Елбасы ебектеріні туелсіз азастан тарихындаы тарихнамалы жне деректемелік маызы

Туелсіз даму жылдары азастан Республикасында туындап жатан жаа рдістерге з станымы, оларды кре білу е алдымен Н..Назарбаевты 20-дан астам кітаптарында бейнеленді. Оларды атарында: «ділетті а жолы», «Туелсіздік белестері», «Еуразия жрегінде», «Бейбітшілік кіндігі», «асырлар тоысында», «Сындарлы он жыл», «азастан жолы», «азастанны егеменді мемлекет ретінде алыптасуы мен дамуыны стратегиясы» т.б. кітаптар бар.

Халыаралы атынастар жйесінде лайыты орын алу егеменді жарияланан сттен бастап азастан Республикасыны басты міндетіне айналды. азастан тарихыны азіргі сатысы ерекше маызды, йткені ол ic жзінде республиканы болашаын, оны жаа асырдаы беделін айындайды. Туелсіздік аланнан кейін азастан зіні сырты саяси стратегиясында сырты дниемен тепе-тедікте даму мселесін бірінші орына оюды талап еткен наты геосаяси шындыа тап келді.

Біз егемендікті нерлым толы камтамасыз етуді жне халыаралы аренада азастанны мдделерін орауды кздейтін сырты саясатты азіргі кп факторлы баытын дйектілікпен ныайтуды кусі болып табыламыз. азастан Республикасыны Президенті Н.. Назарбаев былай деп атап крсетті: «Елімізді халыаралы саясатыны кп салалы сипаты з уакытында дрыс айындалды. Бл азастанны, геосаяси жадайына, оны лттык-мемлекеттік мдделеріне толы сай келеді. Оларды азастанны таяу тірегіндегі елдерге ана емес, сонымен бipre зара тиімді ынтыматасты белсенді трде дамып отыран алыс шетелдерге де олданылу pici бар».

Н.. Назарбаев азастанды сырты саясатты за мерзімді масаты есебінде «азастанны егеменді мемлекет ретінде алыптасуы мен дамуыны стратегиясыны» ойдаыдай жзеге асырылуы шін олайлы сырты жадайларды алыптастыру жне олдауды айындады.

Бл орайда азастанны сырты саясаты зак мерзімді лтты мдделерді басшылыа ала отырып, жеткілікті дрежеде ртараптандырылан жне кп салалы саясат болып табылады. Осыан байланысты Президент Н.. Назарбаев КР Сырты істер министрлігі Аласыны, 1998 жылы ыркйектен кеейтілген отырысында былай деп атап крсетті: «ткен жылдар бізді азастан шін кп салалы дипломатияны жзеге асырудан баса негрлым парасатты да отайлы сырты саясат жо деген пікірге орнытырды. Бл лемдік істерде елеулі рл атаратын жне еліміз шін практикалы мдде болып табылатын барлы мемлекеттермен досты жне болжалды зара атынастарды дамыту. азастанны болашаы - Азияда да, Еуропада да, Шыыста да, Батыста да».

Н.. Назарбаевты «Бейбітшілік кіндігі» атты зерттеуі заманауи дниені аса крделi проблемаларына арналан. Сз жо, сырты жне ішкі факторларды ттас бір кешенше талдау жасамай жне оны ескермей, бейбіт болашаты орнату ммкін емес, олар, алай дегенмен, лтты ауіпсіздікке жне жас мемлекетімізді ауматы ттастыына барынша салынын тигізеді. «Біра шешім абылдауды бір парадоксы мынада екені даусыз: шешіміні кбіне-кп ате болып шыатыны, онда тым кп факторлар­ды ескерілетіндігінен ана. Былай араса , лдебір шешімді сыншыл талдау тезінен кбірек ткізіп, ытимал нсаларды брін ескерсек, ол шешім проблеманы жеткілікті дл бейнелейтін секілді болып крінеді. Бipa ic жзінде олай емес, ic жзінде дрыс шешім бip ана алы- шарта негізделеді жне ол шешім абылдау процесінде ескерілетін факторларды кпшілігіне жиі-жиі кереар болып шыады.

