Кылышпаева Бибигуль Хамитовна 3 страница

Статистикалы банк - апаратты статистикалы деуді азіргі заманы дістемелеріні жиынтыы. Олар деректерді зара байланысын нерлым толы ашып, статистикалы сенімділік дережесін анытау ммкіндігі.

Модельдер банкі – нары айраткерлеріне анарлым отайлы маркетингілік шешім абылдауа ыпал ететін математикалы модельдер жиынтыы.

Маркетингтік делдалдар – компаниялара клиенттеріне тауарды ткізуге жне тауарлара жрдемдесетін фирмалар.

Тйсіну – жаа тауар туралы бірінші рет естіген сттен оны абылдаан стке дейінгі жеке адамны ойында тетін процес.

Марка – ол тауарды атауы, белгілі бір шрифтпен жазылан символы, суреті немесе оларды осылуы.

Маркалы атау – ол марканы бір блігі – оны айтуа болады жне тауарды сапасы жасы деген ойды білдіреді, мысалы «Шевроле», «Пума».

Маркалы белгі – ол зге тауардан айыру шін берілген сзбен, суретпен, клемді етіп бейнеленген марканы блігі эмблемасы.

Тауарлы белгі (Ò, Ô) – ыты ораумен амтамасыз етілген марка, оны блігі.

Авторлы ы (Ó) - дебиеттік, музыкалы немесе клемді шыармаларыны рамы мен формасын басып шыаруа, сатуа жне басадай трлендіруге зіндік ыы.

Тауарлы номенклатура – натылы сатушымен сатып алушылара сынылатын тауарларды жне тауарлы бірліктерді ассортименттік топтарыны жиынтыы.

Апаратты жне зерттеу жмыстары – айырбасты жоспарлауа жне жеілдетуге ажетті апараттар жинау.

ткізуді ынталандыру – тауар туралы назар аударарлы апарат – коммуникациялар беру (жарнамалау, насихаттау, крмелер ткізу).

Болаша ттынушылармен байланыс орнату – (ассортименті, берілетін кепілдігі, жеткізілуі, ызмет крсетілуі).

Тауарларды сйкестендіру -тауарларды ттынушыны талаптарына сай дайындау. Бан ндіру,срыптау, растыру жне орау секілді ызметтер жатады.

еліссздер ткізу – баасын келісу жне меншікке немесе иелікке ткізуге ажетті актлерді жасау жне т.б.

Тауар озалысын йымдастыру – тауарды тысымалдау жне оймаа ою.

аржыландыру – тадалан арналарды пайдалануа ажетті аражатты іздестіру жне жмсау.

Туекелдікке бару – арналарды жмыс істеу жауапкершілігін зіне алу.

Селективті тарату – бір адамнан арты, біра делдалдарды жалпы санынан аз адамдарды тауар саудалаумен щылдануа тарту.

Дрістер кешені

Дріс 1. Кіріспе. Дріс 3. Маркетингті теориялы негіздері мен тжырымдамалары негіздері

1. Маркетинг тсінігі, мні, маркетингті даму эволюциясы.

2. Маркетингті ролі, принциптері, функциялары.

3. Маркетингті концепциялары, оны трлері жне мні.

4. Маркетингті трлері.

Маркетинг тсінігі ХІХ асырды аяында ХХ асыр басында ндірісті басару дісі ретінде алыптасты. Ол “market” – нары деген сзден шыан. Е бірінші 1908 жылы АШ-та маркетингтік ассоциация рылан. азіргі кезде ондай ассоциациялар Европада, Ресейде, Жапонияда, азастанда жне баса елдерде ашылан. Жалпы маркетингті 2000 астам анытамалары бар. Ол анытамалар екі топа блінеді:

1. Классикалы маркетинг

2. азіргі трдегі маркетинг

Классикалы трдегі маркетинг– тауарды озалысын зерттейтін, басаратын ндірушіден ттынушыа крсететін ызметін реттеуші ксіпкерлік іс немесе тауара деген сранысты болжап, кеейте тсетін тауарды озалуы мен таралуын реттеп, ттынушыны анааттандырып отыратын леуметтік процесс. Жалпы, е басында маркетинг ткізу процесіне те болады. азіргі заманда ол тсінік згеріп, маркетинг кп функционалды болды.

