Азастандытарды соыс жылдарындаы ебек майданындаы ерліктері
Мскеу шайасыны тарихи маызы
ызыл Армия Москва тбінде гитлерлік басыншыларды алаш рет жеді. Бл жеісте азастандытарды лесі де кп болды. азастанды генерал-майор И. В. Панфилов пен комиссар А. С. Егоров басаран 316-атыштар дивизиясыны аты аыза айналды. Бл дивизия 1941 жылы 26 азаннан 18 арашаа дейін ерлікпен жауа арсы шайасты. 1941 жылы 18 арашада И. В. Панфилов ерлікпен аза тапты. Кейіннен «28 панфиловшы» ерлігі аыза айналды. Панфиловшы, ротаны саяси жетекшісі, азастанды КСРО батыры П. Б. Вихрев те ерлікпен аза тапты.
Бауыржан Момышлы басаран батальон жаумен болан шайаста ерлікті тамаша лгісін крсетті. Москва облысыны Бородино селосыны тбінде неміс штабына басып кіріп, немістерді кзін жойан Т. Тотарова кеестер Одаыны батыры атаы берілді.
М. абдуллин басаран автоматшылар тобы да ерекше ерлік крсетіп, жау танкілеріні бірнешеуін жойды. М. абдуллинге Кеестер Одаы батыры атаы берілді.
Бородино селосыны тбінде Амангелді Имановты лы Рамазан Амангелдиев 13 фашисті кзін жойды.
Фашистерді Москва тбінде жеілуі, яни «Блицкриг» жоспарыны кйреуі жеісті бастамасы, лы Отан соысындаы тбегейлі бетбрыс болды.
Ленинград шайасыны тарихи маызы
Ленинград аласын орауа аза КСР-де рылан 310-атыштар дивизиясы мен 314-дивизия алашы кезенен атысты.
Ленинград шін шайаста аза жауынгері Слтан Баймаанбетов кеудесін оа тсеп, Александр Матросовты ерлігін айталады. Ол Кеестер Одаыны батыры атанды.
Балты флотында кптеген азастандытар жауа арсы ерлікпен шайасты. Мысалы, «Киров» крейсерінде 156 азастанды болан. азастаннан баран скерлерді 30%-дан астамы Ленинград тбіндегі шайаса атысты. Рота командирі ойбааров з блімшесімен неміс окоптарына басып кіріп, шпес ерлік жасаан. Одан баса Ленинград тбінде Дйсенбай Шыныбеков, С. Жылышев, Г. П. Зубков т. б. азастандытар ерекше ерлік крсетті.
1941 жылы ыркйекте азасты лы аыны Жамбыл Жабаевты ленинградтытара арнап жазан «Ленинградты ренім» жыры фашистерді оршауындаы аарман ала халына, оны ораушылара лкен рухани дем берді.
Сталинград шайасыны тарихи маызы
1942 жылы Сталинград тбінде иян-кескі шайас басталды. азастанны батысы Сталинград облысымен 500 шаырым шектесіп жатандытан, соысты оты Батыс азастан ірін амтыды.
1942 жылы 1 ыркйекте Гурьевте ораныс комитеті рылды. 1942 жылы 15 ыркйекте Гурьев облысында соыс жадайы мен атерлі жадай енгізілді. 1942 жылы 9 азанда аза КСР кіметі Сталинград майданыны е жаын тылы азастан екенін, сондытан бдан арты шегінетін жер жо екенін айтып, Сталинградты ораушы жерлестеріне ндеу тастады.
Батыс азастан жерінде 6 ораныс шебі, Сайхан, Орда, Чапаев, Тайпа аудандарында арнайы аэродромдар салынды. Атбе облысында да ораныс рылыстары салынды.
Сталинград майданыны кптеген скери блімдері, материалды, техникалы базалары Батыс азастанда орналастырылды. Орал аласында скери байланыс торабы орналасты. Батыс азастан жерінде 20-а жуы скери госпиталь жмыс істеді.
Сталинград майданын барлы жаынан азастан амтамасыз еткен. Осында кптеген скери техника жндеуден тті. азастан жерінде рылан 292, 387-атыштар дивизиясы, 81-атты скер дивизиясы т. б. Сталинградты орауа атысты.
Жамбылды лы Аладай Сталинград тбінде ерлікпен аза тапты. Кеестер Одаыны батыры, араандылы шыш Нркен бдіров з шаын жауды скери базасына латып, Гастеллоны ерлігін айталады.
Сталинград тбінде азастандытар . Сыпатаев пен А. А. Бельгин здеріні ерлігі нтижесінде Кеестер Одаыны Батыры атаына ие болды. Сталинград шайасы соыс тарихында ерекше орын алды. Гитлерлік басыншыларды Сталинград тбіндегі жеілуі оларды соыстаы тадырыны шешілу уаытын жаындата тсті.
67. Соыстан кейінгі азастанны оамды-саяси мірі (1945–1950 жж.)
Соыстан кейін де міршіл-кімшіл жйе оамда стем болды. КСРО-да, соны ішінде азастанда Сталинні жеке басына табыну кшейді. Жеке адам ыы баран сайын аяа тапталды. арапайым адамдар басарудан шеттетілді.
Коммунистік партияны билігі шексіз болды. оамда тоталитарлы, авторитарлы жйе стем болды. Осыны брі жеке адамны басына табынандытан пайда болан. Жоары билік басындаылар тез арада коммунизмге кшу туралы жоспарларды растыра бастады. Коммунизмні теориялы негізі жасалды. Мны брі И. В. Сталинні крегендігі ретінде бааланды. Республикада осылай ияли утопиялы кзарас пайда болды. Коммунистік партия ияли коммунистік идеологияны мддесін халыты мірі мен тіршілігінен жоары ойды. Адам мддесімен ешкім санаспады.
Ауыл шаруашылыы
Соыстан лсіреп шыан елімізді ауыл шаруашылыын алпына келтіру жолында кптеген кедергілер кездесті. Мысалы, ауыл шаруашылы техниканы жетіспеуі, жмыс кшіні аздыы, міршіл-кімшіл жйені ыпалы т. б.
Партияны 1946 жылы аулысына сйкес совхоздар мен колхоздарды брыны зардаптарын жою басталды. Ауыл шаруашылын жаа техникамен амтамасыз ету шін мемлекет арнайы аражат блді. 1950 жылы еліміздегі колхоздарда (76%) МТС-тер (машина-трактор станциялары) жмыс істеді. кімет зін амтамасыз ете алмайтын са колхоздарды біріктіре бастады. 1952 жылы республикада 2047 колхоз жмыс істеді.
Республика ауыл шаруашылыы біршама жасы дамыды. Дегенмен барлы халыты бірдей азы-тлікпен амтамасыз ете алмай, нерксіпті шикізата деген сранысын анааттандыра алмады. Ауыл шаруашылыы жоспарлы трде жоарыдан басарылды.