Дріс. Халыаралы арбитраж. Экологиялы даулар.
Жоспар:
Халыаралы арбитражды экологиялы дауларды шешудегі маызы мен ерекшеліктері.
Экологиялы дауларды шешудегі халыаралы аидаларды маызы. Халыаралы экологиялы ыты аидалары.
Халыаралы экологиялы ыты аидалары дегеніміз – ол субъектілерді арым-атынасын реттейтін зады бекітілген халыаралы экологиялы ты бастауы болып табылады. Халыаралы экологиялы ыты аидасы – барлы субъектілерге міндетті болып табылатын халыаралы экологиялы ыты норма болып табылады. рбір мемлекет зіні оршаан ортаcына байланысты кез келген рекет жасаан мезгілде зіні аидаларымен атар жалпыа орта халыаралы экологиялы аидаларды басшылыа алан жн.
Бір мемлекетті зиянды рекеті баса мемлекетті де оршаан табии ортасына сер ететіндігін мытпау керек. Бл жерде негізгі басшылыа алынатын аидалар ретінде мыналар болады: мемлекетті егемендігін сыйлау, мемлекеттерді тедігі, территориялы ол сылмаушылыы жне ттастыы, зара ріптестік, халыаралы дауларды бейбіт жолмен шешу, халыаралы ыты жауапкершілік. Халыаралы дегейде аидаларды алашы крініс табуы ол 1972 жылы «Адамды оршаан табии орта мселесі туралы» Стокгольм декларациясында баяндалан болатын. Онда негізгі ш аида баяндалан: - Біріншісі кез келген мемлекет з ресурстарын лтты саясата сйкес жзеге асыруына ылы, біра ол баса мемлекеттерді оршаан табии ортасына зиянды болмауы керек; - Екінші аида кез келген табии ресурс ауа, табии байлы, жер, су, флора, фауна жне таы басалар бгінгі жне болаша рпа шін саталып пайдалануы керек; -шінші аида ол сарылатын табии ресурстар барынша немді жне халыаралы дегейде барынша пайда келуі керек. Бдан баса аидаларды атарына 1988 жылы 28-азанда Б-мен малданан «Дниежзілік табиат хартиясы», Б-ны Бас Ассамблеясыны 45 сессиясында малданан «Глобальді климатты бгінгі жне болаша рпа шін сатау» резалюциясы жне таы да баса конвенцияларда р трлі аидалар крініс тапан. 2007 жылы 9- атарда абылданан жаа экология кодексінде жоарыда аталан халыаралы келісімдерді аидалары орын алан.
азастан Республикасыны экологиялы кодексінде азастанны оршаан табии ортаны орауа байланысты халыаралы келсімдер жасауды келесідей аидалары баяндалан: Халыаралы міндеттемелерді з еркімен орындау; мемлекетті табии ресурстарын ндіру кезінде егеменді ыын рметтеу; табии ресурастарды пайдалану мен оршаан ортаа сер етуде лтты мддені кздеу; баса мемлекет пен елдерге келтірілген зиян шін мемлекетті жауапкершілігі; отайлы шаралар олдану мен абайлылы; жергілікті, лтты жне дниежзілік атынастарда зара кмек; зиян келтірген тарапты жауаптылыы.
Халыаралы экологиялы ыта айнар кзді екі маынада тсінуге болады: 1) Материалды маынада; 2) Формальды маынада; Бірінші жадайа тоталса, халыаралы экологиялы ыты атынасты материалды маынадаы айнар кзі дегеніміз – оршаан табии ортаны пайдалануа жне тымды олдануа байланысты дниежзілік оамдасты мшелеріні еркін айтамыз. Ал формалды маынада, халыаралы экологиялы ыты атынасты айнар кзі дегеніміз – негізгі басшылыа алынатын ыты нормаларды айтамыз. Олар шарттар, келсімдер, конвенция, резалюция жне таы басалар. Кейбір жадайда сонымен атар белгілі бір мемлекетті лтты задарыда айнар кз атарына жатады.
