Тауар жне оны асиеттері

 

Тауар ндірісіні зекті категориясы - тауар болып табылады. Оны мнін ртрлі тсіндіреді. Соларды ішіндегі басты екеуіне тотайы.

I. Маркстік теорияда, тауар - сатуа арналан, адама пайдалы ебек німі ретінде арастырылады. Бл анытамадан туындайтын салдарлар:

а)тауар деп адамны белгілі бір ажеттіктерін анааттандыратын заттарды айтады;

б) тауар деп ебек жмсалан заттарды айтады. Мысалы, ормандаы жидектер оларды жинаушылар шін тауар болмайды, біра оларды жинауа ебек жмсалан со, олар тауара айналады.

в) тауар деп сатуа арналан заттарды айтады.

II. Австрияны экономикалы мектебі (оны крнекті кілі К.Менгер) тауар айырбаса арналан игіліктерді ерекше трі деп анытама береді.

Экономикалы игіліктерге, К.Менгер, шектеулі млшерде кездесетін - экономикалы ызметті объектілері мен нтижелерін де жатызды.

Бл анытаманы екеуіне де орта тжырым бар, олар тауарды ебек німі ретінде арастырады. Ерекшелігі, екінші анытамада шектеулі игіліктер мен шексіз ажеттіктерді араатынасы ескеріледі, ал бірінші анытамада бл мселе арастырылмайды. Бл концепцияларда ртрлі кзарастарды болуына арамастан, олар тауар - ебек арылы жасалан німдер жне адамны нысаналы масатты ебегі жмсалан дайын табии заттар, сонымен бірге трлі ызмет крсетулер де тауара айналатынын длелдейді. рбір тауарды ттыну ны болады. Ол ндірушіні емес, баса адамдарды ажеттіктерін тейді, яни оны оамды ттыну ны бар. Тауар ндірушіге е ажетті нрсе з тауарыны баса тауарлара айырбасталу абілетіні болуы.

Тауарды зінен баса тауарлара белгілі пропорциялы млшермен айырбасталу абілетін оны айырбас ны деп атайды. .

ызмет крсетулерді ерекшелігі, оларды здеріне тн натуралды-заттай формасы болмайды, біра пайдалы серлері бар жне адам ызметіні нтижесі болып табылады.

Тауарларды материалды жне материалды емес сипаттары болады. Тауарды екі асиеті бар:

а) адамны белгілі бір ажеттіктерін анааттандыру абілетін оны ттыну кны деп атайды.

б) рбір тауарды жалпылай айырбастау ны

Бір тауар зінен баса тауарлара айырбасталу кезінде, оларды зара пропорциялы млшерде алмасуына себепші болатын мселені шешімін табуды алашы рет Аристотель сынды. Бдан кейінгі кезендерде трлі экономистер бл мселеге здерінше жауап іздеді.

нны ебек теориясын жатаушылар, тауарларды нын жасауа жмсалан ебек шыындары, оларды зара айырбасталуына орта, жалпылама негіз болады деген пікірді айтады.

Шектеулі пайдалылы теориясын жатаушылар - айырбасты негізін пайдалылы райды деген пікірді сынады. Шыындар тжырымдамасыны кілдері тек шыындар арылы ана нды анытауды олдайды.

Енді осы аталан тжырымдамалара арнайы тоталайы. нны ебек теориясы XVIII жне XIX . аралыында алыптасты. Оны іргетасы саяси экономия классиктеріні ебектерінде аланан, олар нды тауарды ндіруге жмсалан ебек арылы анытайды. К.Маркс пен Ф.Энгельс оамды абстракті ебек, нны негізін райды дейді. Марксті пікір бойынша, тауар ндіруші ебегіні екі сипаты болады. Бір жаынан, бл ебекті наты трі. Ол жмыскердін ксіпой біліктілігіне, ажетті ебек ралдарын пайдалануына байланысты болады жне наты нтижеге олы жетуімен, яни белгілі бір ттыну ныны жасалуымен сипатталады. Осылайша жмсалан ебекті наты ебек деп атайды. Екінші жаынан, бл ебек зіні наты жмсалу формасы болмайтын, жиынты оамды ебекті рамдас бір блігі, яни ол жалпы жмыс кшіні жалпылама жмсалу процесі болып табылады. Мндай ебекті абстракты ебек деп атайды. Ол нды жасайды, йткені ол сан алуан мамандарды ебектерінен ралады жне ртрлі ттыну ндарын бір-бірімен, зара теестіруге ммкіндік беретін жалпылама категория.

н млшерін анытауа байланысты ртрлі кзарастар алыптасты. А.Смит н млшерін жмыс уаытымен анытады. Ал Д.Рикардо нашар ндірістік жадайдаы тауарды ндіруге жмсалан жмыс уаыты арылы н млшерін іскерлік пен ебек интенсивтілігіні орташа дегейіне негізделген, оамды ндірісті алыпты жадайында німді ндіруге жмсалан оамды ажетті жмыс уаыты арылы анытады.

Пайдалылы теориясыны іргетасын алаан австрия мектебіні кілдері (К.Менгер, Е.Бем-Баверк, Л.Вальрас, У.Джевонс жне т.б) нны млшерін сатып алушыны субъективті баа беруі арылы анытайды. Тауара субъективті баа беру екі фактора, яни: олдаы бар игіліктер орыны клеміне жне оан деген ажеттіктерді аныу дрежесіне туелді болады.

Мысалы, шл жерде алдыыз жне те шлдедііз делік. Бл жадайда е ымбат, рі сирек зат, сіз шін те пайдалы, рі ттті – су, біра суды ішіп, шлііз басыланнан со, сіз шін суды пайдалылыы кеми береді. Е соы ішкен бір шыны суды сіз шін пайдалылыы бірінші шыныдан тмен.

Сонымен, шектеулі пайдалылы деп - тауарлар мен ызмет крсетулерді рбір келесі кезектегі стеме млшерінен ттынушыны алатын осымша пайдалылыын айтады. Ол - -жалпы пайдалылыты клемін ттынуды згерген млшеріне блу арылы аныталады.

Шыындар тжырымдамасы Джеймс Милльді, Мак-Кулохты ебектерінде орын алан. Олар ндіріс шыындарын, яни ндіріс рал-жабдытары мен ебекке аы тлеуге жмсалан шыындар арылы н млшерін анытауды сынды. Осы аталан ш теорияны біріктіруге А.Маршалл. Дж.Кларк, П.Самуэльсон мтылыстар жасады.

Оларды ішінде А.Маршалды концепциясы стті шыты, ол нды жасауды тек жалыз ана себебін іздестіруден бас тартты, ол алдымен шектеулі пайдалылы теориясы жне сраныс пен сыныс теориясын зара біріктірді жне олара ндірістік шыындар теориясын осты. Осылайша жасалан оны зерттеу дісінде - пайдалылыты, сраныс пен сынысты, шыындар мен бааларды зара рекеттесу нтижелері арылы – бааны анытау проблемасы з шешімдерін тапты.