Аза даласында Ресейді отаршылды саясатыны тередетуі жне оны кезедері
XVIIІ асырды басында патшалы Россия аза даласында скери бекіністерді салу арылы зіні скери – отаршылды рекеттерін бастады. аза даласы Россияны шыыс мемлекеттерімен жаластыратын кпір іспетті еді. аза даласы арылы Европа елдерінен шыыстаы едердерге жне одан кері арай рлыпен жне сумен е тте ежелгі сауда жолдары тетін. Осы жолдармен Россиядан Орта Азияа, Ауанистана, Персияа, ытайа, ндістана жне баса Шыыс елдеріне баруа болатын еді.
Орыс патшасы I Петр бл елдермен экономикалы жне саяси байланыс орнатып, оны дамыту шін алдымен азастан жне Орта Азия елдерін Россияа осып алу керек деп есептеді. Осы масатта аза жеріне бірнеше экспедиция жіберілді.
Швед флотымен теізге шайаса зірленіп жатан корабльдермен Кронштадта жрген I Петр 1714 жылы 22 мамырда «Святая Наталья» галерасында Иван Дмитриевич басаруындаы экспедицияны жабдытау туралы жарлыа жеке зі ол ойды. 1715 жылды шілдесінде, з рамында 2797 адамнан тратын И.Д. Бухгольц отряды жорыа шыты.
1715 жылы бірінші азанда И.Д. Бухгольцті экспедициясы Ямышев кліне жетті, сол жерде Ямышевск деп аталатын бекініс салды.
Жоарлар оршау кезінде (3-ай) иратып тастаан Ямышевск бекінісінен айтып келе жатып, Бухцольцті отряды Ом зеніні саасына жетті жне кптен кткен осымша кшін алып, 1716 жылы 20 мамырда Омбы бекінісіні негізін алады.
Бухгольц Петербурге кеткеннен кейін толы ожайын болып алып, енді з алауы бойынша рекет етуге укілдік алан Сібірді бірінші губернаторы М.П. Гагарин Ертіс бойында жаа бекіністер трызу шін воевода Павел Северский мен Василий Чередовты жібереді. 1717 жылды жазында П. Северскийді отряды – Железинск, В. Чередовты отряды – олбасин бекіністерін салды. В.Чередов одан рі жріп, жаа бекініс- Семипалатинск (Семей) бекінісін 1718 жылы салды.
Кп кешікпей патшаны з кімімен майор И.М.Лихарев басаратын таы бір скери команда дайындалды, оан клді (Зайсан) толыыра зерттеу, сондай-а оан И.Д.Бухгольті экспедициясыны стсіздікке шырауыны егыжей-тегжейін білу тапсырылды.
Экспедицияны келе жатан жолын здіксіз адаалап отыран жоарлар И.М.Лихаревті солдаттарына о атып, оларды шегінуге, мжбр етті, сйтіп шегінуге мжбр болан И.М.Лихарев айтар жолында 1720 жылы скемен бекінісін салды. Наты сол жылы таы да бірнеше бекініс - Черноморецк, Черноярск, Верблюжск, Осморыжск, Убинск, Семиярск форттарын салып, 3 скери- саяси шеп-Сібір, Ертіс жне Колыван шептері шін негіз алады.
Абакан Острогімен (1707 ж.), Бикатун бекінісімен (1709 ж.) атар, жасы машытандырылан гарнизондары, зебіректері кп, стратегиялы жаынан орналасан жері олайлы бл бекіністер жергілікті трындарды нарсыз жерлерге ыыстырып, Ертіс зендеріні аралыын Россия иелігіне бекітуді, зін казак оныстары арылы ауіпсіздендіріп, отарлау тірегіне айналдыруды амтамасыз етті.
XVIII асырды орта шенінде патша кіметі бкіл елде, оны ішінде Еділ бойы, Орал, Сібір мен азастан ірінде скери бекіністерді ескі шептеріні жараталуын жасартуа жне жаа шептер салуа кірісті. Осы кезде о жаалауда Жайы казактарыны кшімен 14 амал: Переволоцк, Чернорегенск, Татищев, Нижнеозерная, Расыпная, Елек алашыы, Жайы, Сахарная, Калмыкова, Кш-Жайы, Кулагина, Тополев, Басай, Гурьев амалдары салынды. 1769 жылды арсаында Жайы шебі бойында гарнизон скерлері бар, семьяларымен оса азатар мен оныс аударан шаруалар бар 15000-а жуы адам трды.
1734 жылы Жоары Жайы шебіні негізі аланды. XVIII . 30-40-шы жылдары Жоары Жайы амалынан Звериноголовск амалына дейін 770 шаырыма созылан й шебін ру аяталды.
1752 жылы 9 амал мен 53 редуттан тратын скери бекіністерді Ново-Ишим шебін салу аяталды. Бл шеп 540 шаырыма созылан Уйск шебін Ертіс шебімен жаластырды. Ново-Ишим шебінде 2518 башрт, 2 драгун полкі, 800 казак, траты скерлерді, эскадроны болды.
XVIII . 50-ші жылдарында зындыы 930 шаырым Ертіс шебін (Семей, Омбы, Железинск, Петропавл, скемен, Ямышев алалары) салу аяталды.
Сйтіп, аза даласы скери бекіністер шебімен біртендеп амту патша кіметіні отарлауына ке ммкіндіктер ашты. скери бекіністер шебіні бойында орыс, алма, башрт халы тез кбейді, казак станицалары мен шаруа слободалары пайда болды.