оршаан табии ортаны халыаралы ыты орау аясындаы орталы айнар кз ретінде Біріккен лттар йымыны Бас Ассамблеясыны резолюциялары орын алады мселен, «Табиатты орау жне экономикалы даму» 1962 жыл; «Жерді табиатын сатауа байланысты мемлекетті бгінгі жне болаша рпа алдында тарихи жауапкершілігі» 1980 жыл. оршаан ортаны халыаралы ыты орауды айнар кзі ретінде шарттарды орны ерекше. азастан Республикасыны 30.05.2005 жылы абылданан «халыаралы шарттар туралы» заында халыаралы шарттарды жасасуды, олдануды згертуді жне тотатуды тртібі баяндалан.
Халыаралы шарттар екіге блінеді: 1) Екі жаты; 2) Кп жаты; Шарттарды реттеу пніне байланысты шке блуге болады: 1) оршаан ортаны орауа жанама атысы бар шарттар; 2) оршаан ортаны ораудан баса біра, кейбір табии обьектілер мен ресурстара атысы бар шарттар; 3) Ттастай оршаан ортаны орауа байланысты шарттар. Келесі оршаан ортаны халыаралы ыты орауыны клемді айнар кзі болып конвенциялар табылады. Конвенцияа осылу біраз шыын шыартады, мысалы мшелікке туге байланысты, біра оны пайдасы те кп. Себебі кптеген конвенциялара осылу арылы ртрлі мемлекеттерден олдау крсетіліп, кмектер беріледі. Бгінгі тада азастан Республикасы кптеген конвенцияа осылып оларды ратификациялаан. Таыда бір жеке топ, ол оршаан табии ортаны халыаралы ыты орауа байланысты келсімдер табылады. Кесімдер трлері: екі жаты, кп жаты, мемлекет аралы, аралас (халыаралы йымдарды атысуымен), кіметаралы, ведомства аралы, глобалді, регионалді, субрегионалді, табии ортаны барлы элементтерін амтитын немесе жекелей элементтерін амтитын болып блінеді. Бгінгі тада азастан Ресей, АШ, Канада, Англия, Турция, Япония, ытай жне таы баса мемлекеттермен оршаан табии ортаны орауам байланысты трлі келісімдерге отыран. айнар кз ретінде дет-рыптар мен хаттмалар да табылады.Мысалы «Мнаймен оршаан ортаны былааны шін азаматты жауапкершілік туралы» халыаралы конвенцияны хаттмасы 1969 жыл Лондон. Халыаралы шарттар болмаан жадайда мемлекеттер арасында дау дет-рып арылы шешуге болады. Мысалы дет- рып аидасы ретінде крші мемлекетті табиатына зиян келтірмеуді жатызуа болады.
оршаан табии ортаа сер ететін ралдарды олдануды шектеу жне тыйым салу туралы нормативті занамаларды амтитын халыаралы-ыты актілерге мыналар жатады: 1925 жылы Соыс кезінде тншытырыш, улаыш жне сол сияты баса да газдар мен бактериологиялы ралдарды олдануа тыйым салу туралы Хаттама; 1972 жылы бактериологиялы жне токсиндік ралдарды орын жинатау, жасап шыаруа тыйым салу жне оларды жою туралы Конвенция; 1977 жылы Табии ортаа сер ететін скери немесе кез келген баса рекеттерге тыйым салу туралы Конвенция; 1980 жылы Шектен тыс заым келтіретін немесе жаппай сердегі деп саналатын арапайым аруларды наты трлерін олдануды шектеу немесе тыйым салу туралы Конвенция; Жоарыда атап тілген 1949 жылы соыс рбандарын орау туралы Женева конвенциялары жне оларды толытыратын 1977 жылы абылданан Хаттамалар жне т.б. Осыан байланысты, атап ту ажет, 1977 ж. I Толытырушы хаттамада ана, оршаан ортаа лкен жне за мерзімді залал келтіреді деп ктілген немесе масатты трде осы залалды келтірген соыс рекеттерін жргізу ралдары мен тсілдерін олдануа тыйым салуа баытталан нормалар амтылан (35-бап, 3-тарма).