азіргі трдегі маркетинг анытамалары:

1. азіргі кезді бизнес философиясы

2. Нары категориялары мен ойлау лгісі

3. ндірісті нары ммкіндігіне арай бейімделуі

4. Пайда келуді дістері

Филипп Котлер бойынша маркетинг – бл айырбастау арылы ажет еткен сранысты анааттандыруын басаратын адам рекетіні бір трі. Котлер зіні анытамаларында келесі кілт сздерге ерекше мн берген:

1. ажеттілік

2. Тауар

3. Нары

4. Ттынушылар

5. Айырбас

6. Срау

7. Келісім

Белгілі италияны алымы Антонио Фолио маркетингке келесі анытамаларды берді:

1. Нарыты білу

2. Нарыта жмыс істеу

3. Нарыты жеу

Оны екінші анытамасы:

1. Динамикалы процесс

2. Орталандыру

3. Координациялау

4. Жеделдік

5. Сапа

6. Алдын ала болжау

7. Адамгершілік

8. Персонализациялау

9. аламдандыру

Маркетингті мазмны немесе маркетингті кешені – 4Р моделінен трады:

1. Тауар саясаты

2. Баа саясаты

3. Тауарды нарытаы орны, ткізу саясаты

4. Жылжыту саясаты (жарнама, жарнамалы ызмет, паблисити – гіт, public reletion – оамды байланыс, дербес сату, ткізуді ынталандыру)

Бл тсінікті Мичиган университетіні профессоры Маккарти шыаран. Кей кезде маркетингті кешенін «маркетингтік микс» деп атайды. Бл 4Р саясаты жне баса элементтер.

Маркетингті принциптері:

1. Нарытаы ксіпорынны ндіру, ткізу абілеттілігін маркетингтік зерттеу.

2. Нарыты сегменттеу (блу)

3. Жоспарлау, болжау.

4. Инновациялау (жаа тауар, идея, технология, ноу-хау, хайтек тауарлар)

5. Белсенді сранысты талап ететін ндірісті талдау.

Маркетингті жалпы функциялары менеджментті функцияларына сас. Олар келесілер:

1. йымдастыру

2. Координациялау

3. Жоспарлау жне болжау

4. Мотивация

5. Есептеу жне баылау

Маркетингті ерекше функциялары:

1. Нары жадайын зерттеу, талдау, болжау.

2. Маркетингті бадарламасын ру (стратегиялы маркетингті бадарламасы, бизнес-жоспар, НИОКР – научно-исследовские опытно-конструкторские работы, ФОССТИС – формирование спроса, стимулирование сбыта)

3. «4Р» саласындаы саясат

4. Ксіпорынны басару рылымында маркетингтік блімді ру

5. Маркетингті ызметіне баа беру жне тиімділігін арастыру

Маркетингті концепциялары:

1. ндірістік

2. Тауарлы

3. ткізу немесе сату

4. Дстрлі маркетингтік концепция (1950 жылдары алыптасты. Масаты: ттынушыны ажеттілігін анааттандыру)

5. леуметтік – этикалы концепция (1980 жылдары алыптасты). Ол 3 фактора туелді:

1) Ттынушыны ажеттілігін анааттандыру

2) Тауар сапасын жоарлату жне таза пайданы кбейту

3) оамны леуметтік экономикалы жадайын жоарлату

Маркетингті трлері:

1. Стратегиялы

2. Банктік

3. ызмет

4. ндірістік

5. Халыаралы

6. Коммерциялы емес

Одан да баса маркетингті келесі трлері бар:

1. Халы шаруашылы салалары бойынша алыптасан маркетинг (білім, денсаулы)

2. аламды маркетинг

3. Саяси, орын, ой-пікір, зіндік – «ЭГО» маркетинг

4. Микро жне макро маркетинг

Сраныса байланысты маркетингті 8 трі бар:

