Дріс.Борышкердімлкiнткізудітртібі

Жоспар:

1.ткізудіжалпыаидалары

2.Дебиторлыберешектенндіріпалудыерекшеліктеріжнемліктікытар

Негізгіымдар:Дебитор,ндіріпалу,берешек

1.Борышкердімлкінткізукезектілігі.Жекетланымлкiнендiрiпалудыолданукезiндеосымлiктiткізумынадайкезектілікпенжзегеасырылады:

1)біріншікезекте–біріншікезектегіажеттізаттарболыптабылмайтынмлік,баалыааздар,валюталындылытар,баалыметалдарменасылтастар,зергерлікбйымдар,декоржнежайластырузаттары;

2)екіншікезекте–клікралдары,жылжымайтынмлік(трынжайданбаса);

3)шіншікезекте–трынжай.

Задытланымлкінендіріпалудыолдананкездеосымліктіткізумынадайкезектілікпенжзегеасырылады:

-біріншікезекте–тауарлардындіруге,жмыстардыорындауанемесеызметтердікрсетугетікелейатысыжожылжымалымлік,оныішіндедайыннім(тауарлар),баалыааздар,валюталындылытар,баалыметалдарменасылтастар,зергерлікбйымдар,декоржнежайластырузаттары;

-екіншікезекте–тауарлардындіруге,жмыстардыорындауанемесеызметтердікрсетугетікелейатысыжожылжымайтынмлік;

-шіншікезекте–тауарлардындіруге,жмыстардыорындауанемесеызметтердікрсетугетікелейпайдаланылатынмлік:ндірістікмасаттаыжылжымайтынмлікобъектілері,шикізат,материалдар,станоктар,жабдытаржнебасаданегізгіралдар.

Ксіпкерлікызметпенайналысатынжекетланымлкінткізукезіндеоныжекемлкіменксіпкерлікызметтепайдаланатынмлкібойыншадаолданылады.

ндіріпалудыолданудынысанасы–борышкеркепілнемесеміндеттеменіамтамасызетуретіндебергенмлікболан,нетыйымсалынанмліктікезектіліктртібіменткізуатарушылыжатталаптарынытолыорындалуынакелмейтіннемесеосыЗадабелгіленгенорындаумерзімдерінлайтатынжадайда,мліктіткізукезектілігізгертілуіммкін.Соторындаушысыаталанмн-жайдыборышкердімлкінткізугеберутуралыаулыдакрсетеді,оаназастанРеспубликасынызанамасындабелгіленгентртіппеншаымжасалуыммкін.

Борышкердіжылжымайтынмлкінкейінненаукциондасатушіноанытардытіркеуерекшеліктері.Меншікыы(шаруашылыжргізуыы,оралымдыбасаруыы)жылжымайтынмліккежнеоларменжасалатынммілелергеытардымемлекеттіктіркеутуралыазастанРеспубликасынызанамасынасйкесресімделмегенборышкердіжылжымайтынмлкіненндіріліпалынанжадайда,сондай-ажылжымайтынобъектінікадастрлыжнетехникалыесепкеалу(тгендеу)жніндегіжмыстарыжргізілмесенемесеаяталмаса,соторындаушысыборышкерге,тіркеушіорганааталанрекеттердіжргізугежнежылжымайтынмліккеытардыкадастрлы,техникалыесепкеалуменмемлекеттіктіркеужніндегіжаттардытабысетуміндеттерінжктеутуралысыныспенсотажгінеді.

Жылжымайтынмліккеытардыжнеоларменжасалатынммілелердікадастрлыжнетехникалыесепкеалуменмемлекеттіктіркеубойыншашыыстаратарушылырекеттержасаужніндегішыыстаражатызылады.

