Макарон салынатын ыдыстарды тексеру
Стандарттау
Стандарттауды ыты негіздері Р-ны «Стандарттау туралы Заымен» бекітілген. Бл Заа барлы мемлекеттік органдар, шаруашылы йымдары баынуы ажет.
За ттынушылар сранысын анааттандыру масатында арнайы талаптар, нормалар, мемлекеттік баылаулар енгізген.
«Стандарттау» туралы За:
- стандарттауды жргізу жмыстарын йымдастыру;
- стандарттауды нормативтік жаттарын олдану жне оны мазмны;
- стандарттау жмыстарын апаратпен амтамасыз ету;
- мемлекеттік стандарттарды орындалуын мемлекеттік баылау органдармен тексеру;
- мемлекеттік стандарттауа жне оны баылау органдарына ашалай аражат жасау;
- мемлекеттік стандартты орындамаан жадайда, арнайы ы органымен арастырылады;
- ауіпсіздік талаптарын анытау; (конструктивтігі, электрлігі, электромагниттілігі, апараттылыы, бадарламалы жне т.б.)
- нім блімдеріні конструктивтілігіні унификациясы
- метрологиялы нормаларды, техникалы нормаларды жасау, нім сапасы жне оны сертификаты
- материалды, энергия ресурстарын тиімді пайдалану шін технологиялы процестерді дрыс йымдастыру.
Нан зауытыны лабораториясы
Нан нерксібіндегі технологиялы баылау функциялары мен тапсырмалары «Нан нерксіптеріндегі ндіріс лабораториясыны жадайы» арылы аныталан ндіріс лабораториясымен жзеге асырылды.
ндіріс лабораториялары нерксіптін бас инженеріне баынады, дістемелік басарма жне оларды жмысын баылау, басару жне біріктіру миниметрлігіні Орталы лабораториясына тапсырылан.
нерксіпті ндіріс жобасында лаборатория рылылары санитарлы нормалара сйкес болуы керек.
Зауыт лабораториялары ндіріс имаратынан блек орналасуы керек. Цехты лабораторияларды жеіл, шыныдан жасалан оршаумен оршап цехта орналастыруа болады. Лаборатория блмесі жасы жарытандырылан, блме абыралары ашы тсті сырмен сырланан жне еденнен 1,5-2 м биіктікте плиткамен апталан, едендер линолеуммен жабылан болу керек.
нерксіпті уатына байланысты лаборатория шін келесі аудандар сынылады: уаттылыы 25 т/ту 12-18 м, 25-90т/ту 20-50 м, тулігіне 90тоннадан жоары болса, 60 м.
Лабораторияны негізгі тапсырмалары
ндіріс лабораториясыны басты тапсырмалары – минималды техникалы шыындарда жне ебекті жоары йымдастырылуында сапалы нім шыаратын рационалды процесті йымдастыру. Лаборатория жмысы келесі этаптардан трады.
1. нерксіпке тсетін шикізаттарды анализі – шикізаттарды р партиясы анализден теді. рашан органолептикалы жне физика-химиялы крсеткіштері аныталады, ал осалы крсеткіштер тадаулы шикізаттарда ана аныталынады. Барлы анализдер МЕМСТ, РСТ жне ТШ негізінде жргізіледі. зге дістер егер МЕМСТ дістерімен салыстыранда нтижесінде ауыту болмаса, зауыт ішіндегі баылау масатында олданылады. Зауытты сертификатты жне сапасы жніндегі кулік жо болан кезде, шикізата тапсырыс берушімен йымды баылаушыны атысуымен арбитражды анализ жргізіледі. Шикізаттарды сапасы жне оны олдану жніндегі соны орытынды йымыны баылаушы кілі береді.
2. Лабораторияны ндірістік – технологиясыны жмысы – ндірістік рецептура рудаы жне технологиялы режимдерді анытаудаы, нан шыымын баылаудаы, жоалту мен шыымдардаы, ашытылармен айнатпаларды шыарудаы, ойылан технологиялы режимдер мен параметрлерді баылаудаы технологиялы жоспарлар деуде. ндірістік лабораториялар технологиялы процесті жне нім сапасын жасарту шін ойылан. Лаборатория жмысшылары жарамсыз заттарды себебін зерттейді жне оны жою жолдарын арастырып, жаа прогрессивті технологиялы сехамаларды табады, жаа жабдытарды мегеруде жне ебекті ылыми йымдарында белсенді орын алады.
3. Даяр німні сапасын баылау німні р партиясына жасалады. Лаборатория дайын німні баылаушысыны жмысына жетекшілік етеді. ндірісті технохимиялы баытижелері лабораториялы журналдарда крсетіледі:
№1 форма – н анализіні нтижсіні журналы;
№2 форма - осымша шикізат анализіні нтижесіні журналы;
№3 форма – нан німдеріні анализіні нтижесіні журналы;
№4 форма – рецептура жне нім сорттары бойынша технологиялы нсаулар журналы;
№5 форма – шыны ыдыс беру журналы;
№6 форма – ндаы металл оспаларыны млшері жніндегі журнал;
№7 форма – ндіріс баылауыны журналы,
№8 форма – дайын нім сапасы бойынша бланк;
№9 форма – нны сапасы бойынша бланк;
№10 форма – осымша шикізаттарды сапасы бойынша бланк;
№11 форма – н оспасы (валка).
Журнал формаларыны жне оларды толтыру тртібіні инструксиялары бар. Ол минипищепром нан басармасы органдармен бекітілген. Барлы берілгендер аны, атесіз сиямен жазылады. р анализ нтижесі анализді орындаан тланы жне лаборатория мегерушісіні олымен бекітіледі. олданылан журнал 2 жыл саталады. Жне де лабораторияны негізгі тапсырмаларына лаборатоиялы материалды ндылытарды тіркелу жатады. р лабораторияда материалды ндылытарды тіркелуімен саталу ретіне жауап беретін тла болуы керек. Жауапты тла ретінде, детте, лаборатория мегерушісі немесе химик, ал нерксіптерде мегеру ызметті жо жерде - бас лаборант болады.
Барлы материалды ндылытар арнайы журналдарда тіркеледі.
абылданан, шыындалан жне жарамсыз материалды ндылытар есебі ай сайын жреді, ал цеха берілген лаборатория аппаратуралары (нмерлері крсетілген термометрлер, ареометрлер, форфорды ыдыстар, ступкалар жне т.б.) есебі аусым сайын арнайы журналдарда жргізіледі.
