Дріс 3. Жазаны орындауды ыты реттеу жне тзеу шараларын жасау
Жоспар:
Ылмысты жазаларды трлері мен ылмысты-атару ыпалы шараларыны тсінігі
Бас бостандыынан айыру ылмысты жазаны трі ретінде
Негізгі ымдар: ылмысты жаза.
ылмыс жасаан адамды ылмыскер деп танып, кінсіне арай оны жазаа тарту, барлы ксіпорындар, мекемелер, йымдар, лауазымды адамдар мен азаматтар орындауа тиісті де міндетті.
ылмысты жаза за тарапынан аланда жазаа тартылан азаматтарды ыты жадайын згертетін осымша ы шектеу болып есептеледі.
азастан Республикасыны ылмысты кодексіндегі жазалау жйесі ылыми трыдан алып араса лі жетілмеген. Онда жазалауды 12 трі белгіленген. Жаза жйесіні шамадан тыс кееюіні теріс салдары бар. ылмысты-ыты реттеу дісі баса ы салаларына тн дістерден згешелігі болуы тиіс, себебі гіме басадай ы бзудан маызды трде айырмашылыы бр ылмыс шін жазалау жнінде болып отыр. Шын сот тжірибесі ылмысты жазаны р трлілігін абылдамауы ажап емес, ол негізінен мыналармен шектледі. Бас бостандыынан айыру, тзеу жмыстары, шарт ойып соттау, айып салу, лім жазасымен тоталады.
Бас бостандыынан айырудан міндетті трде ебекке тартып шартты босату мен бас бостандыынан айыру орындарымен міндетті трде ебекке тартып шартты босату институттары жойылан болатын.
Негізінен ылмысты жазалау жйесімен келісе отырып, азастан Республикасы ылмысты кодексін дайындаандара теория жаынан кейбір тілек айтымыз келеді, бізді ойымызша оларды жйеге келтіруін жасарта тссек болар еді.
азастан Республикасы ылмысты Кодексін дайындаандар жаа жаза трін – амауды енгізді, оны бас бостандыынан айырумен байланыстырмайды, дрысында ол ылмысты-ыты шара боландытан бас бостандыынан айыру болып ала береді.
ы нормалары мен сотталандарды ебегі толыыра реттелген, солай боландытан оамды атынастарды бл категориясы жазаны теушілерді те маызды талабын озайды. ы нормасы сотталандарды міндетті трде ебек етуін, оларды ебекке тартуды жадайын жне аы тлеуді тртібін белгілейді.
Сотталандарды тзеуге баытталан трбие процесіне ылмысты жазаны атартушы органдармен бірге жалпы оам атысады. ылмысты жазаны олдануды теріс салдарын ескере отырып, оны ылмыспен кресуді универсалды амалы ретінде арауа болмайды. Сондытан трбиелеу процесіндегі жолын уушылы жазаны ткеру кезінде де, одан босатыланнан кейінде леуметтік баылау те маызды.
Бас бостандыынан айыру – жазалауды е атал тріні бірі. Ол бас бостандыынан айыруа сотталандарды ы шектеуіні клемінен, замен белгіленген жне е алдымен ылмысты-атару таы басада нормативтік актілерден шыады.Бас бостандыынан айыруды мні-ылмысты жазаны трі ретінде крінгенімен, сотталан ерекше ыпен, яни мемлекетті арнайы мекемесінде сот кімі белгілеген мерзім кезінде труа міндеттеледі.
Сотталанды жазаны элементі- бас бостандыынан айыру кезінде ерекше ы шектеу ретінде баса жазалардан блектеп, жазаны жалпы жйесінде оны те атал етіп крсетеді.
Бас бостандыынан айыру едуір жазалау рекетіне ие бола алады. Ол ылмысты-атару амалдары жиынтыыны серімен сотталандара лкен ыпал етуге, оларды мінез-лын, жмыс алпын згертуге ммкіндігі бар. Біра за дебиетінде діл крсетілгендей, бостандытан айыру табиатына арама – айшылы тн, солай боландытан:
- адамды арапйым оам жадайында мірге барынша икем ету масатында, оны оамнан оашалауа мжбр етеді;
- ылмыскерді ойындаы ате тсінігі мен зиянды деттерін жою масатында оны теріс сері бл жаынан те намсыз ортаа орналастырылады;
- адамны белсенділігі, пайдалы рекетке абілеттілігі ылмыскерлер трмыс салтынан тгелдей ол зуге те керекті, біра бостандыынан айыру айткенде де адамды дербестігінен айырады.