Тыйымсалынанмліктіткізу.Айналымнанзабойыншаалыпойыланмліктенбаса,тыйымсалынанмліктіткізуді,АтарушылыісжргізужнесоторындаушысыныытымртебесітуралыЗаны77-бабыны3-тармаындакрсетілгенмліктіоспаанда,тыйымсалунегіздеріменмліктрлерінеарамастан,соторындаушысыэлектрондыаукционнысанындаысауда-саттытажргізеді.Электрондыаукционнысанындаысауда-саттыбірыайэлектрондысаудаалаындаткізіледі,онытадаудыукілеттіорганжзегеасырады.

Борышкерсоторындаушысымліккетыйымсаланнанкейінжнеоныбаалаудыжргізгенненкейінжнемлікалыпойылананемесеткізілгенгедейінсоторындаушысыныжазбашарсатыменжнеолбелгілегенмерзімдетыйымсалынанмліктібаалаунынантменболмайтыннбойыншаткізугеылы.

Борышкердімліктіткізугерсаталуымліктіткізурсімдерінтотататрушіннегізболыптабылмайды.

Борышкерменсатыпалушысатыпалу-сатушартынаолойаннанкейінжнесатыпалушымліктібкілсатыпалунынауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынасаланнанкейін,атарушылыжаттыорындаубарысындамліккесалынанбарлыауыртпалытаралыптасталады

Егертыйымсалынанмліктіткізутуралышешімабылдаукезіндеборышкердібанкроттыытуралыісбойыншаісжргізуозалатынболса,ондамліктіткізуаталанмселемнібойыншаараланадейінтотатылатрады.

Тыйымсалынанмліктіткізуді,оныішіндеэлектрондыаукционнысанындаысауда-саттытаткізудіосыЗаменреттелмегенмселелеріукілеттіорганбекітетінаидалардаайындалады.

Соторындаушысыатарушылыісжргізужніндегіавтоматтандырыланапараттыжйеарылытыйымсалынанмліктіесепкеалынуынамтамасызетеді.

Млiктiтркiлеублiгiндеылмыстыiсбойыншасоткiмiнегiзiнденемлiктiмемлекеткеберутуралышешiмнегiзiндетыйымсалынанмлiкмемлекеттікмліктібасаружніндегіукілеттіорганбелгілегентртіппенткізіледінемесепайдаланылады.

БорышкергетиесілібаалыааздарменвалюталындылытаразастанРеспубликасынызанамасынасйкесткізіледі.

Тыйымсалынанмлiктiткізутртібі.Борышкердімлкінткізугеберутуралысоторындаушысыаулышыарады.

Тезбзылатынмліктітыйымсалынаннанкейінжнетізімдемежасаланнанкейінатарушылыісжргізутараптарыныбілдіргенеркінеарамастан,соторындаушысыкомиссияшартыбойыншасаудаызметінісубъектілерінедереусатуатапсырады.

Егермамантыйымсалынанмліксатукезіндендыболыптабылмайдыжнетімдіемесдегенорытындыберсе,осымлікткізугеберілмейді.

рамыбойыншабіртектесмліктіткізгенкездеолсоторындаушысыныаулысыбойыншабірыайлотпенсатылуыммкін.

Алдаыэлектрондыаукционтуралылатандыру.Алдаыэлектрондыаукионтуралыхабарландыруэлектрондыаукционткізілгенгедейінкнтізбеліконкнненкешіктірілмей,бірыайэлектрондысаудаалаындажарияланады.

Электрондыаукционткізудіжалпышарттары.Электрондыаукционаатысуаниетбілдіргентлалартінімберугежнемліктібастапыныныбеспайызымлшеріндегікепілдікжарнанытлеугеміндетті.

Электрондыаукционжеімпазыныкепілдікжарнасысатыпалубаасыныесебінежатызылады.Электрондыаукционныаланатысушыларыныкепілдікжарнасыэлектрондыаукционаяталаннанкейінбесжмыскніішіндеайтарылады.

Электрондыаукционасатыпалушыретіндеосыатарушылыісжргізубойыншашешімшыарансоторындаушыларыменсудьялар,тыйымсалынанмліктібаалаанбаалаушы,сондай-аолардыжаынтуыстары,зайыбы(жбайы),борышкератысаалмайды.