Анализдерге жне жмысшы ертінділерге ажет реактивтерді лаборатория ызметкерлеріне, оны ішінде жауапты тлаа береді. Реактив клемі жасалатын анализге байланысты шыындалатын реактив клеміне сйкес беріледі.
Реактивтерді кірісіні жне шыынны есебін реактивтерге жауапты тла арнайы форма 1-де крсетілген журналда жргізіледі.
| Реактивтер атауы | Кіріс | Шыын | ||||||
| Кні | ай жат бойынша | саны | ескерту | кні | Саны | андай жмыс | олы | |
Нан зауытыны лабораториясындаы жабдытар мен материалдар траты жне периодты орындалатын анализдерді орындалуын амтамасыз етуі ажет. Осы масаттара ажетті аспаптар санына техникалы жне аналитикалы таразылар, электірлік кептіру шкафы СЭШ, ВНИИХП-ВЧ аспабы, термостат, лабораториялы пеш, Журавлев аспабы, нан клемін анытау аспабы, биологиялы микроскоп, прецизионды жне лабораториялы рефрактометр, центрифуга, ареометр, психрометрлер жне термометрлер кіреді. Сонымен атар универсалды рефрактометр РЛУ немесе ИРФ-22, ИДК-1 ас
Дріс 2
Таырыбы: Технологиялы процестерді баылау. Сынама алу, орташа сынама алып оларды талдау. Нан ндірісінде технохимиялы баылауды маызы.
Жоспар:
1) лгілерді алу жне оларды анализге дайындау[МЕМСТ 5667-65, 5, 8-10]
2) Нан ндірісінде технохимиялы баылау тртіптері;
німдер партиясын жасау дерісінде (амырды дайындау здіксіз дерісінде партия деп бір бригадамен бір кезекте істелген атауы бір німдер саналады; амырды дайындау бліктік тсілмен жасалса – бір бригадамен бір кезекте бір блік амырдан істелген німдер) алдымен одан таныстырмалы іріктемені (брыны аты – «орташа сынама») растырады. Ол шін контейнерлерден, себеттерден, тартпалардан, жшіктерден немесе срелерден блек німдерді іріктейді. Таныстырмалы іріктемені клемі шыарылан німдерді тріне байланысты болып келеді. рбір німні 1-ден 3 кг-а дейін салмаында ол партияны 0,2%-ын рау керек, біра 5 данадан кем емес; бір німні 1 кг-нан аз салмаында – партияны 0,3%-ын, біра 10 данадан кем емес. Таныстырмалы іріктеме – органолептикалы жне физико-химиялы анализ шін материал.
Зертханалы лгі таныстырмалы іріктемеден «соыр» діспен мына млшерде алынады:
1 дана – салмаы 400 г-нан асатын німдер шін;
2 данадан кем емес – салмаы 400 г-нан 200 г-а дейін, оны оса санаанда, німдер шін;
3 данадан кем емес – салмаы 200 г-нан 100 г-а дейін, оны оса санаанда, німдер шін;
6 данадан кем емес – салмаы 100 г-нан аз німдер шін.
Физико-химиялы крсеткіштерді анализі ерекше тартылан н срыптарынан жасалан німдерді пісіруді аятааннан кейін 3-тен 48 са. дейінгі уаыт аралыында, срыпты бидай нынан жасалан німдерді пештен аланнан кейін 3-тен 24 са. дейінгі уаыт аралыында жне са даналы німдер шін 1 мен 16 са. аралыында жргізіледі. Баранкалар мен кепкен тоаштарды пісіргеннен кейін анализге 6-48 са. кейін шыратады, ал дгелек нандарды – 3-24 са. кейін. Кепкен німдерді физико-химиялы анализін кептіруді аятааннан кейін жзеге асырады.
Зертханалы лгі ретінде алынан німдерді кеуектіліктен баса барлы физико-химиялы крсеткіштерді анытауа келесідей дайындайды. Салмаы 200 г-нан асатын бтін німді енінен 2 блікке бліп кеседі, бір блігінен алыдыы 1-3 см болатын тілімін кесіп алып, оны шамамен 1 см абы жне абыасты абатын алып тастайды жне сатайды (олмен не микросатаыш кмегімен). Салмаы 200 г-нан аз даналы німдерден алыдыы 3-5 см болатын тілімін кесіп, алыдыы 1 см абы пен абыасты абатын, оспаларды алып тастап, сатайды. Бртпе нан, ватрушка, брама тоаш, аттама нан, арабидай мен мамыр жа нандар жне т. б. абыымен бірге анализденетін саданалы німдер шін сынаманы дайындау дісі келесіден трады. 3-4 німні райсын 4 блікке бліп кесіп, р німнен бір бліктен алып, барлы оспаларын (ккнрден баса) алып тастайды, сатайды жне араластырады. Баранка німдері шін зертханалы сынаманы бірнеше німнен кесілген жалпы массасы 20 г-а жуы «дгелектерден» райды.
Дріс №3
Таырып: Негізгі жне осымша шикізаттарды баылау тсілдері.
Жоспар:
1. Негізгі жне осымша шикізаттар;
2. Негізгі шикізаттар;
3. Наубайханалы н;
4. Су, тз, ашыты, престелген ашыты, кебу ашыты, ашыты сті;
5. осымша шикізаттар;
6. ант, май німдері, уыт, дстрлі емес шикізаттарды трлері.
Наубайхана ндірісіндегі негізгі жне осымша шикізаттар
Наубайханаа келіп тсетін барлы шикізаттар негізгі жне осымша болып блінеді. Негізгі шикізаттара нан дайындауа е ажетті н, ашыты, тз, су, ал осалы шикізаттара німні таамды ндылыын органолептикалы, физика-химиялы асиеттерін жасартатын рецептура бойынша ст жне оны німдері, жмырта, май, ант, уыт жаа дмдеуіштер, жеміс-жидек, ккніс німдері, таамды оспалар жатады.
Дайын нанны сапасына осы шикізаттарды сапасы да едуір сер етеді.
Наубайханалы нны срыбы мен трлері
нны трі оны даылына байланысты аныталады. Бидай, ара бидай, арпа, слы, кріш, асбрша, арамы, соя ндары болады. нды бір даылдан немесе аралас бидай жне ара бидай оспасынан алады.
