Экономикалы механизмді жзеге асыруды ерекшеліктері.

Табиатты орауды экономикалы тетігі дегеніміз - оршаан ортаны орау мен тымды табиат пайдалануды амтамасыз етеуге баытталан, нормативтік ыты актілерде крініс тапан экономикалы шараларды жиынтыы. Экологиялы ытаы экономикалы механизмні рлі - оны осы салада атаратын функциясымен аныталады. Экономикалы механизмні функциялары: · тымды табиат пайдалану мен оршаан ортаны орауды экономикалы амтамасыз ету (экономикалы механизмге енгізілген барлы экономикалы шараларды жзеге асырумен атарылады); · ынталандырушылы ызметі (салыты жне несиелік жеілдіктер, оршаан ортаны орау саласындаы баса да олдау шаралары арылы жзеге асырылады) оршаан ортаны орауды жне табиат пайдалануды экономикалы реттеу тетіктеріні трлерi (Р ЭК 95 бабына сйкес): 1) оршаан ортаны орау жніндегі іс-шараларды жоспарлау мен аржыландыру; 2) оршаан ортаа эмиссиялар шін аы тлеу; 3) табии ресурстарды жекелеген трлерін пайдалананы шін аы тлеу; 4) оршаан ортаны орауды экономикалы ынталандыру; 5) нарыты тетіктер жне оршаан ортаа эмиссиялар шін квоталарды сату; 6) экологиялы сатандыру; 7) оршаан ортаа келтірілген залалды экономикалы баалау. Жоспарлау. Табиат пайдалану жне оршаа ортаны орау саласындаы жоспарлауды нормативтік талаптары негізінен жалпы мемлекеттік жоспарлауа, оны леуметтік зкономикалы дамуына сйкес жзеге асырылады, яни оршаан ортаны орау жніндегі іс-шаралара мыналарды жатызамыз (Р ЭК 96 бап): н 1) экологиялы ауіпсіздікті амтамасыз етуге баытталан; 2) оршаан ортаны сапалы сипаттамаларын арттыру арылы оршаан орта рауыштарыны жай-кйін жасартатын; 3) экологиялы жйелерді жай-кйін тратандыру мен жасартуа, биологиялы ртрлілікті сатауа, табии ресурстарды тымды пайдалану мен молытыруа ыпал ететін; 4) оршаан ортаа жне халыты денсаулыына залал келтіруді алдын алатын жне оларды болызбайтын; 5) оршаан ортаны орауа, табиатты тымды пайдалануа жне оршаан ортаны басаруды халыаралы стандарттарын енгізуге баытталан дістер мен технологияларды жетілдіретін; 6) ндірістік экологиялы баылауды дамытатын; 7) оршаан ортаны орау саласындаы апаратты жйелерді алыптастыратын жне экологиялы апарат беруге ыпал ететін; 8) экологиялы білімді насихаттауа, траты даму шін экологиялы білім мен аарту ісіне ыпал ететін іс-шаралар жатызылады.

Табиат пайдалану мен оршаан ортаны орау саласыныдаы жоарыда аталан іс шараларды жзеге асыру, оларды аржыландырумен тікелей байланысты. аржыландыру. Экологиялы міндеттерді шешуді маызды шарты аржыландыру. Табиатты орау оматы аржыны талап ететін ызмет трі. Мысалы, ксіпорынны тазалау рылыларыны ны, кейде ксіпорынны зіндік ныны ыры пайызын райды. Р ЭК 97 бабына сйкес оршаан ортаны орау жніндегі іс-шараларды аржыландыру: 1) бюджет аражаты; 2) табиат пайдаланушыларды з аражаттары; 3) азастан Республикасыны занамасында тыйым салынбаан зге де кздер есебінен жзеге асырылады.

