Таырыбы: Ааба суларды кешенді пайдалану

Суды здігінен тазарту процесі дрыс жруі шін суоймада еріген оттегіні оры болуы ажет.

алды сулардаы органикалы заттарды химиялы немесе бактериальды ышылдануы суда еріген оттегіні концентрациясыны тмендеуіне келеді. (1 л суда 8-9 мл еріген оттегі, 1 л ауада 210 мл оттегі). Деоксигенизациялаушы агенттерді сері су оймадаы нормальды флора мен фауна жаымсыз трге ауысады. Органикалы заттар еріген оттегімен серлесе отырып газ бен суды кмірышылына дейін ышылданады. Сондытан судаы оттегіні жтуы бойынша ластану клемін баалайтын жалпылама крсеткіші енгізілген. Белгілі бір затты белгілі уаытта ышылдананда пайдаланатын ауа млшері ауаны биохимиялы олдануы деп аталады. АБ 1 г ышыл зата (мг О2/л) анша ауа кеткені, ерітінділерде 1 л ерітіндіге кеткен ауа млшерімен лшенеді. АБ- дан блек ауаны химиялы (бихроматты) олданылуы деген бар.

Уаытына байланысты АБ – ны былай ажыратады. АБ 5 (бескндік), АБ 20 (жиырма кндік), АБтол (толы, ышылдану біткен кезде).

Барлы су аыстары мен су оймалары 2 – ге блінеді. 1 – ші категориясына сумен амтуа олданылатын жне тама нерксібін амтамасыз ететін суойма, су аысы немесе оларды блек учаскелері жатады. Екіншісіне суа тсуге, спорта, халы демалысына арналан жне оныстар асында орналасан суоймалары мен су аындары жатады.

Бірінші категориядаы су оймаларында АБ крсеткіші норма бойынша 3мг аспау керек, ал екіншісі – 6 мг О2/л. нерксіп аыныны АБ – сы нерксіпке жне аын рамына байланысты 200 – 3000 мг О2/л маайында болады. Бл дегеніміз мндай аындарды латырысында суоймада ауа клемі азаяды немесе ол тгелімен олданылады. Бл планктон, бектос, балы жне баса да суда мір сретін , ауамен оректенетін азаларды ліміне келіп сотырады. Сонымен атар анаэробты микроазалар кбейеді, биологиялы тепе – тедік бзылады жне суоймасыны шіруі басталады. Сондытан суоймаларды нормаа сйкес етіп тазарту керек.

Суоймасындаы зиянды заттарды рамын нормалау шін зиянды

рекетті 3 шектейтін крсеткіші бар. Санитарлы – токсикологиялы крсеткіш берілген затты адамдара жне адара тигізетін токсикологиялы зиянын шектейді; жалпы санитарлы – берілген затты суойманы табии асиеттерін жне органикалы заттарды залалсыздандыратын асиетіне серін нормалайды; органалептикалы – суойманы аын сумен араласаннан кейін су дмін, тсін жне иісін сипаттайды.

Ішетін жне мдени – трмысты масатта олданылатын суойманы шектік концентрациясы деп азіргі жне болаша

рпаты денсаулыына тікелей жне жанама сер етпейтін максимальды

концентрация.

Балы аулауа арналан суды сапа белгісі болып судаы ксіпшілік балы сапасын жне баса судаы азаларды амтамасыз ететін жадай болып саналады. Ммкін шегі болып суойманы санитарлы жадайын, су азаларына жаымсыз сер етпейтін зат концентрациясы болып табылады.

Суоймадаы су заттарыны АБ – ы е кіші шектік концентрацияа сйкес келетін зиянды сер крсеткіштерімен (санитарлы – токсикологты, жалпы санитарлы, органолептикалы) аныталады. Бл крсеткіш ластаушы заттарды кіші концентрациясыны ммкін болатын серін анытайды жне зиянды серді шектеуші крсеткіші деп аталады.

Осы крсеткіштерді біреуі арылы заттарды нормалау баса екі

крсеткішті сенімді орын туызады.

алды сулармен бірге суоймаа кбінесе бір емес, бірнеше зиянды заттар тасталады. «Беттік суларды ластаудан орау ережелері» сйкес алды суларды суоймаа тасталаннан кейінгі ондаы суды сапасы келесідей шарттара сйкес болуы керек: азадаы еріген оттегіні клемі-4 мг/л тмен емес; минералды тнба-1000 мг/л кп емес, соны ішінде хлоридтер-350, сульфадтар-500 мг/л; суларды иісі мен дмі болмауы керек, су ышылы-6,5 рН, 8,5; суды бетінде алып жрген май жамылысы болмауы керек; адамдар мен жануарларды міріне зиян келтіретін консентрациядаы улы заттар болмауы керек. Суоймалара радиоактивті алды суларды млдем тастауа болмайды. Бл талаптарды бзандар замен жазаланады.

Лекция № 13