нны типі оны пайдаланылатын масатына байланысты болады. Мысалы, бидай ны кбінесе жмса бидайдан. Ал, макарон шін атты бидайдан алынады, ал ара бидай ны тек наубайхана німдері шін пайдаланылады.
нны срыбы барлы трлері мен типтеріні негзгі сапа крсеткіштері болып саналады. нны срыбы оны шыымына байланысты, яни 100 кг дннен алынатын нны млшері. нны шыымы процентпен белгіленеді. Тмен срыпты ндарды шыымы жоары болып келеді.
Наубайхана ндірісінде нан жне нан німдерін ндіру шін негізінен бидай жне ара бидай ндары олданылады. 26574 МЕМСТ бойынша бидай ныны бес срыбы шыарылады: жарма, жоары, бірінші, екінші жне арапайым. ара бидай ныны 7045 МЕМСТ бойынша ш срыбы шыарылады: еленген, кебексіз жне арапайым. Осы бидай жне ара бидай ндарына оспа ретінде ойылан талаптара сйкес белгілі млшерде арпа, жгері, слы жне т.б. ндарды трі олданылады. Ауызды байытыш ретінде брша днді даылдарына жататын соя, ас брша ндары да пайдаланылады.
азіргі кезде нан блішке німдері шін рамалы н оспалары шыарылуда. Нан ндіру шін рамалы н оспасы: (65%) 1 срыпнаубайханалы бидай ны, (15%) арапайым ара бидай ны жне (20%) жарма ( срыпты арпа, срыпты тары 1 срыпты арамы). ытырла нандар шін оспа екі рамадан трады – (89%) жоары срыпты наубайханалы бидай ны жне (11%) жарма нынан. Кондитер німдері ннан жне (20%) жарма нынан трады. рамалы н оспаларынан жасартылан аминышылды рамды макро- жне микроэлементтер жне витаминдермен байытылан німні ассортиментін кеейтуге арналан.
Су
Наубайхана ндірісінде су тзды, ашытыны ерітуге жне амыр илеу шін, сйы ашытыны, ашымалды, айнатпаны дайындауа, жетілдіру камерасын ылалдауа жне баса да шаруашылыа олдану шін ажет етіледі. Наубайхана суды технологиялы жне шаруашылы ажеттілігі шін алалы су каналдарынан олданады. амыр илеуге ажетті су жылы жне суы болып жекежеке бшкелерде саталатын трады. Нан ндірісінде олданылатын ауыз суды сапасы 2874-82 МЕМСТ бойынша барлы ойылатын талаптара сай болуы керек. Оны сапа крсеткішіне оны ішінде еріп жретін кальций жне магний тздарыны млшері жатады. Тзды су лсіз н амырыны амыры мен желімшесіні реологиялы асиетін жасартады. Хлорлы суды олдананда тотытырыш сері бар суда алан хлорды млшерін білу маызды. Ол млдір, тссіз, бгде иіс пен дмсіз, рамында ауру тудыратын, улы заттар болмау керек. Суды сапасы, дмі, иісі, тсі мен млдірлігі МЕМСТ 24481 жне МЕМСТ 3351 сай аныталады. Наубайхана шін суды жарамдылыын баылау мемлекеттік санитарлы инспекция органы жргізеді.
Ашыты
Нан ндірісінде сйы, престелген, кебу ашыты, ашыты ст олданылады.
Сйы ашытыны нан зауыттарыны здері дайындайды. Ол амыр илеуді бірінші сатысы болып есептеледі. Сондытын да оны «амырын дайындау» сатысында арастырамыз.
Тыыздалан ашыты
Тыыздалан шыты деп ерекше жадай сірілген техникалы таза ашыты саырау латарынан ( сахаромицит ) тратын кешенді айтады. Оны сапасы МЕМСТ 171-81 стандартына сай болуы керек.
МЕМСТ бойынша оны органолептикалы сапа крсеткіштеріне тсі консистенциясы, иісі мен дмі жатады.
Тыыздалан ашытыны физика-химиялы сапа крсткіштерін ылалдыы ( 75% - тен кп емес), ктерілу кші ( 70 мин-та 70 мм дейін ктерілу ), ышылдыы жне ( 35С0 температурада) з сапасын жоалтпай стап тру абілеті жатады.
Тыыздалан ашытыны осы крсетілген сапа крсеткіштерін 171-81 МЕМСТ – да келтірілген дістеме бойынша аныталады.
Ашытыны ктерілу кшіні технологиялы мні зор. Бл крсеткіш 280 г наубайханалы екінші срып бидай ны. 160 мл 25%-тік тз ерітіндісі жне 5 г ашытыдан амыр илену арылы аныталады. Иленген амыра батон сияты пішін беріліп алдын ала ыздырылып, сімдік иайымен майланан белгілі клемдігі ыдыса салынады. Ыдыса тігінен 70 мм зындытаы ашытан планка салынады. Сосын ыдыстаы амырды термостата амыр ашып планканы зындыына арай ктерілу уаытын анытайды. Ктерілу уаыты минутпен есептелініп ашытыны ктерілу кшіні крсеткіші болып табылады.
Кебу ашыты
Кебу ашытыны престелген ашытыны жеткізу жне сатау иын шалай жатан аудандарда пайдалану шін шыгарады. Оны сапасы МЕМСТ 18193-74 стандарты бойынша тексеріледі. Олар бірінші жне жоары срыпа блінеді. Олар нта немесе са дндер трізді трде шыгарылады. Жоары срыпты кептірілген ашытыны ылалдылыы 8 % -тен аспайтын, ктерілу кші - 70 минута дейін, саталу мерзімі 12 айдан кем болмауы керек.
Бірінші срыпты кептірілген ашытыны ылалдылыы 10% -дейін ктерілу кші 90 минута дейін, саталу мерзімі 5 айдан кем емес.
Кебу ашытыны ктерілу кшіде амырды ктерілуіні 171-81 МЕМСТ аныталады. Айырмашылыы ашытыны сынамасы 2,5 алдын-ала трызылу (белсендіру), н мен судан кшігірім лес дайында 35С0 температурада, 30 минутта анытау.
Наубайханалы кебу ашытыны тауарлы жарылына, буылып тйілуіне жне сатау жадайына, тасымалдауына талаптар ойылан.
