Таырып 5. азастан Республикасындаы сотталандарды ыты жадайы

Жоспар:

Ылмысты жазасымен сотталан адамдарды ыты жадайыны тсінігі

Сотталандарды ыы мен міндеттері. Бас бостандыынан айырылуа сотталандарды тртіптік, материалды жне ылмысты жауапкершілігі

Негізгі ымдар: Азаматты ыы. Пенитенциярлы жйе. Жазаны орындау.

За бойынша адам тедігін оан зады ы пен бостанды беру негізінде тану азаматты оамны басты белгісіні бірі.

Жеке тланы ыты мртебесі негізін конституциялы ы, бостанды пен азаматтар міндеттері жатады. Жеке тланы ыты мртебесіні ерекше айырмашылыы- оны тратылыы мен біршама згермейтіндігі.

Азаматты ыы дегеніміз – андайда бір игілікті кепілді трде пайдалануды ммкіндігі. Бл адамны мемлекетті йымдасан оамындаы мінез-лыны ресми лшемі.

Адам ыы-ол субъективті ы шамамен емес, айта жеке тланы Конституцияда жне зада бекітілген наты ммкіндігі. За шыарушы тек ана шын оамды атынастардан шыатын, алдын ала рылан леуметтік- экономикалы жне саяси ммкіндігі бар ыты бекіте алады.

Кбірек тараан топтастырулар тмендегідей болады:

- саяси ытар-ол адамны мемлекеттік жне оамды-саяси міріндегі оны саяис тадыры мен еркіндігін зі шешуді амтамасыз ету ммкіндіктері, мемлекетті басаруа атысуы;

- жеке азаматты ыы мен бас бостандыы;

- ол адамны засыз жне орынсыз жеке міріне, ішкі сезіміне араласпау, жеке басыны туелсіздігін амтамасыз етуге баытталан ммкіндігі;

- леуметтік-экономикалы ы пен бас бостандытар

- ол ндіріс пен материалды игілікті блу саласындаы жеке адам ммкіншілігі, экономикалы жне оан байланысты рухани талаптарды сай келуі жне адам алауына байланыстылыы;

- мдениет ытары мен бас бостандытары ол адамны ру хани, мдени игіліктері, яни жетістіктерді пайдалану ммкіншіліктері, оларды зіне лайыты ынтасы мен абілеттілігіне арай жасауа атынасу.

азастанда адам ыын сатауды маызды компонентіні бірі- оан сотталандарды ын бзуды ескерту жне баылау жатады.

Сотталандармен жмыс жасау барысында, олар оамнан шыарылып аландар емес, айта оны мшесі болып ала беретіндігіне ерекше кіл аудару керек. Сондытан сотталандарды оам міріне айтару масатында оамды йымдарды тзеу органдарымен бірге ызмет етуге жмылдыру керек.

Сотталандарды ы мен бас бостандыы сот кімімен жне азастан Республикасы заында крсетілген мерзімге ана шектелуі ммкін.

Мемлекет жаынан сотталандарды ыты жадайы жасара алса, ондайда заны кері кші болуы тиіс. Егер де замен андай да болмасын ы бзаны шін сазайын тарту жеілдетілсе, тіпті бл рекетті заа айшылыы жойылса, мндай заны міндетті трде кері кші болады.

Жазаны орындау – мжбрлеу акциясы, ол мемлекет жаынан кш олдану арылы амтамасыз етіледі, ол тиісті ы шектелу иыншылыына апарып сотырады.

азіргі заманда адам ыы туралы халыаралы нормалар ділсот жргізу саласында жеке адам ыыны мртебесіне елеулі трде сер етеді. азастанны халыаралы шартты бекіту акті мемлекет шін задарын зіне алан міндеттеріне сйкестендіруді ажеттілігін крсетеді. Халыаралы ы бірте-бірте жан-жаты болуда, ал оны нормалары мен принциптері халыаралы бірлестікті барлы мемлекеттеріне міндетті.

ыты мемлекет ру масатын ойан азастанда заа негізделген ведомстволы актілерді салыстырмалы трде згертуге болады жне олай ету ажеттілігі бгінгі кн талабынан туындап отыр.

азіргі кезде ы жйесіндегі айшылыты жеіп шыу, ішкі бірттас, арама-айшылысыз за ру те ажет.

ылмысты жазаны атаруды жаа заын абылдау ажеттік себебі, оны бізді елді зіне алан халыаралы ы міндеттемелеріне сйкестендіруге байланысты.

ыты мемлекетті сипаты- ол азаматтарды мір сру кезінде ы мен бас бостандыыны кепілдігі жне мызымастыы, жне азамат пен мемлекетті зара жауапкершілікті орнатуы мен олдау принципі болып табылады.

азастан Республикасыны ылмысты-атару задарына сйкес сотталандар тиісті мртебеге ие бола алады, оны негізгі субъективті ы, зады міндеттері жне оларды азастан Республикасы азаматтары шін белгіленген зады талаптарымен оса ылмысты-атару задары, сот кімімен шыатын режим мазмны ойан шектеулер болып есептеледі.

Субъективтік ы деп мемлекет кепіл болатын жне ы нормаларымен амтамасыз етілген адамны белгілі бір кезедегі ісіне немесе тиісті игілікке ие болып пайдалануды айтамыз. Зады мдде тсінігі дегеніміз- ол замен белгіленген ы пен бостандыты мазмнын амтымайтын, біра мемлекет жаынан оралуа тиісті жне ы нормаларымен саталатын жеке адамны ажетті талабы.

ылмысты-атару кодексі сотталандарды негізгі міндеттерін былай белгілеген:

1. Сотталандар осы Кодекспен, зге де нормативтiк ыты актiлермен жне кiммен белгiленген ыты шектеулерден туындайтын талаптарды сатауа мiндеттi.

2. Сотталандар жазаларды атарушы мекемелер мен органдар кiмшiлiктерiнi здерiнi мiнез-лына арнап белгiлеген зады талаптарын орындауа мiндеттi.

3. Сотталандарды здерiне жктелген мiндеттердi, сондай-а жазаларды атарушы мекемелер мен органдар кiмшiлiгiнi зады талаптарын орындамауы азастан Республикасыны задарында белгiленген жауаптылыа кеп соады

Сотталандарды ішінде жазаны атару кезінде, таы да ылмыс жасап ылмысты жауапа тартылатын жадай тжірибеде жиі кездесіп трады. Жауапкершілікті мндай дрежесі тек ана ылмысты ауырлыынан, жауапкерді жеке басынан емес жне таы баса жауапты желідететін немесе ауырлататын жадайлара байланысты болып келеді. Сот жаза таайындаанда ылдмысты брыны ылмысты жазаны атару кезінде істелгенін еске алуы тиіс. Бл- жауапкершілікті ауырлататын жадай, сондытан еске алынып олдананда брыны жазаны жиынтыымен кім шыарады.

Ал сот кімі жаа олданан жазаа тгелдей немесе жарым-жартылай брыны жазаны телмеген блігін осады. Жаа істеген ылмысы шін бас бостандыынан айыруа сотталан адам брыныдан атал режимді колонияа немесе трмеген жіберіледі.