Н.. Назарбаевты «Сындарлы он жыл» атты кітабында азіргі заманы лакесті, жаандык жне ірлік ауіпсіздікті камтамасыз ету проблемалары жне олара арсы крес шаралары арастырылан. азастанда лакестік, жікшілдік пен экстремизм проблемалары мен олар тарапынан келетін ауіп-атер сте болжалды сипатта емес, бден наты жне айын сипатта болып отыр, бан сіресе, ірлер мен жалпы халыаралы оамдастыты саяси, леуметтік, экономикалы проблемаларыны зара байланыстылыынан туындаан халыаралы лакестікті белілі бір жаандануын ескергенде толыырак кз жеткізуге болады. зіні ебегінде Пре­зидент былай деп атап крсетті «азастанда діни экстремизм — лкен аяда крініс таба оймаан кбылыс, алайда тпті тбінде, конфессиялы трасызды процeci бізде де тбе крсетуі ммкін деген кауіп белгілі дрежеде бар. рине мндай уатты кауіп-атер, оны дер кезінде сезінбеген немесе алдын алмаан жадайда тбе крсетпек»

Президент Н.. Назарбаевты туелсіздікті 15 жылдыы арсаында жазылан «азастан жолы» деген енбегі егемен азастанны алыптасуы мен дамуыны шежіресіне айналды. Онда мемлекет пен оны кп лтты халкыны мірін тбірімен згерткен іргелі саяси жне леуметтік- экономикалы трленуіні егжей-тегжейлі сипаттамасы берілді. Кітапта этносаралы жне конфессияаралы татулы пен келісімге негізделетін леуметтік-саяси тратылы мселесі басты орындарды бірін алады. Туелсіздікті алашкы жылдарынан бастап бл мселе мемлекеттік идео­логия денгейіне кетерілді. Трлі лтты-діни мдениетті тайталасы салдарынан лемде болып жатан елеулі жанжалдар мндай кзарасты дрыстыын уаттайды.

Елі шін атаран игілікті істер жемісі ткенді ой елегінен ткергенде айшытала тспек. Туелсіздік туы желбіреген елді ол жеткен бакытын баянды ету жолындаы он бес жыл, оны шкірлік етер бел-белестері керуендей тізбектеліп кз алдына келеді. Кітап авторы таырып аясыны кедігіне арамастан, онда жала фактілер мен ресми орытындылара жол беруден грі, зіні жан-жрегімен сезінген ой толаныстарын, рбір атартан icтен алан уаныш-лззатын, ертегі рпаа ес болар естеліктерін арапайым да шрайлы тілмен баяндайды.

КСРО-да 80-жылдарды екінші жартысында экономикалы жне саяси реформаларды кйреуі туелсіздік аларды алдында болды.

Н.. Назарбаев атап ткеніндей: «азастан мемлекеттілігін ру пpoцeci — крделі, кп енбекті ажет ететін, сан ырлы міндет. Бл тста ойланбаан асыысты пен орынсыз жайбасарлы, болмауа тиіс. Билікті барлы тарматарыны зара тсіністігін, зара ic-имылын амтамасыз ету маызды... Негізi жалпылтты басымдытарды атарына тбегейлі леуметтік - экономикалы реформаларды жзеге асыруды осан жн. Бл - азіргi азастанны туелсіздік алуындаы зекті мселе. Реформалар тадыры саяси саланы мемлекеттік басаруды тталарымен тікелей байланысты. йткені азастанны, соы онжылдытардаы дамуы те крделі де ауымды процестермен сипатталып отыр. На осы кезде республика аумаында біратар аса зор бадарламалар жзеге асырылды».

«азастан жолы» — мемлекет орнату, жаа оамды жасатау тжірибeci болаша шін айрыша ндылы болып табылатын тарихи окиалар туралы ке ауымды апараттан тратын кітап. Бл ебек заманауи отанды жне дниежзілік тарихнаманы елеулі трде толытырды, кітап жарыа шыан сттен бастап лемдік сарапшыларды назарына ілігіп, лемні трлі тілдеріне аударылды.