Электрондыаукционборышкердімлкінткізугеберутуралыаулыдакрсетілгенбаалаунынанбелгіленгенадамменмліктінынктеруменбасталады.

Егерэлектрондыаукционаатысушылардыешбірісауда-саттытыалдыналабелгіленгенадамынолдайотырыпмліктінынарттырмаанжадайда,электрондыаукционндытмендетугеауысуменжаласатынболады.

Блретте,ткізілетінмліктібастапыбаасыатысушылардыбіріжариялананбаабойыншамліктісатыпалуакеліскенкезгедейінбелгіленгенадамментмендетіледі,блбааэлектрондыаукционаойыланмлікныныбастапыбаасыныелупайызынантменболмауатиіс.

Сатыпаланмліктіаысынэлектрондыаукционжеімпазыэлектрондыаукционорытындыларыбекітілгенненкейінбесжмыскніішіндетлейді.

Егержеімпазбелгіленгенмерзімдесатыпалынанмліктінынтлемесе,оныкепілдікжарнасыайтарылмайды.

атысушылардыкепілдікжарнасы,егератысушыныэлектрондыаукционаатысуаыыболмаанжадайдаайтарылмайды.

Кепілдікжарнамемлекеттіксоторындаушысыткізетінэлектрондыаукциондарбойыншамемлекеткірісіні,алжекесоторындаушысыткізетінэлектрондыаукциондарбойыншажекесоторындаушысыкірісініесебінежатызылады.

Аукционнтижелерібойыншаменшікиесіыыныборышкердімлкінеауысуы.Аукционнтижелерібойыншасатыпаланмліктінынтлегенненкейінсоторындаушысыменаукциондаымліктісатыпалушыарасындасатыпалу-сатушартыжасалады.

Аталаншартсатыпалушыныаланмлкінеоныменшікыын(меншікыыныауысуын)мемлекеттікоргандардатіркеушіннегізболыптабылады.

Электрондыаукциондыткiзiлмедідепжариялау.Соторындаушысы,егер:

-тінімдерболмасанемесебіранатінімберілсе;

-сатыпалушылардыешайсысымлікнынзгертудібелгіленгенадамынолдамаса;

-сатыпалушыбелгіленгенмерзімдемліктітолысатыпалунынтлемесе,электрондыаукционткiзiлмедідепжариялайды.

Электрондыаукциондыткізілмедідепжариялаудысалдарлары.Млікндіріпалушыаберілгенкездендіріпалушыборышкердіабылданатынмлкінінынанатарушылырекеттержасаужніндегішыыстарсомасынжнемліктіберілгеннынамлшерлес,жекесоторындаушысыныызметінеаытлеусомасынтейді.Блсомакейінненборышкерденндіріпалынуажатады.

Электрондыаукционткізілмедідептаныланкездендіріпалушыэлектрондыаукционткізілмедідептаныланкнненбастапбесжмыскніішіндесоторындаушысынатінішберуарылымліктібаалауныбойыншазінеалдыруаылы.ндіріпалушынымліктізінеалдырутуралытінішініболмауындіріпалушынымліктіабылдауданбастартуыдептсініледі.

ндіріпалушымліктіабылдауданбастартанкездесоторындаушысыбірыайэлектрондысаудаалаындандіріпалушымліктізінеалдыруданбастартанкезденбастаптиістітінімдіайталапорналастыруарылыэлектрондыаукционрсімінтаайындайды.

Электрондыаукционткізуарылытыйымсалынанмліктіткізурсіміекіреттенартыткізілмейді.Егермлікэлектрондыаукционткізуарылытпегенжнендіріпалушымліктізінеалдыруданбастартанжадайда,мліккендіріпалудыолданутотатыладыжнеборышкердізгедемлкінендіріпалудыолданужніндеоданрішараларолданылады.БлреттемндаймліккесалынантыйымАтарушылыісжргізужнесоторындаушысыныытымртебесітуралыЗаны47-бабындакзделгеннегіздербойыншаатарушылыісжргізутотатыланнанкейінанаалыптасталады.