Хаттамада, сондай-а, оршаан ортаа зиян келтіретін репрессалийлерді олдануа тыйым салу бекітілген, себебі, олар бкіл адамзатты толыымен жазалайды. Сонымен бірге «азаматты трындарды мір сруіне ажетті объектілерді орау», «ауіпті кштерді амтитын арулар мен ондырыларды орау сияты экологиялы нормалар да бар (54, 56-баптар). «IAC» Халыаралы трелік соты траты трде ызмет етіп, сыртыэкономикалы арым–атынастара атысты келісімшарттардан туындайтын келіспеушіліктердегі жатарды бірден–біреуі азастан Республикасыны резиденті болмаан жадайындаы келіспеушіліктерді жоары дегейдегі талылауын йымдастыратын халыаралы коммерциялы арбитраж болып табылады. «IAC» Халыаралы трелік соты мен азастан Республикасыны «IAC» Аралы Сотыны рылуы, ішкі аралы соттар мен халыаралы коммерциялы арбитраждарды блінуін задастыран, 2004 жылды желтосан айында азастан Республикасыны «Аралы соттар жайында» жне «Халыаралы коммерциялы арбитраж жайында» задарыны абылдануымен тікелей байланысты. «IAC» Халыаралы трелік соты з жмысын азіргі замана сйкес коммерциялы арым–атынастардан туындайтын келіспеушіліктерді арастыру рсімдерін йымдастыруды халыаралы шарттарына сйкес атарады. рине, бл осы сотты жасы атаы мен осы сота деген ызыушылыты арта тсуіне з септігін тигізеді. азастан Республикасыны «IAC» Аралы Сотына сас «IAC» Халыаралы трелік сотында арнайы арбитрлар аласы рылан. Осы арбиторлар аласыны рамы ы, аржы, экономика, ндірістік – техникалы жне де оам саласындаы ірі мамандармен толытырылан.
рине, айтылан арбитрлар аласы, ызыушылы білдірген жне де іскер тлаларды «IAC» Халыаралы трелік сотына жгінген кндерінде ие болатын е негізгі артышылытарды бірі болып табылады. Сонымен атар, туындайтын келіспеушіліктерді талылауын «IAC» Халыаралы трелік сотыны арамаына беруді арастыратын трелік ескертуді келісімшарта осан жадайда, келіспеушілікті арсы жаты елінде орналасан сотта немесе Европе мен Америка елдерінде орналасан халыаралы трелік соттарында арастырылан жадайдаы кететін уаыт пен аржыны лдеайда немдеуге ммкіндік береді. Трелік талылауды ткізілу рсімі, мият арастырылан «IAC» Халыаралы трелік сотыны Регламенті, жатара келіспеушілікті талылау барысыны анытыын, сонымен атар механизімі туелсіздік пен бейтарапты аидаларына сйкес келетін сотты рамын растыру рсімдеріні ол жеткізерлігін амтамасыз етеді.