Ашыты сті
Нан ндірісінде кей жадайда ашыты сті де олданылады. Ол алдын-ала концентірленген нан зауытынан жаын орналасан ксіпорындарда шыарылады. Сйы німдегі ашыты бактериялары, тыыздалан ашытыа араанда биологиялы белсенді жадай болады. Оан МЕМСТ 18-369-8 стандартты жасалан.
Ашыты сті наубайхана лдануа арналан сепраторда тартылып, вакуум-сзгі арылы блінген, куртуралы ортада кбею нтижесінде алынан Sacch.cerevisiae клеткасыны сулы ертіндісі. Ашыты стіні органолептикалы крсеткіші арылы дмі, иісі, тсі жне консистенциясы аныталады.
Ашыты сті ертіндісіне осылатын ашыты МЕМСТ бойынша мына талаптара сай: тыыздалан ашытыны ылалдылыы 75% кп емес, ктерілу кші 75 минуттан кп емес болу керек.
Тз
Нан ндірісінде олданылатын аз тзыны сапасы 13830-91 МЕМСТ талабына сай болуы керек. Тз зіні сапасына арай экстра, жоары, бірінші жне екінші срыпа блінеді. Нан пісіруге кбінесе бірінші жне екінші срыптар олданылады. Тзды ылалдылыы 4-5%, суда ерімейтін заттар млщері 0,45-0,85% болу керек.
Жоары, бір жне екінші срып тздарда ср, сары жне клгін реде жіберіледі.
МЕМСТ тздаы Ca, Mg, Fe2O3, Na2SO3 максималь жіберілетін млшері арастырылан. МЕМСТ – та тзды са кристалды іріктелген, саталан, саталмаан, тйіршектелген, дн жармасы жне дн сияты. Тзды жеке срыптарына оны ірілігн негіздейтін нтаты нмері беерілген: 0,1,2,3.
ант жне ант німдері
ант німдерін дайындау ндірісінде дайын німні сапасы жасарту шін ттті дм беру шін дайын німні энергетикалы ндылыын жоарлату шін олданады.
антты олданар алдында 60-65% концентратты ертінді дайындап, 30% дейін нім ассортименттіне арай осады.
Май німдері
Нан, тоаш німдерін дайындау шін сйы жне атты фазадаы р трлі май німдері олданылады: сйы май, мал немесе мал майы мен араласан май олданылады.
Кбінесе осыларды ішінде 34 жне 37С температурада ертілетін 15-28% судан тратын маргарин олданылады.
Уыт
Уыт деп жасанды трде белгілі температура мен ылалдылыта, арнайы жадайда ндірілген нанды айтады. Наубайхана ндірісінде мына трдегі уыттар олданылады: ферменттелген жне ферменттелмеген ара бидай МЕМСТ 29272, арпа (СТ 18-305-77) жне экстракты уыт ( ТШ 10.04.06.114.88).
Ол орыс лттарыны нан трлерін дайындауда жиі олданылады (московский наны. Бородинский, Корельский, Чайный, Любительский жне т.б.) ара бидай уытыны ылалдылыы 10% аспауы, сыынды массасы 48% аз болмауы керек. ара бидай уыты таза, ра, ауасы жасы тазартылан блімдерде саталады.
Дстрсіз шикізат трлері
Брын олданылмаан шикі заттарды химиялы рамын тере зерттеу оларды таамды ндылын анытауа ммкіндік туызып, оларды наубайхана ндірісінде олдануды алы шартын длелдейді. «Дстрсіз» терминімен аталатын жаа німні трін олдану мынадай жетістіктерге ол жеткізуге: нанны таамды ндылыын жоарлатуа оны физико-химиялы жне органолептикалы крсеткіштерін жасартуа сатау мерзімін жоарлатуа; технологиялы процесті арындатуа, наубайханалы асиетті тмен нды айта деу барысында нанны сапасын тратандыруа; нан німдеріні ассортименттін кеейтуге; химиялы рамы згертілген емдік-рофилактикалы масаттаы нім алуа; негізгі жне осымша шикізаттарды немдеуге ммкіндік береді.
Мндай шикізат тріне мал німдерінен алынатын шикізаттар, сімдік тектес шикізаттар жне микроб тектес шикізаттар жатады.
Дріс №4
Таырып: Цех бойынша технологиялы процестерді баылау тртібі. Жартылай фабрикаттарды сапасын анытау тсілдері
Жоспар:
1. Жартылай фабрикатты сапасын баылау.
2. олданылатын тсілдер
амыр дайындауды технологиялы прцесін баылау; рецептура, жартылай фабрикаттарды рамы, технологиялы параметрлерді ата саталуы, амыр илеу затыы, температурасы, ауаны салыстырмалы ылалдылыы.
Жартылай фабрикаттарды жне технологиялы процестерді параметрлерін баылау сызбасы мына кесетеде крсетілген:
Жартылай фабрикаттарды жне технологиялы процестерді параметрлерін баылау схемасы
| Жартылай фабрикат немесе процесс сатысы | Крсеткіштер | Баылау кезіндегі периодтылыы |
| Жартылай фабрикатты илеу (амыр, ашыты, ашымалы) | здіксіз жне отын – отын илеу кезіндегі шикізатты млшері | Керек жадайы |
| Сйы ашытыны дайындау. Сйы ашымал дайындау | Органолептикалы крсеткіші, температурасы, ышылдылыы, ылалдылыы, ктерілу кші. Спирттік ашу белсенділігіні млшері. Ашу клеткаларыны жне бактерияларыны саны | Ашу процесіні басында жне аяында. Дайынауды соында. Керекті жадайда |
| Наубайханалы жне ара нан ашытылары | Органолептикалы крсеткіші, ылалдылыы, ышылдылыы, температурасы, ктерілу кші. Ашу затыы | Ашу процесіні басында жне соында Осы процесс кезінде |
| амыр | Органолептикалы крсеткіші, ылалдылыы, ышылдылыы, температурасы, ктерілу кші. Ашу процесні затыы | Ашу процесіні басында, соында. Процесс кезінде |
| амырды блу | амыр блшегіні | Блуден кейін |
| алыптара дайындау | Салмаы алыптара дайындалан амырларды алыпа сай келуі | Расстойка алдында |
| амырды тратылыы | затылыы, температурасы, ауаны салыстырмалы ылалдылыы | Керек жадайда |
| Бетін деу | Органолептикалы крсеткіші | Пісіру алдында |
| Пісіру | затыы, пеш сатыларындаы температура, бу ысымы, буды пешке дрыс берілуі Нан ортасындаыжмсаыны температурасы | Пісіру кезінде Нанны пештен шыар кезінде Керек жадайы |
| Сатау | Ыдыса дрыс жинау ойманы ауа ылалдылыы жне температурасы | Жинастыру кезінде Сатау кезінде |
Сйы жне ою жартылайфабрикаттарды жалппы сына салмаы 100 г. Сйы сынама аланда оны сйытыты ортасынан алады. Ал ою сынама аланда оны 8-10 см тередіктен алады.
