Натрий арсенатын бергеннен кейінгі торайларды мшелері мен лпаларындаы мышьякты млшері

( Гарнер бойынша)

Мшелер мен лпалар	Мшелер мен лпалардаы 1 кг/мг-а шаандаы мышьяк млшері	Мшелер мен лпалар	Мшелер мен лпалардаы 1 кг/мг-а шаандаы мышьяк млшері
Препаратты бергеннен кейінгі 3- ші кн	Препаратты бергеннен кейінгі 8-ші кн	Препаратты бергеннен кейінгі 3- ші кн	Препаратты бергеннен кейінгі 8-ші кн
арында	0,30	0,10	Кк бауырда	0,28	0,08
Аш ішекте	0,50	0,30	анда	0,30	0,14
То ішекте	0,45	0,10	тте	0,50	0,24
бауырда	2,12	2,10	майда	0,10	0,45
йы безінде	0,25	0,20	Блшы етте	0,32	0,12
жректе	0,37	0,08	сйекте	0,21	0,08
бйректе	0,77	0,40	теріде	0,30	0,10
бауырда	0,47	0,75	Тері жабындысында	3,50	2,00

 

Барлы мшелерді капиллярлары заымданады, біра соны ішіндегі айын згерістер ішек капиллярларында білінеді. Капиллярларды заымдану механизмі те крделі. Жылдам сіірілген мышьяк тікелей миа сер етеді. Осыан орай оны жйке уы депте санауа болады. Мышьякты бйрек арылы блінуі негізінен апталап, айлап за уаыта созылады. Ол тек зр арылы ана емес, сонымен атар, нжіспен, стпен жне жатыр блінділері арылы сырта шыады.

Алиментарлы (ауыз уысы арылы) енген мышьяк препараттарыны жануарлар шін орташа летальды млшері (г)

(Гарнер бойынша)

Рет-тік саны	Малды трі	Мышьякты ангидрид	Натрий арсениті
	Мйізді ірі ара малы	15,0-45,0	1,0-4,0
	ой	3,0-10,0	0,2-0,5
	Шоша	0,5-1,0	0,05-0,1
	Жылы	10,0-45,0	1,0-3,0
	Ит	0,1-1,5	0,05-0,15
	стар	0,05-0,3	0,01-0,1

Мышьяк жне оны осылыстарынан улануды клиникалы белгілері. Мышьяк жне оны препараттарынан улану жануарларда жіті жне созылмалы трде теді. Жоарыда келтірілгендей, ол ртрлі себептерге байланысты; улануды келіп тскен млшері, кйі (ра кйі, ерітінді трінде), тсу жолдары, жануарларды сезімталдыы жне т.б. Барлы жануарларда клиникалы белгі негізінен, не ас орыту жолдарыны, не жйке жйесіні заымдануымен белгіленеді.

Осыан байланысты, улануды асазанды (ауыз арылы) жне жйкелік салдану (тері арылы сер ету) трін ажыратуа болады.

Ірі ара малды мышьякпен жіті улану кезіндегі клиникалы белгілері Улану жіті жне созылмалы трде теді. Жіті улану кезінде, детте, алашы туліктерде, кейде 12 саат ішінде білінеді. Алашыда ртрлі абынумен жне мазасызданумен сипатталынса, кейіннен малды ажу- кйзелуін байауа болады. Бірінші тулікті аяына арай еріксіз блшы етті дірілі (бас, абыра), жануарларды азытан бас тартуы, суды аз млшерде абылдауы, сілекей ау сияты белгілер байалады.

Уды азаа бір туліктен кейін ас орыту жолдары арылы тскеннен кейін тимпания белгілері алдыы арында едуір немесе толы атония, перистальтиканы шуыл лсіреуі байалады.

Жрек ызметі лсірейді. Тамыр соуы жиілейді, кілегейлі абытар, сіресе, коньюктивада гиперемия байалады, кз арашыы кеейген. кпені тыдаанда ылалды сырыл естіледі. леріні алдында тырысу жне аятарыны азуы байалады. лімні себебі: тыныс алу орталыыны салдануы

Мышьяк препараттарымен улануды созылмалы трінде малды тбеті бзылады. Жалпы лсіздік байалады жне малды біртіндеп сттілігі тмендейді, іш тастайды т.б.

са мал, ойды мышьякпен улануы жиі кездеседі. Бл жадай, мышьяк препараттарыны кейбіреулерін тоышарлы аурулара (отыр, биттеу) арсы ванна трінде олданумен тсіндіріледі.

ойды улануыны клиникалы белгілеріні ірі ара малдарынан онша айырмашылыы жо. Ерекше кзге тсетіні малды лаы жне мйізі суйды, мал кйзеледі, терлейді, ауызды шеті кбіктеніп трады, блшы еті дірілдейді, мал йылы жадайда болады. Мал жатанда басын астына арай брады. Тамыр соысы (120-200)тынысы жиілейді (30-60),кілегейлі абыы кгереді (цианоз).

Арасы пальпация кезінде ауырсынады. Руминациясы баяулаан, жіті жадайы малды ліміне кеп соады.

