Ксіпорын орларыны рылымы
| ндірістік рылым |
| Негізгі ор(капитал) | Айналым оры(капитал) |
| Жер | й-лер жне има-рат | Машина-лар, рал- дар, бері-ліс меха-низмі, транспорт-тар | Нег-ізгі капи-тал-ды баса трі | Шикізат, отын, энергия материал-дар, саты-лып алын-ан жар-тылай фабрикат-тар | нді-ріс зі жаса-ан жар-ты-лай фаб-рикаттар |
Инвестиция (лат. Investire < нем. Investiton) крделі аржыны рилы трлері. ртрлі лшемдер бойынша инвестиция мемлекеттік жне жеке, тура сондай-а портерльдік болып, негізгі материалдара жне тауар-материалды ора, йлер мен имараттара, машиналар мен жабдытара трын й рылыстарына блінеді.
Инвестор (аыл. Investor - крделі аржы салушы) жеке серіктестіктер мен мемлекет шыаратын облигация акцияларына жне баса да баалы ааздара аржы жмсайтын жеке адам немесе фирма.
Инвестициялы саясат - крделі аржыны негізгі баыттарын айындайтын шаруашылы шешімдерді жиынтыы, крделі аржыны шешуші учаскелерге шоырландыру шаралары, оамды ндірісті дамытуды жаа арынына ол жеткізу, экономиканы тедестірілуі мен тиімділігі, шыынны рбір тедесіне шаанда мейлінше мол німін алу - осы шаралара байланысты.
Инвестициялы саясатты азіргі кезедегі сипатты ерекшелігі - салымны денін жаа рылыстан ксіпорындарды жаа техникамен айта жаратандыруа жне айта руа кшіру, осы масаттара жмсалатын аржыны жалпы клеміндегі лесін кбейту, зара машиналар мен жабдыа жмсалатын шыынны лес салмаын арттыру. Шаын жне орта бизнес субъектілерін тікелей жне клбеу интеграциялау.
Инвестиция саясатында крделі аржы салу рылымына ерекше назар аударылады. Бл орайда, деуші нерксіпті Инвестициялы ттымдылыын арттыру жне осымша ны жоары тауарларды ндіруді демеу шін, кімет зіні рбір Инвестициялы жобаа атысуына байланысты длме-дл шешімдерге келуі керек. Ттастай аланда, Инвестициялы ахуалды тратылыы жне келісім-шарттарды саталуына кепілдік жасау амтамасыз етілетін болады. Дамуды аржы институттарын ру ыса мерзімдік міндеттер атарына жатады, наты секторды дамуы шін зор маызы бар.
1. азастанны Инвестициялы оры. Бл ор осымша ны жоары тауарлар шыаратын компания-ларды капиталын жасатауа лестік трыдан атысады.
2. Инновациялы ор. Бл ор озы технологияларды жасау мен енгізуді, ылыми зерттеулер мен инновациялы жобаларды талдап-жасауды аржыландырады.
3. Экспортты амсыздандыру корпорациясы. Ол сырты нарытара нім шыаратын азастан ксіпорындарына олдау крсетуді амтамасыз етеді
4. Отанды ксіпорындарды тікелей несиелеуді дамыта тсу шін даму банкіні жарылы орын cipy де кзделеді.Индустриялы стратегияны жзеге асыруды маызды факторы ретінде мемлекет пен жеке секторды ты трпатты жаа арым - атынастарын алыптастыруды атауа болады.
ола алынан ic-шараларды брі де натылы ылыми-технологиялы саясатпен тиянаталуа тиіс екендігі талассыз. ылым мен білім траты экономикалы даму факторлары ретінде арастырылуда, сондытан да ылым мен білімні бгінгі замана сйкес келетін жйесін жасау, кіметті ic-имылындаы басым баыттар атарына осылады. азастанны ылыми-техникалы секторы лкен леуетке ие, ол леует елді леуметтік-экономикалы даму масаттарына барынша жмсалады, лемдік тжірибеде сыннан ткен инновациялы даму тсілдері бізді елімізде де олданыса енетін болады. Бл тсілдерді алашысы технология мен рал-жабдытарды халыаралы нарыын тартуа келіп тіреледі Оны негізгі тетіктері - трансфер жне технологияны бейімдеу орталытары, лизинг бойынша рал-жабды алу, франчайзингті олдану, бірлескен ксіпорындар ру шін ммкіндіктерді кеейту. Екінші тсіл – тл ылыми техникалы леуетті арттыруа негізделеді. Бл бизнес-инкубаторларды, технопарктерді, ылыми-техникалы німдерді тпкілікті нім дегейіне жеткізетіндей етіп дейтін орталытарды оса амтитын мамандандырылан венчурлы инфрарылымды талап етеді.