Органолептикалы крсеткішін анытаанда жалпы жартылайфабрикат бойынша жргізеді. Онда нанны абыы, консистенциясы, рылымы, тсі, дмі, иісі байалынады.
Жартылайфабрикаттарды ылалдылыы кептіру шкафында 105С, ал 155С 15 мин кептіру арылы анытайды, ал ВНИИХП ВЧ немесе ПИВИ аппаратында пайыз млшерінде крсетеді.
Ал оны ышылдылыы 0,1 моль/дм3 натрий гидроксиді ерітіндісімен аныталып, градуспен белгіленеді.
Ктерілу кшін амырды домалатау дісімен анытайды оны минутпен крсетеді.
Спиртті массалы лесін Мартенні модифицирленген дісімен жргізіп пайызбен белгілейді.
Жартылай фабрикатты асиетін анытау
Нанды пісіру кезінде оны кейбір крсеткіштеріне баылау жргізу керек жне нанды дайындауды технологиялы процессіні жадайын адаалау ажет. Жартылай фабрикаттарды кзмлшерлік баасын жргізеді жне е негізгі крсеткіштері алашы жне соы температура, соы титірлеу ышылдылыын жне ылалдылыын лшейді.
азіргі уаатта жартылай фарикаттарды асиетін дме дл лшеуде автоматты баылауды дістері шыты.
Потенциометрлік діспен белсенді ышылдыын рН тотыу - тотысыздану потенциалы аэробты жне анаэробты жадайда rH2 + O2 жне rH2 лшеуге болады.
Жартылай фабрикаттарды сынаын тада (ашытпа амыр)
Сына тадау шін жартылай фабрикатты жоары ою абатын алады. р жерінен шпательмен тередігі 8-10 см сына алып, арнайы дайындалан ыдыса салады. Сы жартылай фабрикатты сынаын ыдысты орта тсынан сйы сынаа арнайы ралмен алады.
Жартылай фабрикатты кзмлшерлік баасы
Жартылай фабрикатты кзмлшерлік баасын тексеру шін барлы салмаын креді. Сйы жартылай фабрикат сапасын ашытпа мен амырды кзмлшерлік баамен балай крсетеді: жоары блігіні жадпайы (томпа, тзу, баслып алан, абыршатанан); ктеру дрежесі жне жарылуы; консистенциясы (лсіз, кшті, орташа жне оспа); раты дрежесі (ылал, ра, езілген, жабсыа, шырымты); дмі, тсі, исі. ою ашыытпаны дайын болуы жоары жаыны ктерілуіне байланысты. Жасы ашыан амырды жоары жаы томпа. Дрыс ашымаан амырды беті жары болады. Кзбен кргендігі амырды, ашытпаны ылалдылыы, оны ааулыыны длелі. Жасы ашыан амыр жасы опсыан жне тор рылымды болады. Жасы ашыан амырды иісі кшті, спиртті болу керек.
Температураны анытау.
Жартылай фабрикаттарды температурасын 50-150С шкаласы бар техникалы термометрмен лшейді немесе температураны 20-85С дейін лшеуге болатынын ТТ-1 ралы арылы осы крсеткіштен баса жартылай фабрикатты ышылдылыын, ылалдылыын анытаймыз.
Ылалдылыын анытау.
Жартылай фабрикат ылалдылыын амыр иленгеннен кейін бірден анытайды. Келесі діспен кептіреді: траты салмаа дейін 105С температурада кептіру шкафында, кептіру шкафында 15 мин 155С температурада кептіру, ВНИХП-ЖЧ аспабында.
ВНИХП-ЖЧ аспабында амырды ылалдылыын анытау.
ВНИХП-ЖЧ аспабында ылалдылыты анытау шін алдын-ала дайындалан ратылан ааз паетте ратылу жргізіледі. Егер аспаб тік брышты пішінде болса, ааз лшемі 20х14 см болса 2-ге бліп орналастырып, пакетті шетін 1,5 см айырады. Егер дгелек пішінде болса, онда трт брышты 16 см-ге те ааз алады. Оны да шет жаын 1,5 см-ге айырады. Осындай 2 пакет аспапта оай сияды. атар екі анытау жргізеді. Дайын пакеттерді аспапты 3 мин шамасында кептіреді, содан со эксикаторда орналастырады. Суыан пакетті лшеп эксикатора сатайды. ааз пакеттерді 2 сааттан кп сатауа болмайды. Осы жадайда эксикатор ра кальций хлоридімен сртілуі керек. Кептірілген пакетке екі лшем ылалдылыы 20% жоары материал салады жне 4 гр тменгі ылалдылыта материал салады. Осыларды пакетке біралыпты ояды. Егер кептірлген пакеет абаты 2 мм ден жоары болса, пластика арасында ара ашытыты кішірейту керек. Берілген матриалды кептіруге арналан аспапа пакетті салады. Кептірілген материалды кептіруге арналан аспапа пакетті салады. Кептірілген материалды 1-2 минут суа ояды. Сосын лшеп , ылалдыын есептейді. W (%) фомуласымен есептейді.
W= (Н-С)100/(Н-Б)
Мндаы; Нкепкенге дейінгі ааз пакетіндегі лшенді, г
Скепкеннен кейінгі ааз пакетіндегі материал салмаы, г
Б кепкен ааз пакетті салмаы
ою бидай ннан жасалан жартылай фабрикаттарын кейде пакетсіз алюминді фольгадан жасалан тарирленген пластинкада кептіреді. Бл пластинканы салмаы 1 г жеткізуге болады. Пластинкадаы алынан жартылай фабрикатты лшемін аспапа салады. Жоары плитаны кшімен тйір жа нана (лепешкаа) айналады, пакетті кептірген уаытпен бірдей кептіреді. Есептеуді те керек ылмау шін 5г лшем алу керек жне сына салмаы мен ылалды арасында кепкеннен кейін байланыс тру керек.
