Эссе жазылуыны ережелері

Эссе дегеніміз – философиялы, деби, тарихи, публицистикалы, леуметтанулы, саяси жне таы баса саладаы ылыми емес, авторды жеке кзарасын білдіретін мтін. Жанр ретінде енгізген 1580 ж. Мишель Монтень болатын, ал «эссе» сзін бірінші рет олданып, осы жанрда 1597 жылы Френсис Бэкон кітаптарын жазып шыарды.

Эссе екіге блінеді: 1) субъективті; негізгі масаты – авторды жан жаты ашу, таныту. 2) объективті; негізгі масаты – белгілі бір ылыми таырып бойынша авторды кзарасын ашу, таныту.
Е біріншіден эссені таырыбын зііз тадааныыза немесе оытушыдан аланыыза арамастан, эссені негізгі масаты таырыпты ашу емес, оырманды толандыру екенін есте сатау ажет. Егер сізде еркін таырып болатын болса онда сізде з ойларыызбен блісуге тамаша ммкіндік бар. Бір сзбен айтанда егер сізде еркін таырып болса сізде зіізді ашуа жасы ммкіндік бар.

Баса ылыми жмыстара, реферат немесе курсты жобаа араанда эсседе ата рылым жо. Алайда сіз эссені бірінші рет жазып жатсаыз, баса дайын жмысты рылымымен танысып алу жн болады. Ол сізге з ойыызды дрыс йымдастыруа жне білдіруге кмектеседі. Ал ол з кезегінде табысты эссе жазу кепілдігі болып табылады.

Эссені рылымына тоталып тейік.

Эссені жазылу рылымы:

ü Бірінші параы (лгісі алдын-ала беріледі);

ü Кіріспе (эссені 30 % клемі);

ü Негізгі блім (эссені 60 % клемі);

ü орытынды (эссені 10 % клемі).

Кеінен тоталатын болса:алдымен таырыпты атауына мн беріп, масатын, сізден не сралып отыранын, оан атысты жадаяттарды, зекті мселелерді т.б. жан-жаты ойланыыз. Таырыпты ашатын, жазатын мселелерді жйелеп алу шін жоспар рыыз.

Бірінші параы сізді оу орныызды белгіленген нысандары бойынша толтырылуы тиіс.

Эссе рылымында мынадай міндетті блімдер болуы тиіс:

1. Кіріспе

2. Негізгі блім (жиналан материал негізінде таырыптар длелді ашып крсету)

3. орытынды (жалпылау жне орытындылар).

І.Кіріспе – таырыпты тадау себебі жне мні, логикалы жне стилистикалы байланысан біратар компоненттерден рылады. Бл кезеде з зерттеу барысында жауап іздеген сраты дрыс растыру те маызды, ал рі арай жауапты растайтын длелдерді реттілігі ажет. Кіріспе бойынша жмыс жасаанда мына сратара жауап кмектесуі ммкін: «Эссе таырыбында айтылан терминдерге тсінік беруге керек пе?», «Мен ашатын таырып азіргі кезде маызды ма?», «Мені ойымша таырыпа андай тсініктер енуі ммкін?», «Таырыпты бірнеше шаын таырыпшалара блуге бола ма?»

 

ІІ. Негізгі блім. Бл блімде негізгі идея мен ктерілетін мселесі аясында шоырланан длелдер мен сараптамалар, негіздемелер болу керек. Таырыпты таырыпшалара бліп, ала тартатын дйектерді, сараптама жоспарын жйелі трде рып алан жн. Аналитикалы материал ретінде графикалар, сызба, тірек – схемаларын да олдануа болады.

Эссе растыруда бір параграф тек ана бір длелдемеден тратынын естен шыармаан дрыс. Жоспар рып, блімдерді таырыпшалара ажыратанда, осы ережеден ауытымау ажет. Сонда жоспар бліміндегі таырыпшалардан арастырылатын таырып длелдемелері аншалыты жйеге сай екендігі бірден байалады.

 

ІІІ. орытынды. Таырып бойынша орытынды ой тйіні. орытынды растыру шін ажетті діс-тсілдер: айталау, иллюстрациялар, цитата, сенімді длел. орытындыда осы длелдеме ажет болатын жадай немесе мселелерге байланысы да крсетілуі ммкін. орытындыда «Эссені басында айтылан мселе бойынша не деуге болады?» деген сраа жауап болу ажет. Эсседе зерттеген мселе бойынша атысы, оны длелдеу, зіндік асиет жне жааша ойлау бааланады.

Жиі кездесетін ателіктер:

1. Проблема ашылмайды;

2. Авторды жеке позициясы крінбейді;

3. Теоретикалы негіздемесі жо;

4. Терминдерді орынсыз, сауатсыз олдану;

5. Тым арапайым мірді мысалдары кп;

6. Ауызекі сздер, диалект, сленг, жаргон сздер;

7. Келтірілген мысалдар автор позициясына айшы;

8. орытындылау, тйін шыару деген жо;

9. Логиканы болмауы.

• эссе клемі 1-2 беттен аспауы тиіс.

• Сіз ыса жне аны жазу керексіз.

• Студенттер алан білімдерін жне туелсіз ойлау негізінде белгілі бір мселелер бойынша длелдеуге сыни ойлау дадыларын крсету ажет.

ЭССЕ жазу барысында ата саталынуы тиіс талаптар:

• Жеке кзарасты крінісі;

• Фактілі длелдер (аргументтер);

• Теоретикалы негіздеме;

• Терминдерді олдану;

• Цитаталарды келтіру;

• ртрлі кзарастарды мысала алу;

• Логикалы задылыты саталынуы;

• Салыстыру жне орытындылау дістерін олдану;

• Сауаттылы (пункт., орфогр.);

• олд. ылыми ебектерге сілтеме жасау.