Мемлекет басшысыны «аламды оамдастыты, тбегейлі жаару стратегиясы жне ркениеттерді ріптестігі» атты жаа ебегіні дниеге келуімен байланысты азастанны азіргі заманы тарихыны тарихнамалы ммкіндігі айтарлыктай байыды. Басылып шыан алашы кннен бастап, ебек азастанды жне шетелдік саясатшылар, экономистер, саясаттанушылар, тарихшылар жне е бастысы — азастан халкы тарапынан кемелді ой блістер кітабына айналды. Бл ебек

Н.. Назарбаевты азіргі заманы лем жадайында азастан мен оны халыны игілікті болашаы туралы алдыы ебектерінде басталан оамны постиндустриялы дамуы проблемаларына жргізген іргелі жне тере ылыми зерт- теулеріні жаласы болып табылады. Авторды бдан брыныра талдау жасаан, ркениеттерді ріптестік стратегиясыны негіздерін, энергетикалы-экологиялы ауіпсіздік, технологиялы дамуды ркелкілігі, экономикалы атынастарды жетілдірілмегендігі сияты постиндустриялы оам мен азіргі заманы жаандануды ккейтесті мселелерін шешу барысында олдануа болады.

Н.. Назарбаев ебектеріні тарихнамалы маызы мынада: азастанны Тыш Президентіні шыармалары ой-пікірлеріні жалпы ибратты желісін сатай отырып, ыли да тсіндірушілік-тсіндірмелік сипатта болып келеді. Адамзат пен оамды толандыратын ккейтесті мселелер жайында, оларды ткенін, бгін мен келешегін крегендікпен пайымдайтын мемлекет басшылары санаулы анa болан. Туелсіздік тжірибесіні таылымдарына негізделген болашаа шынайы ибратты неге ахуалын жасаан туелсіздік сулеткеріні ой-арманы жас жеткіншек пен туелсіздік рылысшысыны — азастан азаматтарыны жрегіне етене жаын сезіледі.

 

88. Р.Назарбаевты л-Фараби ат.У «аз.дадарыстан кейінгі дниеде: болашаа интеллектуалды секіріс» деген дрісіні мазмны мен баыттарыазаты л-Фараби атындаы лтты университеті 75 жыл ішінде талай асу­лар­дан, крделі кезедер мен илы жолдар­дан тті. Осы жылдар ішінде мы-мы­даан азастанды жастар білім алды, ар­мандарын асататып, ияа анат аты.Ел аузындаы кеше мен бгінгі айтулы алымдарымыз здеріні лтты тарих, экономика мен мдениетке атысты іргелі зерттеу ебектерін осы университет а­быр­асында жазып, ел игілігіне айналдырды.Математика, физика, баса да жараты­лыс­тану салалары бойынша ауымды ы­лы­ми жмыстар осы жерде іске асырылды.Мен зімні сзімде кейбір алымдар­ды, осы істі бастаан азаматтарды атап т­кім ке­ліп еді, біра, олар те кп. Сон­ды­тан бар­лыын бгінгі мерейтоймен ттытаймын.Ел тадырына атысты крделі кезе­дерде университет жымы аса маызды тарихи оиаларды да бастан кешірді.1986 жылы 16 желтосанда елді еркіндігі шін, лтты тедігі шін жан­дарын шберекке тйіп, кеестік жйеге арсы шыандар да осы оу орныны оытушылары мен студенттері болатын.Бгінгі тада л-Фараби атындаы аза лтты университеті - туелсіз азастанны кадрлар дайындайтын негізгі орталыыны бірі деуге бден болады.Дл азірді зінде республикамызды басару жйесінде отыран білікті ма­ман­дар мен талантты алымдарды, дарынды педагогтарды лкен тобы осы киелі шаыратан шыдалып шыандар.Университет тлектері байта Отаны­мыз­ды барлы ткпірінде жеісті де же­місті ызмет етіп жатыр. Осы жиында бас осып отыран б­рі­ізді, университетті оытушылары мен сту­денттерін, сондай-а р жылдарда осы оу орнында ызмет істеген стаздар мен білім алан тлектерді баршасын бгінгі ме­рейтоймен шын жректен тты­таймын!Елімізді мддесі шін атарып жат­ан ебектеріізге зор табыстар тілеймін.