Жартылай фабрикатты титрлеу ышылдыын анытау.
Титрленген ышылдылы жартылай фабрикатты сапасын сипаттайтын е негізгі крсеткіш.
ышылды титрлігіні суінен оны фазасында процессті алай жргенін яни амырды дайын болуын білуге болады. Дайын амырды ышылдыыны титрленуіні биіктігі бойынша нанны ышылдыында білуге болады.
ышылды титрлеуді анытау дісі келесідегідей болады. Техникалы таразыда 5 г жартылай фабрикатты лшейді. лшемді фарфор ступкаа салады, 50 мл дистилденген сумен шаяды. 3-5 тамшы 1% і фенолфталеинні спиртті ерітіндісін тамызады. Алынан оректендіргіш оспаны 0,1нмнатрий гидроксидімен ызыл бояу шыанша титрлейді.
ышылдылыты (град) формула бойынша анытайды.
Хт= 2аК
а – титрлеуге кеткен натрий гиродсиді ерітіндісіні млшері , мл
К - сілтімен титрленген тзету коэффициенті.
Дріс №5 (2 саат)
Таырып: Дайын німні сапасын баылау тсілдері: нан, білезік нан жне кепкен нан німдері.
Жоспар:
1. Бидай жне ара бидай наныны сапасын баылау тсілдері;
2. Білезік жне кепкен нан німдеріні сапасын баылау тсілдері;
3. Ттті тоаш німдеріні сапасын баылау тсілдері.
Дайын нім сапасы технологиялы процесті дрыстыына жне р ндіріс операциясын наты баылауа тікелей байланысты.
Дайын німні сапасын ндіріс орындарында лаборанттар жне техникалы баылау органдары тексереді.
Нан німдеріні сапасын нормативтік жат, органолептикалы жне физика-химиялы крсеткіштері бойынша тексереді. німні ауіпсіздік крсеткіштері сертификата тікелей сер етеді.
німні беткі абатында біртегіс болу керек, ал арнайы рнектері барларында рнек суреті ана крсетілуі керек. Кейбір трлерінде аздаан ндары, ап орындары кездесуі ммкін.
Нан жмсагында ірі тйіршіксіз жасы иленген болуы шарт. амырды басан кезде ол айта з алпына келуі ажет.
Дмі мен иісі нан німіне тн, баса бтен иіс болмауы керек.
Нан німдеріні физика-химиялы ксеткіштерін лабораториялы діспен анытайды жне оан нан жмсаыны ылалдыын, ышылдыын, май жне ант млшерін арау, су сіімділігі, кмірсутектерді натрий хлоридіні, йодты жне т.б. млшері аныталуа тиіс.
Бір німні салмаы ата тексеріледі.
німні физика-химиялы крсеткіші са 200 г німдері шін 3 са. Ерте болмауы керек, ал баса трлері шін 48 са, кем емес.
Бл жасалан анализдерді брі 3-формалы «нан німдеріні анализіні орытындылары журналына» енеді.
Нанны ылалдылыын анытау.
Нанны ылалдылыын МЕМСТ 21094 бойынша кептіру шкафында (СЭШ – 1 немесе баса кептіру аппаратында) анытайды да, оны пайызбен крсетеді.
0,2 кг кп нан німдеріні ылалдылыын сына діспен анытайды: нан німінте екі блікке бледі, бір блімінен 1-3 см-дей алады. Алынан сына салмаы 20 г аз болмауы керек.
Сынаты пышапен, сататышпен нтатайды да, оны 5 г 2-лшенеді жасайды, длділігі 0,05 г. Бл екі лшендіні апатарын астына ойып кептіру шкафына салады. Шкаф маркасы СЭШ-1 жне СЭШ-3М. Кетіру шкафыны температурасы 1300С, ал затыы 45мин. Одан кейін оларды суыту эксикаторында 20-180 мин аралыында суытылады. Одан со лшенеді.
Ылалдылыты пайыз трінде мына формуламен анытайды.
W=(m1-m2)|m *100.
Мндаы m1- кептіруге дейінгі лшенділер, г
m2-кептіруден кейінгі лшенділер, г
m-нім массасы,г
Оны наты мні ретінде 2 лшендіні арифметикалы ортасын алады.
2 лшенді шамасы 1% кп болмау керек. Ылалдылыты 0,5% длдікке дейін анытайды.
Дайын німдерді ышылдылыын анытау. Анытау жмыстары МЕМСТ 5670 бойынша фильтратты титрлеу арылы жргізіледі де оны градуспен белгілейді. Негізінен ылалдыы аз нан німдеріне жргезеді.
Арбитражды діс бойынша 25 г лшендіні 500 см3 ра бтелкеге салып, аузын жабады. 250 см3 колбаа 18-25С0 дистелденген су яды. Дистелденген суды ¼ блігін бтелкеге йып, таяшамен статады. Біртекті масса пайда боланша.
Алынан массаны алан колбадаы дистелденген суа яды. Оны аузын жауып 2 мин ішінде араластырады да 10 мин тыныштыа ояды. Одан кейін оны таы 2 мин араластырып, 8 мин тыныштыа ояды. 8 мин болан со оны сзіп алып, сзіндіден 100-150 см3 2 колбаа 50 см3 ерітінді йып алады. Оларды 2-3 тамшы фенолфталеин осып. Калий немесе натрий гидроксидіні 0,1 моль-дм3 молярлы концентрациясымен титрлейді. Ол ызылт тс 1 мин ішінде тыныштыта кетпеуі ажет.
Тездетілген діс, 25 г лшендіні 500 см3 ра бтелкеге салып, аузын жабады. 250 см3 колбаа 60С0 дистелденген су яды. Дистелденген суды ¼ блігін бтелкеге йып, таяшамен статады. Біртекті масса пайда боланша.
Алынан массаны алан дистилденген суа йып, 3 мин атты араластырады.
Оны 1 мин тыныштыа ояды. Одан кейін оны сзіп алып алдындаы діс бойынша жргізеді.
Ылалдылыы тмен нан німдеріні ышылдылыын анытау тмендегіше жргізіледі: 10,0 г гідіні 250 см3 колбаа салады. Алдын-ала лшеніп алынан 100 см3 18-25С0 дистилденген судан 30 см3 алып колбаа ямыз да, жасылап араластырамыз. алан суды йып таыда араластырамыз. Одан 15 мин тыныштыа ойып, оны сзіп алып 100-150 см3 2 колбаа 25 см3 фильтрат аламыз. Содан алдындаыдай ышылдылыта анытау процесі жргізіледі.