Шошалар жіті трде уланады. Мал кйзеледі, тсенішті астына кіріп кетеді, тбеті нашарлайды, лаы мен йрыыны сууы байалады. атты мазасыздану байалмайды. Зерттеу кезінде ауыз уысыны кілегейлі абыыны ойы жарасы жне эрозия байалады. Соы лімнен аяталады.

Жылыны жіті улануы 4-6 сааттан 2-3 тулікке дейін созылады. Малды жалпы кйзелуі байалады. Мал азытан бас тартады. Басын салбыратып, йылы кйде трады. Бас, мойын жне арты ая блшы еттері лсін-лсін тартылады. Ал, улануды ауыр трінде жануар кбінесе жатады. Жатан кезде аятарын астына жиып алады, ауырсынады, ішіне арай береді. Сілекейді тотауы да ммкін. Алашы сааттарда дефикация жне зр блу процессінде згерістер болмайды. Іш ту 4-5 сааттан кейін немесе одан кеш басталуы ммкін. Нжіс ан аралас, кейінен ішекті шырышты абыымен аралас шыады. Дене температурасы алыпты, кейде тмен. Ал созылмалы ткенде, яни 2 туліктен асан кезде, мрын уысынан серозды сйы аады, коньюктива абынады жне ішек атониясы байалады.

Ит жне мысы. Ет оректілерде мышьяк осылыстарымен улану кездейсо немесе те сирек кездеседі. А мышьяктан улану млшері ауыз арылы тскенде иттерге 0,1-1 г, мысыа 0,05-0,1.

Клиникалы белгілері. жалпы лсіздік, жрек ызметі нашарлайды, сады. У тскеннен кейін 6 сааттан 2 тулік арасында жануарлар леді.

старды мышьякпен улануы. Тауытар жне крке тауытар жиі, йректер жне аздар сирек уланады. старды бл заттардан улануы кеміргіштерге арсы олданылан мышьяк препараттарын шоып жегеннен жне улы химикаттарды дрыс жерде сатамааннан болады.

Тауытарда жіті улану кездерінде айдарында жне сыралыында цианоз байалады, жтынуы иындайды жне ешке пальпация жасаанда атты ауырынады, жалпы лсірейді, шлдейді, дене температурасы тмендейді.

Созылмалы уланан с арытайды, нжісіне ан араласады.

Балау - клиникалы белгілеріне арсы жне зр, нжіс, ал иттерге шошаларда сыты химиялы талдау нтижесіне арай ойылады.

лгеннен кейінгі балау мшелердегі патологиялы- анатомиялы згерістеріне арап ойылады.

Болжам - улану жадайына арай, яни улануды ауыр трінде олайсыз.

Емі. Унитиолды жануарлара тамыр арылы жне ауыз арылы береді (тері жне блшы етке олданбайлы, йткені абсцесті абыну реакциясы туындайды). Унитиол ерітіндісін кре тамыр арылы баяу жібереді. Бларды 40%-ды стерильді глюкозада дайындайды немес ерігеннен кейін стерильдейді.

Ауыз арылы бергенде стерилизацияны керегі жо. Унитиол ертіндісіні концентрациясы 10%-ды.

Жануарларды жіті улану кезіндегі унитиолды кре тамыр арылы берілетін млшері ірі араа 10-20мг/кг, шошаа, ешкіге, итке жне са 25 мг/кг, ойа 50мг/кг. Ал ауыз арылы млшерін екі есе кбейтіп береді.

Улануды созылмалы трінде ауыз арылы 8-10 кн береді (0,05мг/кг).

Патологиялы-анатомиялы згерістері. лімге келетін жіті улану кезінде тері асты шелінде, сіресе рса уысында тамырларда анюлар байалады. Лимфа тйіндері лкейген, ара-ср тсті, жмсаран, абыты жне милы абатты шекарасы тегістелген. Асазанны кілегейлі абыы гиперемияланан, геморрагиялы абынан. Кей жерлерде ойы жаралар кезедседі. Ішектер толыымен заымдалады, сіресе то ішек атты згерістерге шырайды. Ішек ішіндегі жына ан жне шырын араласан. То ішекте ан йылуы байалады. Созылмалы улануда бауыр атрофияланады. Жіті кезінде бауыр борпылда, бас шеті жуандаан, ср майлы тстенеді. т абы лкейген жне тке толан. Бйрек лкейген, консистенциясы болбыр, жректі клемі лкейген, жрек абында сары тсті экссудат жиналан. Жрек блшы еті болбыр, эпикард жне эндокард астында ан йылу байалады.

Алдын алу. Алдын алу шаралары улы заттарды дрыс олданудан басталады. Асты-жеміс зиянкестерімен кресу шін рамында мышьяк атысан (протарс, арсенит т.б.) осылыстарды те ке олданылуын ескере отырып, оларды олдану те ата, трде жргізілу керек. Бл заттарды асты сатайтын оймаларда сатауа тиым салынуы, олармен жмыс істеу кезінде саты шараларыны ескерілуі жне мышьяк рылымды препараттарды олданан кезде рашан ескерілетін млшерін сатау керек.