Осы тсілдерді бip-бipiмен салалас-сабатас ете, мемлекеттік бюджет пен инновациялы орды ммкіндіктерін пайдалана отырып, сондай-а нормативті-. жатты негізді жетілдіре келіп: "Біз азастан нерксібіндегі онды згерістерге ты cepпін беретін боламыз" - деді Даниал Ахметов.
2002 жыл ішінде ИДБ (Ислам Даму Банкі) жобаларды, сауда операцияларын, сонымен атар жобалара техникалы ыпал жасауларды оса есептегенде, ызметті алуан трін жзеге асыруа 2,34 миллиард ислам динары клемінде (3,08 миллиард АШ доллары) аржыны бекіткен. стіміздегі жылы банк «Сукук» халыкаралы нды ааздарын 300 миллион АШ доллары клемінде шыарды. Бл банкті тарихында аржыны жмылдыруа баытталан нды ааздар нарыына жасаан бірінші адамы болып табылады. ткен жылды соында (айтарылан операциялардан басалары) ИДБ бекіткен аржы 23,14 миллиард ислам динарын (30,40 миллиард АШ доллары) раан. Осы операцияларды 63 пайызы сауда жасауа, ал 35 пайызы жобаларды аржыландыру масатына пайдаланылан. алан аржы арнаулы кмек жне техникалы ыпал бадарламалары бюджетіне аударылан. азастан 1995 жылы банкке мше болып кіргеннен бастап еліміз бен банк арасындаы ынтыматастыты уаттылыын сезіне тсуде.
Ислам даму банкіні азастанны жеке банктерімен ынтыматастыы да - біз шін нрлі бастау болды.
азастанны ислам даму банкіні бадарламалары мен институттарына атысуыны да келешегі кемел.
Туелсіздік жылдары ішінде бізді еліміз батыл да байсалды экономикалы реформаларды жзеге асырды.
«Акционерлік оамдар туралы», «аржы нарыын мемлекеттік реттеу жне адаалау туралы», «Сатандыру тлемдерін кепілдендіру туралы» задар осыны длелі.
Бгінгі кні біз лемде ытайдан кейін екінші орына шыты. Алдаы уаытта ішкі жалпы німні орташа жылды німін 7-7,5 пайыз шегінде ктеріп, оны жан басына шаандаы дегейін 2004-ші жылы 2700 АШ доллары сомасына дейін жеткізуді амтамасыз ету арастырылады. Инфляция дегейі 7,2 пайыз болды.
ХВ мен шетелдік жетекші зерттеу орталытарыны кілдері, дйекті макроэкономикалы саясат пен тиімді рылымды реформаларды жзеге асыруды нтижесінде, азастан aзiргi кезде экономикалы дамуды арыны бойынша Орталы Азия елдері мен баса да брыны кеестік мемлекеттерден лдеайда озы екенін атап туде. Мселен, лемге танымал «Муддис» жэне «Смэндард энд Пуурс» Рейтинг агентіктеріні баалауы бойынша, бізді, республика ТМД елдеріні арасында е биік несие рейтингіне ие болып отыр. «Муддис» агентігіні директоры Л.Джексон-Мурды пікіріне араанда, азастан ішкі-саяси тратылы, занамалы базаны сйкестілігі, шeтeлдiк инвестицияларды тартуа ажетті жадайлар туызу жне мемлекеттік аржы жйесіні институтты негіздері секілді крсеткіштер бойынша Ресейден, Украинадан, Беларусьтен, збекстаннан жне ТМД-ны баса елдерінен лдеайда алда келеді.
Ел экономикасы жоары арынмен ciп келеді. 2001 жылы ІЖ сімі 13,2 пайыз болып, рекордты дегейге жетті, 2002 жылы ол 9,5 пайызды рады. Трт жылдаы ІЖ-ні наты ciмi 40 пайыз болды. Оны стіне aзiргi кезде ел экономикасында жекеменшік сектор лкен рл атарып отыр, онда ел ІЖ-ні 70 пайыздан астамы ндіріледі, бл ретте экономиканы барлы саласы дерлік траты сімге жетуде.
Біз 2015 жыла дейінгі мерзімге арналан елімізді индустриялы-инновациялы дамыту стратегиясын абылдады, онда нерксіптік леуетті осы заманы технологиялар негізінде 3,5 есе лайту трысындаы мемлекеттік саясатты негізгі аидалары аныталан.