німні ышылдылыын градуспен мына формуламен анытайды:
X=(V*V1*a)(10*m*V2)*K
Мндаы V-титрлеуге кеткен 0,1 моль/дм3 натрий немесе калий гидроксиді клемі, см
V1- дистилденген су клемі, см3
A – 100 г лшенді шін коэфициент
K – тзету коэфициенті
М – лшенді салмаы, г
V2 – титрлеу шін алынан ерітінді салмаы, см3.
Наты мнін табу шін 2 – лшендіні ортаын алуымыз керек, ол 0,3 град. аспауы керек. Нан німдеріні ышылдылыын анытау формуласы
X = (V*250*100)|(10*25*50)*K
Немесе
X=2V*K
ра нан німдері шін ышылдылыты анытау формуласы
X = (V*100*100)|(10*10*25)*K
Немесе
X=4V*K
Бір партияны ышылдылы мні р лабораторияда 0,5 град. аспауы ажет.
Нан німдеріні кеуектілігін МЕМСТ – 5669 бойынша Журавлев дісімен, пайызбен анытайды. діс былай жргізіледі: нім ортасынан 7-8 см цилиндрлік сына алынады. Олар бірнешеу болады.
Ол мына формуламен аныталады:
П=(V-m/p)/V*100
Мндаы V-нан сынатарыны жалпы клемі, см3
m-нан сынаыны клемі
p-тыыздыы,
Анытама мнін 1,0% длділікпен анытайды. Бл анализді тез орындау шін, р нан німдеріне арналн кестемен сыналып жатан нан німін салыстырады.
антты массалы лесін МЕМСТ-5672 бойынша арбитражды, тездетілген – йодометриялы немесе титрлеу дістерімен анытайды.
Лабораториялы анализ шін 300 г нан німі алынады. Алынан сынаты нтатайды, араластырады да, 200-250 см3колбаа салып, ал колбаны 2/3 блігіне су йып, 5 мин араластырып трады. Одан со колбаа 15% ккірт ышылды мырыш немесе 4% натрий гидроксиді 10 см3 ерітіндісін яды. Араластырыпдистилденген су йып, тыныштыа 15 мин ояды. Содан кейін оны ра колбаа сзіп алады.
Сахароза гидролизін анытау шін 100см колбаа 50 см сзілген сынатан яды жне оан 5 см 20% тз ышылын ямыз. Колбаны 70С ысытылан су моншасында 8 мин стайды. Одан кейін оны блме температурасына дейін суытады, натрий кмірышылымен немесе 10% натрий гидроксидімен бейтараптайды.
Майды лесін сынаты алдын-ала гидролиздеу экстракционды діспен, экстранционды-таразы дісімен, рефрактометрлік дісімен жне бутирометрлік дісімен МЕМСТ 56687 бойынша анытайды.
Май млшерін анытауа 300 г нім блінеді.
Нан жмсаы оай алынатын німдерде, оларды тек нан жмсаынан, ал баса німдерде тгел нім сыналады.
Алдын-ала гидолиздеген экстракционды діс сынаты алдын-ала гидролизденген сынатан майды еріткішпен бліп жіне алынан ерітіндіден еріткішті бліп алып тастаан со май млшерін анытау.
ра зата шаандаы майды массалы лесін анытау формуласы.
X=((m-m1)*100*50)/(20*m2*100/(100-W))
Мндаы m - кептірілген майы бар колба салмаы, г
m1 – бос колба салмаы,г
50-майды еріту шін хлорофромклемі
M2-сына салмаы
20-шыаруа арнылан, хлорофромдаы май ерітіндісі клемі
W- материалдаы ылал млшер МЕМСТ 21094 бойынша
Экстракционды – таразы дісі аныталатын німге Na2CO3-пен сер етуарылы аныталады. Майды млшеріналынан ерітіндіден еріткішті бліп алып тастааннан со лшейді. Майды массалы лесін мына формуламен табады.
X=(m1*50*100)/(V*m2)*100/(100-W)
Мндаы M1- ра май салмаы,г
m2 – сына салмаы,г
V – май анытауа кеткен ерітінді клемі, см
W – німні МЕМСТ 21094 бойынша алынан ылалдылыы.
Рефракометрлік діс сынатан майды арнайы еріткішпен бліп алып негізделген. Ерітіндідегі майды жне еріткішті сыну коэффициенттеріні айырмашылытары бойынша май млшерін анытайды.
ра зата шаандаы майды массалы лесін мына формуламен анытайды.
X=(Ve-GM)/m*((Пе-Пем)/(Пем-Пм))*100*100/(100-W)
Мндаы Ve – майды бліп алу шін ерітінді млшері,см
GM – 20С0 таы майды тыыздыы, г/см
Пе – еріткішті сыну коэффициентті
Пем-еріткіштеі май ерітіндісіні сыну коэфициенті
Пм-майды сыну коэффициенті
m-нім салмаы,г
W-материалды МЕМСТ 21094 бойынша ылалдылыы.
Майды пайызды млшерін анытаанда сыну коэффицентін жне тыыздыын кестеден алады.
Дріс №6 (2саат)
Таырып: Кондитер фабрикасында технохимиялы баылауды йымдастыру жне оны рамы. Лабораториялы жаттар.
Жоспар:
1.Лабораторяны негізгі міндеттері;
2.ндірістік лабораторияны блмесіне ойылатын талаптар;
3.Лабораториялы жаттар;
Керекті шикізаттарды орынды жмсап, одан жоары сапалы ттті таамдар алу шін ндіріс барысында здікссіз технохимиялы баылау жргізу керек. Жоары сапалы таам алу шін техникалы жйелер жне технохимиялы жйелер тек сол шін жасалан режим бойынша жргізілуге тиісті. Осы режимдерді дрыс орындалуын техникалы ызмет блімдері тексереді. Ол тексеру келіп тскен шикізатты, жартылай фабрикатты жне осалы фабрикаттарды сапасын тексеруден басталады. осалы заттара жарлытар, ааздар, картондар, желімдер жне т.б. осымша заттар жатады. Олармен атар ндірісте суды да лабораториялы тексерусіз пайдалануа болмайды. Жаа келіп тскен шикізатты сапасын тексерумен атар за мерзімдік саталатын шикізатты сапасын мият тексереді. Тез бзылатын шикізаттара ерекше кіл блінеді. Дайын нім шыару процесстерінде шикізатты, жартылай фабрикатты сапасыны химиялы рамыны згеру барысын здіксіз тексереді. Оан режимде олданылатын t, дайындау мерзімі, оспаларды лесі жне т.б. жатады. Егер олар белгілі шартты межеден баса болса, техникалы режим бзылса, ол дайын таамны сапасына зіні серін тигізеді жне сапасын тмендетеді. Технологиялы баылау блімі технологиялы режимні бзыландыын жне пайда болан аауларды кбеюі, дайын таамны алдытарыны су себебін талдап трады. Оларды жоюа. Азайтуа шара олданады немесе технохимиялы баылау блім лаборатория ндірістеріні барлы салаларын стандарта сай жмыс істеуін амтамасыз етеді.