Айтарлытай ыайлы жадайларды бірі, «IAC» Халыаралы трелік сотында трелік талылауды барысын озау рсіміні біршама жеілдендірілуі. Трелік талылауды барысын озау шін, талап арызды жіберу жетерлікті. Алайда, кптеген азіргі заманы халыаралы коммерциялы арбитраж орталытарында сот ісі арбитраж жайында тінішті сынудан кейін басталады, ал талап арызды зі істі арбитражды талылауа абылдананнан кейін сынылады. Халыаралы сипата ие коммерциялы келіспеушіліктерді арастыруды бкіллемдік тжірибесі, трелік ескертуді жнді жасалуынан жне де халыаралы коммерциялы арбитражды дрыс тадауынан, сотты андай шешім шыаратыны да байланысты. Алайда, андай да болсын халыаралы коммерциялы арбитражды тадау кезінде, келіспеушіліктерді арастырудаы рсімдердегі, халыаралы коммерциялы арбитраждарды ызмет атаруын реттейтін мемлекеттік занамалардаы айырмашылытарды болуы біршама иындытарды туындатады. Осындай жадай туындаанда, халыаралы коммерциялы арбитражды талылауды теориясы мен тжірибесіндегі маызды деген жетістіктерді сіірген «IAC» Халыаралы трелік соты жасы тадау бола алады.
СЫНЫЛАТЫН ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Негізгі дебиеттер:
1. азастан Республикасыны ылмысты iс жргiзу ыы: Ерекше блім. Сота дейінгі сатылар.- Алматы: КазГУ, 2013.- 307б.
2. азастан Республикасыны ылмысты Iс жргiзу кодексi.- Алматы: Жетi жары, 2012.- 608б.
3. Тлеубекова, Б.К. азастан Республикасыны, ылмысты іс жргізу ыы. Жалпы блім: Оулы / Б.К Тлеубекова.- Алматы: Жетi жары, 2010.- 416 б.
4. Когамов, М.Ч. Комментарий к Уголовно-процессуальному кодексу Республики Казахстан. Общая и особенная части / М.Ч. Когамов.- Алматы: Жетi жары, 2011.- 896с.
5. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Общая часть. Кн. 1.: Академический курс / Под ред. д.ю. н., профессора Б.Х.Толеубековой.- Алматы: Жетi жары, 2012.- 424с.
6. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Общая часть. Кн. 2.: Академический курс / Под ред. д.ю. н., профессора Б.Х.Толеубековой.- Алматы: Жетi жары, 2011.- 432с.
7. Уголовно-процессуальное право РК. Часть особенная. Досудебные стадии.: Учебник / Толебекова Б.Х., Капсалямов К.Ж., Шнарбаев Б.К., Бекишев Д.К.- Астана: Данекер, 2012.- 276с.
8. Оспанов, С.Д. Уголовный процесс Республики Казахстан: Общая часть / С.Д Оспанов.- Алматы: Юрид.лит., 2010.- 266с
9. Оспанов, С.Д. Уголовный процесс РК (Общая часть): Учебник / С.Д Оспанов.- Алматы: Юрид.лит., 2009.- 266 с.
10. Ережепов, Н.А. Назначение главного судебного разбирательства:вопросы, решения, перспективы / Н.А Ережепов.- Алма-Ата: Данекер, 2009.- 145 с
11. Капсалямов, К.Ж. Уголовно-процессуальное принуждение:гарантии, принципы, реализация / К.Ж Капсалямов.- Астана: Фолиант, 2011.- 160 с.
12. Есина, А.С. Дознание в органах внутренних дел.: Учебно-практическое пособие / А.С Есина, Е.Н Арестова.- М.: Проспект, 2012.- 192с
осымша дебиеттер:
1. Алпысбаева, М.А. Правовое положение УВД области в системе органов внутренних дел РК: Учеб.пособие / М.А Алпысбаева.- Алматы: Данекер, 2012.- 701 с.
2. Алмаганбетов, П. Назначение судебной экспертизы в уголовном процессе: Учебно-практическое пособие / П Алмаганбетов.- Астана: КазГЮУ, 2011.- 812 с.
3. Алмаганбетов, П. Назначение судебной экспертизы в уголовном процессе: Учебно-практическое пособие / П Алмаганбетов.- Алматы: Жетi жары, 2011.- 680с.