2.ДебиторлыберешектенндіріпалуборышкердіАтарушылыісжргізужнесоторындаушысыныытымртебесітуралыЗаны55-бабыны5-тармаынасйкесайындалатынберешекмлшерінде,бірандіріпалынатынкнгідебиторлыберешекклеміненаспайтындайжнесолшарттармендебиторлыберешектіалуыынындіріпалушыаауысуынантрады.

Дебиторлыберешектенндіріпалу:

-ндіріпалушыныкелісіміболанкезде-дебитордыдебиторлыберешектіауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынаенгізуі(аударуы)арылы;

-ндіріпалушыныкелісіміболмааннемеседебитордебиторлыберешектіауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынаенгізбеген(аудармаан)кезде-дебиторлыберешектісауда-саттыарылысатужолыменжргізіледі.

Дебиторлыберешектен:

-онындіріпалушінталапоюмерзімітіпкеткен;

-дебиторазастанРеспубликасыытыкмектуралышартжасаспааншетмемлекеттетратын;

-дебитортаратылупроцесіндетран;

-дебиторзадытларетіндезызметінтотатанжнезадытлалардыбірыаймемлекеттіктізіліміненшыарыптасталан;

-дебитораатыстыбанкроттырсіміенгізілгенжадайлардандіріпалынбайды.

ндіріпалудыдебиторлыберешеккеолданушінсоторындаушысындіріпалудыдебиторлыберешеккеолданутуралыаулышыарады,ондадебитордыашаныауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынаенгізу(аудару)тртібікрсетіледі.

ндіріпалудыдебиторлыберешеккеолданутуралыаулыдебиторажнеатарушылыісжргізутараптарынажіберіледі.

Соторындаушысыныаулысыдебитордыаулыдакрсетілгенауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынаашаенгізу(аудару)арылытиістіміндеттеменіорындауаміндеттейді,сондай-аборышкергедебиторлыберешектітуындауынанегізболанытыатынастардызгертугетыйымсалады.

Дебитордебиторлыберешектенндіріпалутуралысоторындаушысыныаулысыналанкнненбастапдебитордытиістіміндеттеменіорындауыаулыдакрсетілгенауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынаашаныенгізу(аудару)арылыжзегеасырылады.Дебитордыміндеттеменіблайорындауыкредиторатиістіорындауболыпесептеледі.Дебитордыборышкергеатыстыытарыблреттезгермейді.

Дебиторсоторындаушысынажнеборышкергеауматыорганныолма-олашаныбаылаушотынанемесежекесоторындаушысыныаымдаышотынаашаенгізгені(аудараны)туралыдереухабарлауаміндетті.

Задытлалардыжнезадытлармайксіпкерлікызметпенайналысатынжекеадамдардыдебиторлыберешегінанытау.Задытлалардыжнезадытлармайксіпкерлікызметпенайналысатынжекетлалардыдебиторлыберешегінанытаушінсоторындаушысыборышкерден,борышкердіконтрагентіболыптабылатынзадытлаларданжнексіпкерлікызметпенайналысатынтлаларданажеттібухгалтерлікжаттаманыталапетугеылы.

Соторындаушысыборышкердідебиторлыберешегітуралыапараталушінмемлекеттіккірісоргандарынатінішжасауаылы.

Борышкер,мемлекеттіккірісоргандары,зандытлаларжнезадытлармай,ксіпкерлікызметпенайналысатынтлаларажеттіжаттарменапараттысоторындаушысынашжмыскніішіндеберугеміндетті.

Дебиторлыберешектіанытаудымаманжргізуіммкін.Маманныызметінетленетіншыыстаратарушылырекеттержасаукезіндежмсалатыншыыстараосылады.

АтарушылыісжргізужнесоторындаушысыныытымртебесітуралыЗаны98-бабындакрсетілгенсомалардытлеутуралыталаптарданндіріпалуаболмайды.