Сраным сипаты	Маркетинг міндеттері	Маркетинг трін анытау
Келесіз сраным	Сранымды тудыру ажет	Конверсионды маркетинг
Сранымны жотыы	Сранымды ынталандыру ажет	Ынталандырушы маркетинг
Потенциалды сраным	Сранымды дамыту ажет	Дамытушы маркетинг
Сранымны тмендеуі	Сранымды ктеру ажет	Ремаркетинг
былмалы сраным	Сранымды алыпты ыратан тсіру ажет	Синхромаркетинг
Толы сраным	Сранымды олдау ажет	олдаушы маркетинг
Шектен тыс сраным	Сранымды азайту ажет	Демаркетинг
Жаымсыз сраным	Сранымды рту ажет	арсы маркетинг

 

Дріс 3. Маркетингтік зерттеулер

1. Маркетингтік апарат тсінігі, трлері.

2. Маркетингтік зертеулер процесі, оны трлері жне кезедері.

3. Маркетингтік зерттеулерді дістері.

Апаратты жинау жне оны зерттеу – бл маркетингті наты ралы. Себебі осыны нтижесінде дрыс басару шешімі абылданады. азіргі кезде кптеген фирмалар маркетингтік апаратты жйені райды жне компьютерлік деректерге негізделеді. Кбінесе апаратты 4 кмекші жйеден жинайды. Ол жйелер маркетингтік зерттеуді бірлігін райды.

1. Ішкі есеп жйесі

2. Сырты аымдаы апарат жйесі

3. Маркетингтік зерттеуді жйесі

4. Маркетингтік апаратты талдау жйесі

Маркетингтік зерттеуде апаратты 2 трі болады:

1. Соы апарат – бл зерттеу процесіне сйкес емес. Баса масаттара арналан апарат. Соы апарат негізінде жргізілген зерттеулерді «кабинеттік зерттеу» деп атаймыз.

2. Алашы апарат – наты зерттеуді мселесін шешу шін жаадан алынан апарат жиынтыы. Осы алашы апараттара сйеніп зерттеу жмысын жасаса оны «полевый зерттеу» деп атаймыз.

Соы апарат артышылытары:

1. Оны кптеген трлері ымбат емес.

2. Алашы апарата араанда те тез жиналады.

3. Деректерді сйкестеуде бірнеше апарат кздері бар.

4. Апарат натылыы.

Соы апаратты кемшіліктері:

1. Баса масатпен жиналанына байланысты ескі болуы ммкін.

2. Белгісіз методология

3. Зерттеу масатымен келіспеуі ммкін.

Алашы апаратты артышылытары:

1. Наты масата сйкес жиналады.

2. Жинау дістері белгілі жне де ол баыланады.

3. Сенімді жне тиімді.

Алашы апаратты кемшіліктері:

1. те ымбат жне те кп уаыт алады.

2. Кейбір крсеткіштері алынбауы ммкін.

Маркетингтік зерттеуді процесі 6 кезеге блінеді:

1. мселені анытау

2. соы апаратты талдау

3. алашы апаратты талдау

4. фирманы крсеткіштерін талдау

5. сынымдар

6. нтижелерді олдану

Маркетингтік зерттеуді методологиялы негіздері:

1. Жалпы ылыми діс (жйелік талдау, кешендік жол, масатты жоспарлау)

2. Аналитикалы болжамдар дісі (сызыты програмалау, ытималды теориясы, жйелілік программалар, іскерлік ойын дісі, экономикалы-статистикалы діс, экономикалы-математикалы діс)

3. Методологиялы дістер жне ртрлі білім салалары (философия, социология, психология, экология, тарих, эстетика, дизайн, т.б)

4. Эксперттік баалау дісі немесе «Дельфи дісі» (метод мозговой атаки)

Дельфи дісі – эксперттік діс, болжау, нездеу шін р экспертті пікірін жинатау, талдау негізінде жргізіледі. Осы діспен бірге социология дістері, «мозговая атака» жне т.б. дістері олданады.

Деректер алу тсілдері келесі дістерден трады:

a) Баылау

b) Срау

c) «Панельдік зерттеу» - (бір зерттеу ттынушы аудиториясын) белгілі бір уаыттаы белгілі бір топты айталап пікірін жинау.

d) Эксперимент

e) Эмитация – ЭЕМ-ді олдану.