Дріс 4. Мемлекет органдары мен мекемелеріні жаза атару жйесі
Жоспар:
Жаза атаратын мемлекет органдары мен мекемелеріні трлері жне міндеттері
Жазаны атарушы мекемелер мен органдарды соттарымен жне баса да ылмыспен крес жргізетін мемлекеттік органдармен зара кмек рекеттестігі
Негізгі ымдар: амауда стау. Тзеу мекемелері.
Бізді елде ылмыспен кресуді болжау арнайы профилактика жмысын йымдастыруды, алдын ала ылмысты ескерту жне оны істеуге ммкіндік беретін себептері мен жадайын белгілеуді, сонымен атар жасалан ылмысты тергеу жне сотта арау, жазаны белгілеу мен орындауды талап етеді. Крсетілген ылмыспен кресуді арнайы шараларыны барлы жиынтын іске асыру мемлекет органдарына жктелген.
ылмысты іс жргізу задарымен кімді атару, онымен айналысу кім шыаратын сота жктелген. кімді орындау туралы жарлыты сот немесе сот траасы кімні кшірмесімен оса кім орындау міндеттелген органа жібереді. Ол орган кімні орындаланы туралы сол сота дереу хабарлайды.
Сот шешімін орындау шін мемлекет тиісті жазаны атаратын арнайы мекемелер мен органдар рады, сондай-а жазаны атару баса бір жеке органдара зге де міндеттермен бірге жктеледі.
Жазаны теуді басаратын тзеу мекемелері мен органдарны негізгі міндеттері мынлар:
1. Сотты немесе скери кімімен белгіленген тиісті ылмысты жазаны лайыты трде атару.
2.Сотталандарды зады натылы орындау жне оамды трмыс ережесін сыйлау рузында тзету мен трбиелеу.
3.Сотталандарды здеріні жаа ылмыс жасамауын ескерту
4. Баса адамдарды жаадан ылмыс жасамауын ескерту.
ылмыспен кресу жргізетін мемлекетті барлы ы орау органдарыны ызметі зара байланысты. Бл зара байланыс жалпы масата, яни бізді елде ылмыспен кресуге баытталан.
Жазаны атарушы тзеу мекемелерінен баса да органдарды алдына ойылан міндеттерді тиімді орындауы шін тергеу, сот, прокуратура, милиция органдарымен белсенді ызмет істеуі тиіс. Осы мемелекеттік органдарды рбіреуімен зара кмектесе рекет жасау сипатыны зіндік ерекшелігі де бар. Ол ылмыспен кресу кезеіні ерекшеліктері мен себептерінен, мемлекеттік органны ылмыспен кресудегі орны мен рліні згешелігімен себепші болады, крсетілген органдарды рекет ету жадайларына жне таы басалармен белгіленеді.
Тергеу органдары жазаны атарушы мекемелер мен органдар кімшілігіне сотталандарды жеке басын, оларды мінез-лын анытайтын малматтар арылы тексеруге кмектеседі. Сонымен атар тзеу мекемелеріні кімшілігі тергеуші органдара брын бас бостандыынан айыру орындарында жазаны атаран айыпталушыны жеке басын тексеруге жне амауа алынана дейінгі істеген, ылмысты жазаа таратылмаан ылмысын ашуа кмек крсете алу ы ммкін.
Тзеу мекемелері мен баса да ылмысты жазаны атарушы органдар здеріні кнделікті ызметінде жазаны атаруды задылыты сатауды баылап отыратын прокуратура органдарымен рдайым зара байланыста болады. Бл функцияны орындай отырып, прокуратура органдары ылмыспен крес жргізетін баса да органдарды жмысын йлестіріп отырады, ал ол з кезегінде органдарды жмысындаы кемшіліктері мен олылытарын тауып жне оларды жойып, болдырмауын талап етеді.
Дріс 5.