азастанда мемлекеттік бюджетті лемдік баалар конъюктурасына туелділігін азайту шін рылан лтты ор жмыс істеуде. aзipгi кезде оны клемі 2,2 миллиард доллара те. 2 миллиард доллар жинатаушы зейнетаы жйесінде шоырландырылан. Бан оса біз, жарылы капиталы кп кешікпей 300 миллион доллар болатын азастанны мемлекеттік Даму банкін рды. Ол деу нерксібі мен ндірістік инфрарылымдаы орта жне за мерзімді инвестициялы жобаларды несиелеуге арналан.
Кейінгі уаытта республика нарыында бірнеше серпінді дамушы банктер здерін бірден крсете білді, оны ішінде «Валют-Транзит Банк» жылдан жыла крсеткіштерін тіптен еселей отырып, зіне кіл аудартуда.
Егер жеті жыл брын банк активтері 2 млн. тегені раса, азіргі уаытта 20 млрд.тегеден асады, «Валют-Транзит Банкті» жеке капиталы 4 млрд. тенгеге жетті. Банк азастандаы ipi банктерді бiрiнші ондыына кіреді, оны тарамданан филиалдары, есеп айырысу кассалы блімшелері, олма-ол валюта айырбастау желілері бар.
- Бизнесті р кезеі, - дейді Валют Транзит Банк АА Директорлар Кеесіні трайымы .лкеева-Беляеева, - мейлі алыптасу кезеі болсын, бсекелестік су жадайында кп кш жмсауды талап етеді. «Валют-Транзит саудалы маркалы ксіпорынны кпсалалы ызметіне атысты айтар болса, бл сауатты есеп пен тапырлы жне ты шешімдер нтижесі. Мнда е бастысы - ркімге з блімі мен дарынын крсете білуге кмектесетін олайлы жадай алыптасан. Тек оны дрыс, орынды пайдалана білу ажет. Біз олма-ол валюта айырбастау бекетінен бастаан болатынбыз. Айырбастауды тиімді баамы мен ызмет крсету жадайына байланысты бізді ызметіміз лкен сраныста болды.
- рине, кездейсосыз болмайды, біра баса жаынан алып араанда рбір кездейсоты олайлы ммкіншіліктерді тудырады, бл зандылы деп есептеймін. Негізінде, бізді бизнесте барлыы ой елегінен ткізіліп жоспарланады.
Біріншіден, араанды азастанны географиялы орталыы. Екіншіден, бл - ммкіншілігі зор индустриялы дамыан нерксіптік айма. шіншіден, мнда те жоары парасатты ммкіншілік бар. Тртіншіден, космополиттік аудан бар. Бесіншіден, нарытаы бос уысты болуы. Алтыншыдан, дл осы жылдары елорданы - Астана аласына кшipy жоспарланды.
Кптеген бізді жаа идеяларымыз, жаа ызмет трлері болсын, не акцияда болсын ріптестер тарапынан олдау тауып, банк бизнесіні жйесіне табысты енгізілуде.
Егер «Валют-Транзит Банк» енгізген соы ноу-хоу туралы айтатын болса, несиеге ол жеткізуді амтамасыз ету шін банк «ізгi шешім» атты пайызсыз несие беру бадарламасын зірледі. И, и, пайызсыз несиелер. Бадарлама тедессіз, те тиімді жне де патенттелген.
2003 жылды ыркйек айында араанды аласында жалпы пайдалы аумаы 20000 шаршы метрді амтитын «Валют-Транзит» сауда-каржылы гипермаркеті ашылды, ол толыымен лемдік ызмет крсету стандартына сйкес келеді. Бл шара араанды аласыны 70 жылдыына арналды. Жне бл банк жоспарлаан жаа жобаларды алашысы ана.
Тйін
1. нды ауыстыру тсілі бойынша негізгі капитал - айналым капиталы болып блінеді.
2. Пайдалану бадарлары бойынша негізгі орларды алпына келтіру, айтадан жасау, крделі ждеу, жаа ксіпорындарды салу, жмыс істеп трандарын кеейту.
3. Капиталды тозуы жне оны трлері.
4. Айналым капиталы айналымын арттыру жолдары.
5. Негізгi, айналмалы капиталды кбейту мен айналысын арттыру жолдары, инвестицияны кбейту. Бл процесті инвестициялау, дл сол тауарларды алуа белгіленген ашаны, жмсалатын капиталды - инвестиция деп атайды.