Лабораторияны негізгі міндеттері.
Ттті таамдар ндірістерінде технохимиялы баылау орталы ндірістік жне цех, лабораториялары жргізіледі. Орталы лаборатория детте фабрикаа келіп тскен шикізатты, жартылай фабрикатты, осымша заттарды жне суды сапасын тексеріп, оларды стандарта сай келетіні немесе келмейтіндігі туралы кулік, кепілдік береді жне орталы лаборатория фабрикада тазалы сатау, шикізаттара, дайын німдерге, бгде заттарды осылып кетпеу шараларын да адаалар отырады. Оны ызметкерлері жне шикізатты даын німдерге жмсалан шикізатты есебін анытап отырады. Орталы лаборатория, барлы цех наборларды жмысын тексеріп трады жне цех лабораторияны ажетті реактивтер мен жабдытармен амтамасыз етеді. Цех лабораторияларына келіп тскен шикізатты кз млшерлік баа беру арылы баылау жргізеді. Цех лабораториясы барлы технохимиялы процесстерді режимдерін баылайды. Оны рамына кіретін шикізатты рецептурасын баылап трады жне цехтаы лшеу аспаптарыны жмысын баылайды. Дайын тамдарды сапасын кз млшерлік тсілмен баылайды жне р партияда дайындалан таама талдау орытындысын жасайды.
ндірістік лабораторияны блмесіне ойылатын талаптар.
1. Жары кзін пайдалануа ойылатын талаптар: лабораторияны блмесінде лкен терезелер ойылады, кн кзін пайдаланып, электр жарыын пайдаланбайтын болу керек. Терезелерден тсетін жары лабораторияны сол жне о жаынан немесе алдынан тсетін болу керек.
2. Лаборатория блмелері фабриканы 1-ші абатында, жылу кзінен, желдеткіштен, газ, генератордан, дірілдеп тратын машиналардан ашы орналасуы керек.
3. Жалпы ауданы – 200-250 м2 кем болиауы керек.
4. Бір адама есептегенде жалпы ауданы 14 м2. Тбесіні биіктігі 3,2 м кем болмауы керек. Блме температурасы 18-200 болу керек. Едені – линолеум немесе плитка тселуі керек. Лабораторияда талдау аспаптары ойылан, денсаулыа зиянды, газы бар заттар ойылатын, микробиологиялы ыдыс жуатын блмелер, жетекшіні блмесі, шешінетін блме, зат оятынойма блмесі болу керек. Лабораторияда ірі заттар тжірбие жргізілетін шаын техникалы жабдытар ойылатын блмеде болмау керек. Ттті таамдар лабораториясына керекті аспаптара: аналитикалы, техникалы таразылар, кептіргіш, лабораториялы ондыры, ауасыз кеістікті кептіргіш, ВЧМ-аспабы, муфельді пеш, центрифуа, фотоэлектроколориметр, сахариметр, рефронтометрлер, пласкозиметр, визиозиметр, дикозиметр, шайау, газ гарелкалары, электрокамера, ауасыз кеістіктегі насос, магнитті араластырыш, лабораториялы диірмен, ареометр, микрометр, компьютер, есеп машинасы, т.б. аспаптар пайдаланылады. Ттті таамды сапасын анытау шін Реутов аспабы, Сосновский аспабы (пастила мен зефирді), Жуков аспабы майды ату температурасын анытау шін крек.
Лабораториялы жаттар.
Барлы лабораториялы талдауларды нтижесін тиісті жаттара, формалара жне журналдара сиямен анытап толтырады. Журнала жазылан нтижені шіріп, айтадан жазуа болмайды. Тек ана жазылан мліметтерді сызып тастап, оны жоары жаына дрыс нтижені жазады. Журналды р айсысын нмірленіп, ондаы параты саны, жетекшіні, мегерушіні олы ойылып, мр басылып куленеді. Лаборатриядв тмендегідей лабораториялы жаттар жне журналдар олданылады.
I. «Журнал хабарлама» бл журналдарда цеха жіберілген шикізаттар туралы хабар жазылады. Шикізаттар лабораториясыны талдауынан со аралады деп оны цеха жіберуге рсат береді жне шикізатты технохимиялы баылауы жргізіледі. Бл журналдарды лабораторияны мегерушісі толтырады.
II. «антты сапасын тексеру» журналы
III. «нны сапасын талдау» журналы
IV. «Жеміс-жидек шикізаттарыны» журналы
V. «Майды талдау» журналы
VI. «Какао бршаын талдау»
VII. «Сірнені талдау»
VIII. «Ст, жмырта таамдарын талдау»
IX. «ышыл, эссенция, бояу, шарап, т.б. хош иісті талдау» журналы
X. «Баса пайдаланылатын шикізаттарды талдау» журналы. Осы форма журналдарды шикізатты сапасын талдаан лаборанттар жазып, толтырып, лаборатория мегерушісі бекітіп ол ояды.
XI. «Жартылай фабрикаттарды талдау»
XII. «Шикізаттарды, жартылай фабрикаттарды, дайын таамдарды микробиологиялы талдау» журналы
XIII. «Шикізаттарды рамын, рецептурасын тексеру» журналы
XIV. «Карамель, драже, халуа ндірісі»
XV. «Кмпит, шоколад, дайын таамдарды сапасын баылау» журналы
XVI. «нды ттті таам сапасын талдау»
XVII. «Мармелад жне пастила»
XVIII. Диабеттік дайын таамдарды сапасын талдау
XIX. Дайын таамдарды салмаын талдау
Дріс №7
Таырып: Карамель, кмпи