы анытау; ферменттік белсенділігін анытау.
орытынды диагноз даылды бліп алып идентификациялау, зерттеу материалын жтыран теіз иошалары мен а тышандарды лімі негізінде ойылады. Зерттеу материалында 1 антигенді анытау ІФР) жне серологиялы дістер (ИФТ, ПГАР, АгБР-антигенді бейтараптау реакциясы жне АдБР- ценені бейтараптау реакциясы) олданылады.
10. Бактерияларды озалысын анытауа олданылатын дістері.
11. Микроорганизмдерді патогенділігі жне вирулентті лігі.
Патогенділік (син.: аурутуызушылы) - ол микробтардьщ инфекциялы процесс оздырушы потенциалды абілеттілігі, яни осы микроб шін табии жу жадайында тиісті ие организміне ену, онда сіп-ніп кобею, гомеостаздыц ртрлі бзылыстарын туызу жне макроорганизм жаынан жауап ретінде арсы реакциялар оздыру абілеттілігі. Патогендлікті ие макроорганизміне микробты бейімделу функциясы деп арастыру сынылан, оны негізінде жаа жадайда адекватты тіршілік етуі шін микроб метаболизміні айтадан икемделуі жатыр.
Патогенділік факторлары генотиптік трлік белгі бола транмен фенотиптік згергіштікке шырауына байланысты патогенділік дрежесін белгілеу шін «вируленттілік» (лат.: virulentis - улы) деген тсінік енгізілген. Патогенділік - ол осы микроб тріні инфекциялы процесс оздырушы потенциалды абілеттілігі, ал вируленттілік - инфекциялы процесс дамуын оздыра алатын тек ана осы микроб штамына тн згермелі индивидуалды асиет. Ол патогенділікті лшемі, оны сапалы сипаттамасы немесе генотипті феотиптік корінісі.
Осындай белгісіне арай микробты наты тріні барлы штамдарын бірнеше топа блуге болады: жоары-, шамалы-, лсіз вируленттілер жне вирулентсіздер (авируленттілер). Шамалы вирулентті жне лсіз вируленттілерге араанда жоары вирулентті штамдар детте те ауыр трде тетін кесел оздырады. Осыан арамастан авирулентті штамдар конвенциялы жне аса атерлі инфекциялар оздырыштарыны арасында да кездеседі.
Вирусологияда «вируленттілік» терминіні орнына «инфекционды» немесе «инфекциялаушы» атауы олданылады.
12.Тырыса вибриондарды антигендік рылымы, патогенділік
факторлары.
Антнгендік асиеті. Тырыса вибрионында О- жне Н- антигендері бар; О-антигені бойынша, А-ден астам серологиялы топтары аныталан. Тырыса оздырышын 01 жне 0139 серологиялы тара жатызады (оны белгіленуі - V. сhоlеrае 01 жне V.сhоlеrае 0139), алан V. сhоlеrае тріне татындар тырыса оздырышына жатпайды, дегенмен олар мысалы, гастроэнтериттерді тудыруы іікін. О-антиген 3 компоненттен трады: А, В жне С. Оларды сйкестігі бойынша тырыса здырышыны 3 серологиялы варианттарын ажыратады - Огава (АВ), Инаба (АС) жне Гикошима ВС). V. сhоlеrае -ны Н-антигеніні бейспецификалы асиеті бар, сондытан ол барлы Vіbrіо лстыгына жалпы орта болып келеді.
Патогенділік факторлары. Тырыса вибрионы эндотоксин тзеді, сонымен атар ол бірнеше ракциядан ралан экзотоксин бледі. Оларды арасында е маыздысы термолабильді ауызды эксин - холероген. Холероген ішек уысына суды жне хлоридтерді гиперсекрециясын тудырады, атрийді кері сііруін бзады, нтижесінде диарея азаны сусыздануына келеді. Сонымен атар, эксин цитотоксикалы серге ие жне ащы ішек эпителиясы жасушаларыны заымдануын тудырады. ырыса оздырышы эндотоксин тзеді - жасуша абырасы рамына кіретін термолабильді посахарид. Эндотоксин вибрионды фагоцитоздан орайды, иммуногенді асиетке ие, вибриоцидты ценелер синтезін индуциялайды. Микроб жасушасы ыдыраанда интоксикация туындайды. Тырыса Гздырышында агрессиялы ферменттер бар - фибринолизин, гиалуронидаза, лецитиназа, нейраминидаза. вибрионны патогендігі адгезия асиеттерімен де (сырты мембрана ауыздары) жне вибрионны рзалыштыымен байланысты.
Сhоlеrае жне еltоr биоварларды дифференциациясы жоарыда аталан белгілері бойынша ргізіледі; соларды ішінде е маыздысы - арнайы бактериофагтара жне полимиксинге сезімталдыы, тауы эритроцитгерін аглютинациялауы.
13. Стрептококкты инфекцияларды лабораториялы диагностикасы
Зертханалы диагноз ою шін экспресс діс, бактериология жне серологиялы дістер олданады, ал пневмококты инфекцияа кмндананда осып бактериоскопиялы пен биологиялы дістер жргізу ажет.