Ашалайталаптардындіріпалутуралыаидалардыалыптастаунемесешектеутуралыкелісімдер.АтарушылыісжргізужнесоторындаушысыныытымртебесітуралыЗаны87-бабындабелгіленгенаидалардыборышкерменндіріпалушыныарасындаыкелісімбойыншаалыптастауанемесешектеугеболмайды.

Ашалайталаптан,тіптіегератарушылыісжргізудегіборышкерменазаматты-ытыміндеттемесінебайланыстыоанашанытлеугеміндеттіадам(борышкердідебиторы)арасындаблталапатыйымсалунемесебасааберудішектеутуралыкелісімболсада,ндіріпалынуыммкін.

Аталанаидаатарушылыісжргізудегіборышкердішыыншінзініконтрагентініалдындаыжауапкершіліктенбосатпайды.

Ашалайталапатыйымсалукезіндесоторындаушысыборышкердідебиторынажнеборышкергетыйымсалутуралыхабарлайдыжнеборышкердідебиторынаборышкергетлеуге,алборышкерге–талапажнеоныамтамасызететінкепiлзатабилікетуге,сондай-аосыЗадазгешебелгіленбесе,талаптарбойыншатлемабылдауатыйымсалады.

Соторындаушысыжіберетінтыйымсалутуралыаулыныборышкердебиторыаланкезденбастап,тыйымсалынанболыптанылады.

Егерміндеттеменіорындаушінтлемшіншібірадамажктелсе,ондатыйымсалутуралыаулыосыадамадажіберіледі.

Борышкердебиторысоторындаушысынытыйымсалужнеборышкергетлеугетыйымсалутуралыаулысыналанкезденбастап,тыйымсалынанболыпесептеледі.

Соторындаушысындіріпалушыныжнеборышкердікелісіміменборышкердідебиторынндіріпалушыныалдындаыміндеттеменіатарушылыжаттакрсетілгенсомашегіндеорындауаміндеттеугеылы.Блреттеборышкердікрсетілгеншектегіборышкердебиторыалдындаыытарындіріпалушыаауысады.

Соторындаушысыашалайталаптаратыйымсалынанкездендіріпалушыныталапетуібойыншанемесезінібастамасыбойыншааулыдаборышкердідебиторынатыйымсалынанталаптардысипатыменмазмнытуралыапаратберудісынаалады.

Борышкердідебиторыаулыныаланкезденбастапшкнішіндесоторындаушысынажазбашажауапберугеміндетті.Борышкердідебиторыныапаратберужніндегішыыстарынборышкертейді.

Борышкердідебиторыапаратберуденбастартуы,крінеудрысемеснемесетолыемесапаратберуісалдарынаноанкелтірілгеншыыншінндіріпалушыныалдындажауапбереді.Тыйымсалунемесеапараттысратутуралыаулыдаборышкердебиторыныжауапкершіліктеболуытуралыескертіледі.

Соторындаушысыборышкердідебиторынаналынанапараттуралындіріпалушыахабарлауаміндетті.

Соторындаушысыалынанапараттыескереотырып,борышкердідебиторынатыйымсалынанталаптарбойыншатлемтуралыаулыныжібереді.

Борышкердіборышкер-шіншіадамалдындаызміндеттемесінорындауынамтамасызетуі.Егерборышкердебиторыныміндеттеменіорындауыоанзаттыберуменбайланыстыболса,алзатборышкердеболатынболса,ондасоысысоторындаушысыменндіріпалушыныталапетуібойыншаоныборышкердідебиторынаткізушінзаттыберугеміндетті.

Егерборышкердізаттыборышкердебиторыныміндеттемесінорындауынаайырбасаберуміндетіболуынрастайтынсотшешіміболсанемндайміндеттіболуынмдделітлалардлелдегенболса,ндіріпалушыборышкерденблзаттыалыпоютуралыталаппенсотажгінугеылы.ндіріпалушынынемесеукілеттіадамныталаптарынанааттандырутуралымселеніборышкердіатысуыменсотшешеді.