Орман орына келтірілген зиянды теуді теориялы мселелері.

Орман – жер бетіндегі табии орларды, оны ішінде сімдіктер жамылысыны басты бір типі. рамында бір-біріне жаын скен аашты бір немесе бірнеше трлері бар табии кешен. рамы мен суіне арай мгі жасыл, ыланды, ашыл ыланды, кгірт ыланды, жапыраты, са жапыраты, жалпа жапыраты, тропиктік, муссонды, мангрлы жне т.б. ормандар деп бледі. Орманны рылымы ортаны физикалы-географиялы жадайларына, сімдіктерді трлік рамы мен биологиялы ерекшеліктеріне байланысты болады. Ол топыра тзілуіне, климата, ылал айналу процесіне жне т.б. сері кп, тропосферамен зара белсенді рекетте болады да, оттек пен кміртекті алмасу дегейін анытайды (е ірі орманды айматар атмосферадаы оттекті шамамен 50%-ын «ндейді»). рлыты 27%-ынан астамын алып жатан орман — географиялы ландшафт элементі.

Орманда ааш, бта, шптесін сімдіктер, мк, ына, т.б. седі. Орман ртрлі сауытыру орау жне ндірістік-эксплуатациялы функцияларды атарады: а) жер атмосферасын оттегімен аматасыз ете отырып,тірі организмдерді мір сруіне ажетті ауа бассейнін тазалайды; б) сімдіктер стар жануарлар дниесі мен адамдарды сіп нуіне ажетті микроклиматты алыптастырады; в) су орау функциясын атарады; г) халыты ааш німдерімен амтамасыз етіп,лкен эканомикалы ызмет атарады. Р Орман задары Р Конституциясына негізделіп, 2003 жыл 9-шілдеде абылданан Орман Кодексінен жне Р зге де нормативтік ыты актілерінен трады. Орман кодексі орман орын пайдалану, иелену, билік етуге байланысты атынастарды реттейді, сонымен атар, орман орыны экологиялы жне ресурсты дамуыны, оралуыны ыты негіздерін белгілейді. Р Орман занамасы келесідей принциптерге негізделеді: - климат реттеушілік,су ораушылы жне санитрлы гигеналы функцияларына орай орманны жалпымемлекеттік маыздылыын мойындау; - орман орын траты дамыту; - орманны биортрлілігін сатау; - орман орын ртрлі масатта пайдалану; - орман орын тымды жне здіксіз пайдалану; - орман орын орау жне пайдалану аясындаы мемлекеттік реттеумен баылау; - Р Орман занамасын бзудан келген залалдарды теу ммкінділігі; - орман ресурстарын пайдалануды аылылыы; - орман орыны жай-кйі туралы апараттара ол жетімділік; - орман орын орауа трын халыты жне оамды бірлестіктерді атысуы.

Орман орын кзету, орау, пайдалану, ормандарды молытыру мен орман сiру саласындаы за бзушылытар: 1) орман орындаы орман орналастыру мен орман шаруашылыы белгiлерiн жою немесе блдiру; 2) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн сатып алу-сату, сыйа тарту, кепiлге беру, з бетiнше иелену мен айырбастау, сондай-а ормана мемлекеттiк меншiк ыын бзатын орман пайдалануды жзеге асыру ыын з бетiмен баса бiреуге беру; 3) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн тиiстi рсатсыз тегiстеу, рылыстар салу, сректер деу, оймалар салу жне баса да масаттар шiн засыз пайдалану; 4) ааштар мен бталарды заымдау, орманды, оны iшiнде рттен заымданан орманды засыз кесу, орман ааштарын, орман питомниктерi мен плантацияларындаы егiлген не отырызылан кшеттердi, сондай-а ормандарды молытыру мен орман сiруге арналан аладарда зi сiп шыан шыбытарды, скiндер мен олдан отырызылан екпелердi жою немесе заымдау; 5) ормандарды, сол сияты орман орына кiрмейтiн екпелердi ота немесе зге де аса ауiптi кздерге абай болмау салдарынан жою немесе заымдау; 6) орман орын, сол сияты орман орына кiрмейтiн екпелердi асаана жаып жiберу, зге де жалпы ауiптi тсiлмен не зиянды заттармен, алдытармен, шыарындылармен немесе тгiндiлермен ластау салдарынан жою немесе заымдау; 7) ормандарда рт ауiпсiздiгi талаптарын жне санитарлы ережелердi бзу; 8) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде кеспеааш орын пайдалануды, срек, осалы срек ресурстарын, ааш шырындарын дайындау мен тасып кетудi азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiбiн бзу; 9) орман орыны уаытша алынан учаскелерiн айтару мерзiмдерiн бзу немесе оларды нысаналы масата арай пайдалану шiн жарамды кйге келтiру жнiндегi мiндеттемелердi орындамау; 10) орман оры жерлерiндегi шабындытар мен жайылымды алаптарды блдiру; 11) ормандар мен орман оры жерлерiнде з бетiнше шп шабу мен мал жаю; 12) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде тыйым салынан немесе орман билетiмен ана жол берiлетiн дрiлiк сiмдiктер мен техникалы шикiзатты з бетiмен жинау; 13) мемлекеттiк орман орыны аашы кесiлген жне ормандарды молытыру мен орман сiруге арналан баса да алаптарында ормандарды молытыруды тртiбi мен мерзiмдерiн бзу; 14)орман шiн пайдалы фаунаны жою; 15) ормандарды урап алуа немесе ауруа шырататын не оларды ластайтын ааба сулармен, химиялы заттармен, нерксiптiк жне трмысты алдытармен жне тгiндiлер мен орманды блдiру; 16) орман оры жерлерiндегi орман рататын жыраларды, крiз жйелерi мен жолдарды жою немесе блдiру; 17) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалануды рсаттама жаттарында кзделген масаттара немесе талаптара сай келмейтiн рекеттермен жзеге асыру; 18) ормандарды жай-кйi мен оларды молытыруа зиянын тигiзуге кеп сотыратын объектiлер салу мен оларды пайдалануа беру; 19) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде кеспеааш аймаын блiп беру мен млшерлеудi азастан Республикасыны кіметі бекіткен тртiбiн бзу; 20) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде сректердi есептi кеспеааштардан арты млшерде дайындау болып табылады. Р Орман Кодексіні 114-бабы азастан Республикасыны орман занамасын бзаны шін жауаптылы белгілейді: «азастан Республикасыны орман занамасын бзу азастан Республикасыны задарында белгіленген жауаптылыа кеп соады» делінген.