Табиат пайдалануа аы тлеу. Аы тлеу табиат пайдалануды негізгі аидаларыны бірі болып табылады. Табиат пайдалануа аы алуды бірнеше кздеген масаты бар, олар: біріншіден, табии ресурстарды пайдалананы шін аы тлеу мемлекеттік жне жергілікті бджеттерді толытырады; екіншіден, аы тлеуді басты масаты ол табиат пайдаланушыларды табии ресурстарды тымды пайдалануа ынталандыру. Табии ресурстарды пайдалану шін аы тлеу. азастан Республикасыны Салы кодексіне сйкес келесідей тлем трлері крсетілген: 71-тарау. оршаан ортаа эмиссия шін тлемаы 72-тарау. Жануарлар дниесін пайдалананы шін тлемаы 73-тарау. Орманды пайдалананы шін тлемаы 74-тарау. Ерекше оралатын табии ауматарды пайдалананы шін тлемаы 14-блім. Жер салыы 11-блім. Жер ойнауын пайдаланушылара салы салу 43-тарау. Бонустар 45-тарау.

Пайдалы азбаларды ндіру салыы оршаан ортаа эмиссиялар шін тлемаы. Р ЭК 1 бабыны 26 тармашасына сйкес оршаан ортаа эмиссиялар дегеніміз - ластаыш заттарды шыарындылары, тгінділері, оршаан ортада ндіріс жне ттыну алдытарын орналастыру, зиянды физикалы сер етуі; оршаан ортаа эмиссиялар шін тлемаы азастан Республикасыны салы занамасында белгіленеді, табиат пайдаланушылар экологиялы рсатта айындалан нормативтер шегінде жзеге асыратын оршаан ортаа эмиссиялар шін тлемаы азастан Республикасыны салы занамасында белгіленген тртіппен алынады. оршаан ортаа эмиссиялар шін тлемаы бойынша салыты міндеттемелерді атару табиат пайдаланушыны оршаан ортаа келтірген залалды теуден босатпайды. Экологиялы сатандыру. Экологиялы сатандыру оршаан ортаны орауды жаа ыты шарасы болып табылады. Экологиялы сатандыру дегеніміз, оршаан ортаа, баса адамдарды міріне, денсаулыына немесе млкіне зиян келтіру салдарынан шарттан туындайтын міндеттемелер бойынша жауапкершілік туекелі туындаан кездегі жеке жне зады тланы мліктік ытарын орауа байланысты атынастар кешені болып табылады. шінші тлаларды міріне, денсаулыына, млкіне жне (немесе) авариялы ластануы нтижесінде оршаан ортаа келтірілген зиянды теу экологиялы сатандыруды масаты болып табылады.

Экологиялы сатандыруды трлері: · Міндетті экологиялы сатандыру - азастан Республикасыны міндетті экологиялы сатандыру туралы заына сйкес жзеге асырылады. Шаруашылы жне зге де ызметті экологиялы жаыны ауіпті трлерін азастан Республикасыны кіметі айындайды. · Ерікті экологиялы сатандыруды - жеке жне зады тлалар здеріні еркін білдіруіне арай жзеге асырады. Ерікті экологиялы сатандыруды трлері, талаптары жне тртібі сатандырушылар мен сатанушылар арасындаы шарттарда айындалады. оршаан ортаа келтірілген залалды экономикалы баалау - оршаан ортаны жне табии ресурстарды ттыну асиеттерін алпына келтіру шін ажетті шыындарды нды крінісі. оршаан ортаны орау саласындаы укілетті органны лауазымды адамдары оршаан ортаа залал келтіру фактісі аныталан кннен бастап бір ай мерзім ішінде ажетті материалдарды жинау мен талдауды жргізеді жне келтірілген залала экономикалы баалауды белгілейді. Атмосфералы ауаны жне су ресурстарын белгіленген нормативтерден тыс ластаудан, сондай-а ндіріс пен ттыну алдытарын, оны ішінде радиоактивті алдытарды белгіленген нормативтерден тыс орналастырудан келтірілген залалды экономикалы баалау азастан Республикасыны кіметі бекітетін ережелерге сйкес тура немесе жанама дістермен айындалады.