4. Алтаев, Чингиз Ж. Методика расследования преступлений в сфере банковского кредитования: Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата юридических наук / Чингиз Ж. Алтаев.- Алматы, 2012.- 24с
5. Аубакиров, А. Фиксация доказательств в криминалистике и судопроизводстве: Учебное пособие / А Аубакиров.- Алматы: ВШП ділет, 2009.- 198с
6. Бегалиев, Е. Н. Расследование преступлений, связанных с подделкой денег: Учебное пособие / Е. Н. Бегалиев.- Алматы: Дайк-Пресс, 2011.- 268с.
7. Бегалиев, К. Меры борьбы с преступностью несовершеннолетних. Правовые и организационные основы деятельности органов прокуратуры в борьбе с правонарушени / К Бегалиев.- Алма-Ата: Казахстан, 2009.- 208 с.
8. Волынский, В.А. Раскрытие и расследование бандитизма - первоначальный этап: Учебное пособие / В.А. Волынский, И.В. Тишутина.- Москва: Книжный мир, 2009.- 88с.
9. Гинзбург, А.Я. Предъявление для опознания в уголовном судопроизводстве Казахстан : Учеб. пособие / А.Я. Гинзбург.- Алматы: Жетi жары, 2013.- 224с.
10. Торбин, Ю.Г. Освидетельствование как способ собирания доказательств на стадии предварительного расследования: Научно-пратическое пособие / Ю.Г. Торбин.- М.: Юрлитинформ, 2011.- 232с.
11. Новиков, А. Практикум по уголовно-процессуальному праву Республики Казахстан / А Новиков.- Алматы: Жетi жары, 2011.- 256 с
Нормативтік ыты актілер:
1. «азастан Республикасыны Конституциясы» 30.08.1995 ж.
2. азастан Республикасыны Жер кодексі 20.06.2003ж.
3. Р Экологиялы кодексі. 09.01.2007 ж.
4. Р Су кодексі. 2003 ж. 9 шілде.
5. Р Орман кодексі. 2003 ж. 8 шілде.
6. Жануарлар дниесін орау, сімін молайту жне пайдалану туралы Р заы. 2004 ж. 9шілде.
7. Р Ерекше оралатын табии ауматар туралы 2006 жылы 7 шілдедегі
8. заы.
9. азастан Республикасыны Азаматты кодексі (Жалпы жне арнайы блім) 27.12.1994 ж.
10. Санды геоапаратты жйелер негізінде азастан Республикасы табии объектілеріні бірыай мемлекеттік кадастрлар жйесін ру туралы Р кіметіні аулысы, 2000 ж. 25 ыркйек № 1449.
11. азастан Республикасыны Ерекше оралатын табии ауматарын 2030 жыла дейін дамытуды жне орналастыруды тжырымдамасы туралы Р кіметіні аулысы, 2000 ж. 10 араша № 1692.
12. Жерді ерекше оралатын табии ауматара жатызу жне жерді осы ауматарды резервіне алдыру ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2003 жылы 8 ыркйектегі № 910 аулысы.
13. азастан Республикасыны Жер ойнауын пайдалану мониторингіні бірыай мемлекеттік жйесін ру тртібі туралы Р кіметіні аулысы, 2002 ж. 29 желтосан № 1444.
14. азастан Республикасында жер ойнауын пайдалану ыын беруді тртібін бекіту туралы Р кіметіні аулысы, 2000 ж. 21 атар № 108.
15. азастан Республикасындаы жер ойнауыны мемлекеттік мониторингі туралы ережені бекіту туралы Р кіметіні аулысы, 1997 жылы 27 атардаы № 106.
16. Су ресурстарын кешенді пайдалану мен орауды басты жне бассейндік схемаларын жне су шаруашылыы тегерімдерін зірлеу рі бекіту ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 10 апандаы № 159 аулысы.
17. Су орын пайдалану мен орау саласындаы мемлекеттік баылауды йымдастыру рі жргізу ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 6 апандаы № 144 аулысы.