Жеделдетілген діс: ИФТ, КоАР, ПТР.
Бактериологиялы діс: Науасты клиникалы белгілеріне байланысты алынатын зерттеу материалдары: 1) эндокардитке жне сепсиске кмнданан кезде - ан; 2) баспа мен скарлатина кезінде бадамша бездері мен мрын - жтынша кілегей абыынан срінді жне сілекей; 3) жарааттар тері заымданан кезде - жараат бліндісі; 4) заымданан жерлерден ірі; 5) жкті йелдерді ынаб блінді; 6) тменгі тыныс алу жолдары заымдананда - аыры, бронхыларды шайындысы, абсцессіні іріін жне плевра сйытыын пункция жасап алады.
Стрептококты таза даылын бліп алу шін тампонмен алынан зерттеу материалын ойды тамшысы осылан жартылай сйы агары бар пробирканы тередігіне батырады, 3-4 сагат температурада инкубациялааннан кейін анды агара себеді. бетга гемолитикалы стрептококтар гем" дік айма береді. Серотоптарын анытау шін стрептококтардан алынан тз ышылды экстрактг жне диагностикалы топты сарысуларды пайдалана отырып сйы ортада преципитациялы ретінде ояды, сонымен бірге А ауызы бар стафилококпен с - фрагментіні кмегімен байланысатын спе калы антиденелерді кмегімен стрептококтарды коагглютинациялайды. Эпидемиологиялы т жасаанда А тобыны стрептококтарыны Т- жне М антигендері бойыншатиптеу жргізеді. Т - антигенін типтеу Т - антисарысумен йнекше бетіне ойылатын агглютинациялы реакция арылы анытал (Гриффитс д ісі), М - антигені сйы оректік ортада типтік спецификалы адсорбцияланан М - антисары суларымен преципитациялы реакция кмегімен аныталады (Лэнсфилд дісі).
Стрептококтарды энтерококтардан ажырату шін келесі ерекше белгілерге назар аудару 10-45 °С температурада су абілеттілігі, NаСІ-ды жоары млшеріне тратылыы, пеницилл тратылыы, сілтілі ортаа тратылыы (рН 9,6).
Серологиялы діс созылмалы инфекциялы процесс кезінде немесе науас антибиотиктермен емделгенде оздырыш блінуі иындаан жадайда олданылады. КБР анда стрептококты антигенді жне токсиндерге спецификалы стрептококты антиденелерді (кбінде стрептолизин О немесе стрептокиназа) табу масатында ояды. Сонымен бірге серологиялы реакцияларды кмегімен тасымалдаушыларда анытайды.
Пневмококты инфекция кезінде таза даыл бліп алу шін биосынама ояды, яни науастан алынан материалды а тышандарды кк етіні астына жтырады. Біра аралас инфекция кезінде пневмоко баса да ШПМ осыланда, мысалы клебсиеллаа а тышандарды сезімталдылыы жоары, сонды таза даылды биологиялы діспен бліп алу иындайды.
14. Сіреспені микробиологиялы диагностикасы.
. Сіреспеге зертханалы диагноз оюды принципі - оздырышты оны токсинін табу.
Экспресс-талдау ретінде - сіреспе таяшасын табу шін жаындылар мен табалы-жаындыларды а микроскопта арайды, ИФР-ны олдануа болады.
зргханалы диагноз оюды негізгі дістері: бактериологиялы, биологиялы. Микробиологиялы тек клиникалы диагнозды длелдейді. Сіреспе кезіндегі бактериологиялы діс масаты: тау заттарыны, параентеральді енгізілетін дрмектерді стерильділігін тексеру, оршаан ортаны топыраты, ауаны) ластану дрежесін, сирек жадайларда клиникалы диагнозды растау шін ажет. себіндіні байтылан сйы оректік орталары бар (0,03% теогликоль немесе 0,08% цистеин ышылы осылан ет немесе бауыр сорпасы) екі пробиркалара жасайды, 37°С-та, 18-24 саат инкубациялайды. Блініп алынан таза даылды идентификациясын ферментативтік берілгендерге сйкес жргізеді. Сіреспе диагнозын ою кезінде биологиялыц сынаманы олдану масаты - зерттеу затынан ксинді табу. Экзотоксинді тауып идентификациялауа ммкіндік беретін реакция - сіреспеге арсы эксикалы сарысумен тышандара ойылатын бейтараптау реакциясы.
Сіреспе токсинін анытаумен атар домала терминалды орналасан спорасы бар грам о таяшалар иса зерггелетін материалда С.іеіапі бар деген орытынды жасауа болады. Сіреспеге диагноз оюды критерийлері:
алдын ала ойылатын диагнозды клиникалы корсеткіштері мен жарааттан алынан жаындыны сскопта арау жне ИФР нтижелеріне сйене отырып ояды;
наты о жауапты науас азасынан патологиялы заттарды сйы ортаа себу арылы сіреспе токсинін табу арылы береді;
Сіреспе микробын бліп алып идентификациялау диагнозды растайды (96 саат). Емдеуі. Сіреспеге арсы антитоксикалы сарысу немесе сіреспеге арсы адам иммундыглобулині иылады.