Йымдастыру рылымыны типтері

Басаруды сызыты йымдастыру рылымы

Басаруды бл рылымында рбір рылымды блімшені басында жетекші болады, оан барлы кілеттіктер берілген жне зіне баынатын жмысшылара зі жетекшілік етеді жне барлы басару функциялары тек з олында болады.

Сызыты басару рылымында рбір буын жне рбір баынышты адамны з жетекшілері болады, сол бір канал арылы барлы басару командалары теді.

Сызыты басару рылымында шешім тізбек арылы «жоарыдан тмен» арай берілетіндіктен, тменгі басару буыныны жетекшісі зі жоары рангтаы жетекшіге баынады, сйтіп осы наты йымдаы жетекшілер иерархиясы алыптасады (мысалы, блім мегерушісі – дріхана мегерушісі – фирма директоры).

Сызыты рылымда басару жйесі ндірісті шоырлану дрежесін, технологиялы ерекшеліктерін, нім ассортиментін ескере отырып ндірістік белгілері бойынша жинаталады.

Басаруды сызыты рылымыны артышылытары жне кемшіліктері бар:

1 кесте

Артышылытары

Кемшіліктері

1. Нсауды анытыы жне біреу болуы. 2. Орындаушыларды іс-рекеттерінде келісімділікті болуы. 3. Басаруды арапайымдылыы (бір байланыс каналы). 4. Жауапкершілік аны байалады. 5. Шешім абылдаудаы оперативтілік. 6. з блімшесіні соы жмыс нтижелеріне жеке жауапкершілікті болуы.

1. Жан-жаты дайындалан, басаруды барлы функциялары бойынша тиімді басаруды амтамасыз ететін жетекшіге жоары талапты болуы. 2. Жоспарлау жне шешімді дайындау бойынша буындарды жо болуы. 3. арамаындаылармен, жоары жне жанама рылымдармен контактыны кп болуы. 4. Инстанциялар арасындаы байланысты иындыы. 5. Басаруды жоары дегейінде билікті шоырлануы.

Сонымен, басаруды сызыты йымдастыру рылымы артышылытарымен бірге біратар кемшіліктері де бар, оны функционалды рылым арылы жоюа болады.

Функционалды йымдастыру рылымы

Функиональды басару сызыты басару жйесінде шешім абылдауда ажетті наты жмыс трлерін орындауа маманданан блімшелерді жиынтыына жргізіледі.

Бл жерде наты сратар бойынша жеке функцияларды орындау мамандара жктеледі. Бір профильдегі мамандар бір рылымды блімшеге біріктіріледі, мысалы, маркетинг блімі, жоспарлау блімі, бухгалтерия жне т.б. Сонымен йымды басаруды жалпы міндеті орта дегейден бастап функционалды критерий бойынша блінеді. Басару аппаратыны функционалды блінуі йым ызметіні нтижесін жоарылатады. Біра оны да артышылытары мен кемшіліктері бар:

2 кесте

Артышылытары

Кемшіліктері

1. Наты функцияларды орындауа жауап беретін мамандарды жоары компетентті болуы. 2. Сызыты менеджерлерді кейбір арнайы сратарды шешуден босату. 3. Кейбір сратарды стандарттау жне бадарлау. 4. Басару шешімдерін орындауда айталануды жне параллельдікті болмауы. 5. Ке профильдегі мамандара ажеттілікті азаюы.

1. з блімдеріні міндеттері мен масаттарын жзеге асыруда шектен тыс ызыушылыты болуы. 2. ртрлі функционалды ызметтер арасында траты байланысты болуыны иындыы. 3. Шектен тыс орталытану тенденциясыны аныталуы. 4. Шешім абылдау процедурасыны затыы. 5. згерістерге иын бейімделетін трып алан йымдастыру формасы.

Басаруды сызыты-функционалды (штабты) рылымы

Басаруды мндай рылымы кезінде билікті белгілі бір жыма жетекшілік жасайтын сызыты жетекші толыымен зіне алады. Оан наты сратарды жасауда жне сйкес шешімдерді, жоспарларды, бадарламаларды дайындауда функциональды блімшелерден тратын арнайы аппарат кмектеседі (басарма, блім, бюро жне т.б.).

Сызыты-функционалды рылымны да жасы жатары мен кемшіліктері бар:

3 кесте

Артышылытары

Кемшіліктері

1. Маманданумен байланысты шешімдер мен жоспарларды дайындауды тередігі. 2. Бас сызыты менеджерді мселелерді тередеп талдаудан босату. 3. Консультанттарды, сарапшыларды тарту ммкіндігі.

1. Горизонтальды дегейде ндірістік блімдер арасында зара тыыз байланысты болмауы. 2. Жауапкершілікті жеткіліксіз болуы, йткені шешімді дайындаушы оны жзеге асыруа атыспайды. 3. Вертикаль бойынша зара іс-рекет жйесіні шектен тыс дамуы: вертикаль бойынша басаруа баыну, яни орталытандыруды шектен тыс болуы.

Матрикалы йымдастыру рылымы

Мндай басару рылымы екі сызыты жне бадарламалы-масатты рылымды біріктіру жолымен рылады. Бадарламалы-масатты рылым кезін

жетекшілік іс-рекеті белгілі бір масатты міндетті орындауа баытталан, оны шешуде йымны барлы буындары атысады.

Бл жадайда негізгі кіл барлы ызмет трлерін интеграциялауа, масатты бадаламаны тиімді орындалуныа жайлы жадай жасауа шоырлнады.

Сызыты рылыма сйкес йым ызметіні жеке сфералары бойынша басару рылады: НИОКР, ндіріс, тім, жабдытау жне т.б.

Бадарламалы-масатты рылым шеберінде бадарламаларды (жобаларды, таырыптарды) басару йымдастырылады.