18. Су объектілеріні мемлекеттік мониторингін жргізу, суды мемлекеттік есепке алу жне оны пайдалану ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 26 атардаы № 85 аулысы.
19. Су объектілеріне зиянды серлерді рсат етілетін шекті нормативтерін зірлеу жне бекіту ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 19 антардаы № 50 аулысы.
20. Су орау айматары мен белдеулерін белгілеу ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 16 атардаы № 42 аулысы.
21. Мемлекеттік су кадастрын жргізу ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2003 жылы 31 желтосандаы № 1378 аулысы.
22. 14.азастан Республикасы экономикасыны су секторын дамытуды жне су шаруашылыы саясатыны 2010 жыла дейінгі тжырымдамасын малдау туралы Р кіметіні аулысы, 2002 ж. 21 атар № 71.
23. азастан Республикасыны мемлекеттік орман кзеті туралы ережені бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 9 наурыздаы № 291 аулысы.
24. Мемлекеттік орман кадастры мен ормандарды мемлекеттік мониторингін жргізу ережелерін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 17 апандаы № 188 аулысы.
25. Мемлекеттік орман орыны аумаында орман орналастыруды жргізу ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 16 атардаы № 45 аулысы.
26. Орман орыны мемлекеттік есебін жргізу ережесін бекіту туралы Р кіметіні 2003 жылы 26 арашадаы № 1182 аулысы.
27. азастан Республикасыны ызыл кітабы туралы ережені бекіту туралы Р кіметіні 2004 жылы 15 желтосандаы № 1330 аулысы.
28. Казастан Республикасыны Ауыл шаруашылыы министрлігі Балы шаруашылыы комитетіні кейбір мселелері туралы Р кіметіні 2004 жылы 7 мамырдаы № 517 аулысы.
29. Жануарлар дниесін пайдалананы шін тлем ставкаларын бекіту туралы Р кіметіні аулысы, 2002 ж. 15 суір № 429.
30. Жануарлар дниесін орау, сімін молайту жне пайдалану туралы занаманы бзумен келтірілген зиянды теу млшерін бекіту туралы Р кіметіні аулысы, 2001 ж. 4 ыркйек № 1140.
31. 2003ж. 1 тамызындаы азастан Республикасы кіметіні №776 аулысы «оршаан орта сапасын тратандыру жніндегі комиссияны ру туралы» аулысы (20.07.04ж. №772, 01.03.05ж №177 азастан Республикасы кіметіні аулыларына.
32. «сімдіктерді биортрлілігі мен жануарлар лемін сатау жне оршаан ортаны орау занамаларындаы бзушылытар мен крес жніндегі сратар бойынша комиссияны йымдастыру туралы 3 наурыз 2005ж. азастан Республикасы кіметіні №202 аулысы.
33. «азастан Республикасыны мемлекеттік басару жйесін жетілдіру шаралары туралы» 29 ыркйек 2004ж. азастан Республикасы Президентіні №1449, жарлыы.
34. «азастан Республикасы кіметіні мемлекеттік заемдардаы кепілдіктерді сыну жне мемлекеттік кепілдіктерді сынудаы инвестициялы жобаларды тадау ережесін бекіту туралы» 28 атар 2004ж. азастан Республикасы кіметіні аулысы.
35. 27.«Экологиялы аудит ызметін енгізу жне лицензияландыру жніндегі сратар туралы» 23 тамыз 2004ж. №889 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
36. «оршаан ортаны ораудаы лицензиялауды жобалау, нормалау жне экологиялы сараптамадаы жмыстарды кейбір мселелері туралы» 8 азан 2003ж. №1039 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
37. «Су объектілеріне, суа мемлекеттік есеп жне оларды пайдалануа мемлекеттік мониторингті енгізу ережесін бекіту туралы» 26 атар 2004ж. азастан Республикасы кіметіні аулысы.
38. «Экологиялы ылмыстара жауаптылыты занамаларындаы соттарды олданылуы туралы» 18 маусым 2004ж. №1, азастан Республикасы Жоары сотыны нормативтік аулысы.