Дріс. Жануарлар дниесін орау, сімін молайту жне пайдалану туралы задарды бзаны шін ыты жауапкершілік.

Жоспар:

Жануарлар дниесін орау туралы задарды бзаны шін ыты жауапкершілікті тсінігі, рамы жне трлері

2.А аулау жне а аулау шаруашылыын жргізу кезінде экологиялы талаптарды бзаны шін зады жауаптылы

Балы аулау мен балы шаруашылыын йымдастыру жне жргізу кезінде экологиялы талаптарды бзаны шін зады жауаптылы. Жануарлар дниесіне келтірілген зиянды теу. Жануарлар дниесiнi жай-кйiне, мекендейтiн ортасына, кбею жадайларына жне жануарларды рiс аудару жолдарына сер ететін немесе сер етуі ммкін болатын ызмет жануарлар дниесінi, олар мекендейтін ортаны саталуы мен сiмiн молайтуды жне келтірілетін жне келтірілген, оны ішінде болмай оймайтын зиянды теудi амтамасыз етудi талаптары, оны iшiнде экологиялы талаптар сатала отырып жзеге асырылуа тиiс. Жануарлар дниесі оршаан ортаны раушы блігі жне экологиялы жйе шынжырыны блінбес тізбегі болып табылады. Ол арапайым ауымдастытарды жмыс істеуіне, топыраты рылымы мен табии німділігіне, сімдік жамылысыны, суды биологиялы рамыны алыптасуына жне жалпы оршаан ортаны сапасына белсенді сер ететін, табиат энергиясы мен заттар алмасу процесіні ажетті рамдасы болып табылады. Жануарлар трлерін санаттара жатызу жне оларды бір санаттан екіншісіне ауыстыру жануарлар дниесіні трлік алуандылыын сатау, сімін молайту жне траты пайдалану масатында жргізіледі.

Жануарлар дниесi масатты пайдалану жаынан мынадай санаттара блiнедi: 1) жануарларды сирек кездесетiн жне рып кету аупi тнген трлерi; 2) жануарларды а аулау объектiлерi болып табылатын трлерi; 3) жануарларды балы аулау объектiлерi болып табылатын трлерi; 4) жануарларды зге де шаруашылы масаттарда (а аулау мен балы аулаудан баса) пайдаланылатын трлерi; 5) жануарларды шаруашылы масаттарда пайдаланылмайтын, бiра экологиялы, мдени жне зге де ндылыы бар трлерi; 6) жануарларды халыты денсаулыын сатау, ауыл шаруашылыы жне баса да й жануарларын аурудан алдын ала орау, оршаан ортаа зиян келтiрiлуiн болдырмау, ауыл шаруашылыы ызметiне айтарлытай зиян келтiру аупiнi алдын алу масатында саны реттелуге тиiс трлерi. азастан Республикасы кіметіні 2005 жылы 5 атардаы аулысымен азастан Республикасында жануарлар дниесіне мемлекеттік есептеу, кадастр жне мониторинг жргізу жануарлар дниесін орау, сімін молайту жне пайдалануды мемлекеттік басару шін, сондай-а жануарларды биологиялы ралуандылыы мен тіршілік ету ортасын сатап алу масатында жргізіледі. Р Жануарлар дниесін орау, сімін молайту жне пайдалану жніндегі Заыны 1 бабында жануарлар дниесі жне оралуы, сіміні молайтылуы жне пайдаланылуы Замен реттелетін жануарларды зады ымы беріледі. Жануарлар дниесін пайдалану жалпы жне арнайы пайдалану тртібімен жзеге асырылады. Жануарлар дниесін арнайы пайдалану тріне-жануарлар дниесі объектілері мен оларды тіршілігіні німдерін тіршілік ету ортасынан алып пайдалану жатады. Жануарлар дниесін жалпы пайдалануа - жануарлар дниесі объектілері мен оларды пайдалы асиеттерін табии ортадан алып оймай пайдалану жатады.