Таы да келесі эксперттік тсілдер бар:

ü «635» тсілі – 6 эксперт 3 сраа 5 минутта пікір береді.

ü «адвокат-дьявол» тсілі – бір топ жатайды, бір топ жатамайды.

ü «многоуровное шкалирование» дісі жне т.б.

Дріс 4. Маркетингтік орта

1. Ксіпорынны микроорта туралы тсінігі жне оны негізгі факторлары

2. Ксіпорынны макроортасы жне оны жмыса сер етуші факторлары

3. Фирмада маркетинг блімін йымдастыру тсілдері

Маркетингтік орта екі ортадан трады:

1. Микроорта

2. Макроорта

Микроорта – фирма ішіндегі орта.

Микроортаа сер етуші факторлара келесілер жатады:

Фирманы зі,жабдытаушылар,ттынушылар, делдалдар, бсекелестер, клиенттер нарыы, байланыс аудиториялары. Микроортаны р факторы крделі. Мысалы, жабдытаушыны фактор ретінде талылаанда логистика деген пнді оу керек, ал делдалдарды арастыранда дистрибьюция деген пнді оу керек.

Делдалдарды кп трлері бар (маклерлер, дилерлер, брокерлер, консигнанттар, коммивояжерлар, джогберлер жне т.б.). Кбінесе делдалдар екі трге блінеді:

1. туелді

2. туелсіз

Келесі 5 клиенттер нарыы танымал:

1. ндіріс нарыы

2. ттыну нарыы

3. делдалдар нарыы

4. мемлекеттік нары

5. халыаралы нары

Байланыс аудиториялар – фирмаа ызыушылы білдіретін кш. Олар кбінесе 3 аудиторияа блінеді:

1. Пайдалы аудитория (демеуші)

2. Пайдасыз аудитория (байкот тобы)

3. Ізделініп отыран аудитория (баралы апарат)

Бсекелестер – бсекелестік теория, оны мні бл АШ алымы – Майкл Портер бсекелестік проблемаларын озалтып, ртрлі зарастары бар. Мысалы, мемлекетті бсекелестік ерекшелігіні детерминанттарын шыаран. 4 фактора сйеніп: фирманы стратегиясы жне рылымы, сраныс, факторлар параметрлері, байланыс салалар сипаттамасы. Бл тсінікті «лтты ромб теориясы» ретінде зіні белгілі кітабында «Халыаралы бсекелестік» арастыран.

Ттынушылар – екі трі бар (тауара байланысты): фирмалар жне адамдар.

Макроорта – фирманы оршайтын орта.

Макроортаа сер етуші факторлар:

1. Демографиялы – жасы, лты, жынысы, білімі.

2. леуметтік-экономикалы - леуметтік жадайы, жалаы клемі, т.б.

3. Табии

4. ылыми-техникалы

5. Саяси-ыты

6. Мдени – тіл, салт-дстрі, дін жне оны оамдаы орны, тсі, престиж, ыптылы, мінез-лы, трбие, сезіну, этика.

Жалпы баыланатын жне баыланбайтын факторлар болады. Мысалы, фирманы басарушылары ішкі жадайды (масаттарын, тауар сапасын, коорпарациялы рылымын, тауар клемін, т.б.) баылайды, ал бсекелестерді баыла алмайды. Саяси-ыты факторды арастырса, мемлекетті тратылыына ерекше мн береміз. азіргі кезде экономиканы дамыту шін кп керекті нарыты задар шыарылан. Біра сол задар нарыта бір-біріне арама-айшылыын білдіреді. Мысалы, жер туралы за, ал АШ-та монополияа тиым салу заы 1890 жылы шыан, Клейтонны баа дискриминациясына тиым салу заы 1914 жылы шыан. Робинсон-Патменні бсекені жоюа тиым салу заы 1936 жылы шыан. лі кнге дейін жмыс істеп келеді.

Маркетингтік ортаа таыда келесі факторлар сер етеді:

1. Фирма масатына жетудегі сттілік пен стсіздік дрежесі

2. Кері байланыстар мен бейімделу, т.б.