Жануарлар дниесін пайдалану ешандай рсатсыз, тегін жзеге асырылады. Жануарлар дниесін жалпы пайдалануа мерзімі белгіленбейді. Жануарлар дниесін арнайы пайдалану азастан Республикасыны салыты занамаларына сйкес аылы негізде жргізіледі. Жануарлар дниесін пайдалану шін тлем табии еркін жадайда тіршілік ететін жануарларды табии ортадан аланы шін тленеді. Тлемшілер жеке жне зады тлалар, яни жануарлар дниесін пайдаланушылар болып табылады. Тлем ставкасын азастан Республикасыны кіметі белгілейді. Тлем млшері жануарлар санына жне ставкілерге байланысты аныталады. Жануарлар дниесін пайдалануды негізгі трлеріні бірі а аулау болып табылады. Ашылы мынадай трлерге блінеді: ндірістік а аулау жне уесойлы а аулау. Ашылы укілетті орган немесе оны ауматы органы беретін тиісті рсаттама негізінде жзеге асырылады.

ндірістік ашылыа ашыны мынадай жаттары болан кезде ана жол беріледі. Ашыны ашылы минимумнан емтихан тапсыраны жне укілетті органны ауматы органында тіркелгені крсетілген кулігі, рсаттамасы, ашылы о ату аруымен жргізілетін жадайда Р-сы ішкі істер органдарыны ашылы о ату аруын сатау жне алып жру ыына рсаты, ашылы шаруашылыы йымымен келісімшарт, ашылы шаруашылыы йымыны жолдамалары, жне ндірістік журналы ажет болып табылады. Балы аулау ережелері азастан Республикасыны балы шаруашылыы су айдындарында балы аулауды йымдастыру мен жргізу тртібін реттейді. Балы шаруашылыы су айдындары пайдалану маызына арай 3-ке блінеді: халыаралы, республикалы, жергілікті. Балы аулау мынадай трлерге блінеді: ндірістік балы аулау, уесойлы балы аулау. Зады тлаларды, сондай а жеке ксіпкерлерді ндірістік балы аулауа рсаттамасыны бар жотыын, аулауды жргізу ережелерін сатауын жне рсат етілген балы трлерін аулаанын баылауды арнайы укілетті орган іске асырады. Укілетті орган немесе оны ауматы органдары ылыми мекемелермен келісе отырып, балы аулау масатыны басталуын ертерек немесе кеш мезгілге, алайда балы аулау маусымы жаласатын жалпы мерзімнен 15 кнтізбелік кннен асырмай белгілеу туралы шешім абылдай алады. Бекітілген лимиттен асыра балы аулааны шін,балы орына келтірілген залалды теу олданыстаы занамаа сйкес жргізіледі. Жануарлар дниесін орау жне пайдалану туралы задарды бзаны шін жауаптылы.

Жануарлар дниесі обьектілерін сатау масатында тыйым салынады: - сімдіктерді жою жне жануарларлы тіршілік ету ортасыны жай кйін нашарлататын баса да рекеттерге; - Жануарларды ялары мен індерін бзып, иратуа, жмырталарын жинауа; - Кбею маусымында балытарды уылдырыы жне суда жзетін старды жаппай я салу орындары деп белгіленген орындарда моторлары оталуы катерлермен,моторлы айытармен жне баса да жзгіш ралдармен жзуге; - Укілетті органмен келіспестен жабайы тяты жануарлар мен топты старды мекенінен шатарды,тікшатарды жне згн де шатын ралдады бір километрден тмен шуына; - азастан Республикасы кіметіні шешімінсіз сирек кездесетін жне рып кету аупі тнген жануарлар трлерін алып оюа; - Жануарлар дниесі объектілерін жануарлар дниесін пайдалану рсаттамасында крсетілген мерзімдерден тыс уаытта жне белгіленген лимиттен арты аулауа; - Жануарлар дниесі объектілерін ашылы жне балы аулау ережелерінде кзделмеген ралдар, діс-тсілдерді пайдалану арылы аулауа; - Жануарлар дниесі объектілерін жарылыш заттар мен улы химикаттар олдана отырып аулауа; Укілетті органны рсатынсыз жануарларды жерсіндіруге жне будандастыруа,сондай-а айтадан кндіктірілген жануарларды алып оюа тиым салынады. Егер осы аталан талаптар орындамаса, экологиялы кодексте кзделген жауапкершілікке тартылады.