Фирмада маркетинг блімін йымдастыру шін келесі принциптерге негізделу ажет:

1. Нарыты

2. Тауарлы

3. Функционалды

4. Аралас

5. Географиялы

6. Матрицалы

 

Дріс 5. Тауар нарыындаы ттынушыларды мінез-лыы

1. Ттынушыны мінез-лы психологиясы

2. Мінез-лына сер ететін факторлар

3. Ттынушыны мінез-лын баалау теориясы

4. Ттынушыны мінез-лын модельдеу.

Ттынушыны нарытаы мінез-лын зерртеу - те керекті жне крделі процесс. лемдік дегейде ірі ылыми зерттеу институттары бл проблемаа жоары мн береді. Сол институттарды зерттеу нтижесі бойынша ХХІ асыр ттынушылары 3 топа блінеді:

1. Ішке баытталан

2. Сырта баытталан

3. Орта дегейдегі

Осы зерттеулерді брі ттынушыны мінез-лын мотивациялауа ажет теориялы трыдан сатып алушыны мінез-лы моделін талдау ажет. Оны «ара жшік» моделі деп атаймыз.

кіру ара жшік шыу

Бл модельде ттынушы сатып алу туралы шешім шыаранда 5 кезенен теді:

1. Проблеманы тсіну

2. Апаратты іздеу

3. Варианттарды баалау

4. Сатып алу туралы шешім абылдау

5. Сатып алу реакциясы

Ттынушы типологиясыны негізі (ттынушыларды бірдей мінез-лыа байланысты топтастыру, бл сегменттеуді кері жаы).

Типология – бл сегменттеуге кері тсінік.

Мінез-лы бірдей ттынушыларды топтастыру: эстеттер, аскеттер, технайылар, снойлар, жаашылдар, ретроградтар.

Соы ттынушыны мінез-лы моделі

ажеттілікті ыну

Апаратты іздеу жне тадау

Нсауларды баалау

Сатып алу туралы шешім абылдау

 

Шешімні дрыстыын баалау

 

ндірістік масаттаы тауарды сатып алу прогресіні моделі (Котлер бойынша)

Проблеманы сезіне, ына білу

ажеттілікті жалпы суреттемесі

Тауарды мінездемелерін баалау

Жабдытаушыларды іздеу

Тапсырма беру процедураларын жасау

Жабдытаушыны жмысын баалау

 

 

аржылы нарытаы ттынушыны мінез-лы моделі

Кірістер мен шыыстар есебі

аржылы масаттарды тадау

сынылан кірістерді баасы

Шыындарды жоспарлау

 

Ттынушыны мінез-лын алыптастыруды мынандай принциптері бар:

1. Ттынушы баынатын емес

2. Ттынушыны мінез-лы леуметтік зады

3. Ттынушыны мінез-лына сер етуге болады.

р трлі ттынушыны нарытаы мінез-лы сатып алушыны масаты мен ттынушыны сранымыны тріне арай р трлі болады. Сонымен атар, ттынушыны мінез-лы кпшілік факторларды серінен кейбір састытар да бар.

1960 жылы лемде «Консьюмеризм» деген тсінік пайда болды. Бл ттынушыны ыын орайтын озалыс. Осыан байланысты бізді нарыта да задар, йымдар, жне мамандар, газеттер мен журналдар пайда болды. «Я покупатель собственник», «Маркетинг товаров и услуг», т.б.

Ттынушыны мінез-лын баалау теориялары:

1. Зигмун Фрейд теориясы – психологиялы кшті сері.

2. Маслоу теориясы – ттыну иерархиясы.

3. Сранысты икемділік теориясы

4. Шекті пайдалылы теориясы

5. Рационалды ттыну теориясы

Ттынушыны мінез-лы моделі

Ттынушы санасыны «ара жшігі»

Ттынушыны тауар мінездемесіне, баасына, жарнамасына жне т.б. кз арасын біле алан фирманы бсекелестер алдында лкен артышылытары бар. Сондытан фирмалар жне ылыми ызметтер маркетингті озаушы факторлары мен ттынушыны мінез-лы арасындаы байланысты зерттеуге кп уаыт жібереді. Осы рекеттерді е натысы тмендегі жай модель:

Маркетингті озаушы факторлар жне баса оздырыштар