39. «азастан Республикасыны 2005-2015ж.ж раушылыпен крес бадарламасы туралы» 24 атар 2005ж. № 49, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
40. «азастан Республикасыны 2004-2015ж.ж экологиялы ауіпсіздік концепциясын жзеге асырудаы 2004-2006 ж.ж іс-шараларды жоспары туралы» 3 апан 2004ж. №131 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
41. «оршаан орта жне шаруашылытаы жоспарлылы, жобалылы документіндегі баа жргізудегі нсауды бекіту туралы» 28 апан 2004ж. «азастан Республикасы оршаан ортаны орау министрлігіні бйрыы.
42. «2002-2010 жылдара арналан Ауыз су салалы бадарлама туралы» 23 атар 2002ж. №93 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
43. «Р уе кеістігіндегі шу ережелерін бекіту туралы» 17 шілде 2003ж. №712 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
44. «2030 ж. дейінгі .Р-ы ерекше оралатын табии ауматарды дамыту жне енгізу концепциясы туралы» 10 араша 2000ж. №1692 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
45. «Мемлекеттік ажеттіктер шін жер учаскілерін, ерекше оралатын табии аума ру шін жне кеейту масатында алып ою немесе ылыми, туристік немесе рекреациялы масатта жер учаскілерін, имараттар мен рылымдарды арендаа беру туралы» 27 апан 2004ж. №240 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
46. «Ерекше оралатын табии ауматарды енгізу жне осы жерлерді резервациялау туралы ережені бекіту туралы» 8 ырйек 2003ж. №910 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
47. «Республикалы маызы бар ерекше оралатын табии ауматарды пайдаланудаы аы тлеу ставкалерін бекіту туралы » 24 апан 2003ж. №196 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
48. «Р-да ерекше жне сирек кездесетін ландшафтарды орау мселесі туралы» 11 маусым 2004ж. №474 азастан Республикасы Президентіні кімі.
49. «2004-2006 ж. Арал іріні мселесін кешенді шешу жніндегі бадарламаны бекіту туралы» 7 мамыр 2004ж.№520 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
50. «сімдіктерді биортрлілігі мен жануарлар лемін сатау жне оршаан ортаны орау занамаларындаы бзушылытар мен крес жніндегі сратар бойынша комиссияны йымдастыру туралы 3наурыз 2005ж. азастан Республикасы кіметіні №202 аулысы.
51. «Жергілікті басару орындаы жне басадай жерлердегі су объектілерін йымдастыру ережесін бекіту туралы» 30 атар 2004ж. №119, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
52. «Су объектілеріне, суа мемлекеттік есеп жне оларды пайдалануа мемлекеттік мониторингті енгізу ережесін бекіту туралы» 26 атар 2004ж. №988, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
53. «Республикалы жне ауматы экономикада ерекше стратегиялы маыздылыа ие айматарда мемлекеттік су шаруашылы басармасын уаытша енгізу туралы ережені бекіту туралы» 26 суір 2004ж. №467, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
54. «Р-да облыстар арасында су атынастарын реттеу ережесін бекіту туралы» 9 атар 2004ж. азастан Республикасы кіметіні аулысы.
55. «Су орларын пайдалану жне ораудаы мемлекеттік баылауды йымдастыру жне жргізу ережесін бекіту туралы» 6 апан 2004ж. №144, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
56. «Су есептерін жргізу жне баылауды метрологиялы, санитарлы-эпидемиологиялы, нормативті-техникалы талаптарды амсыздандыруда жетілдіру, келісу жне бекіту ережесін бекіту туралы» 6 апан 2004ж. №141 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
57. «Ауыз су жабдытарына су объектілерін енгізу ережесін бекіту туралы» 23 атар 2004 ж. №75 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
58. «Су объектілеріне зиянды заттарды серіне байланысты ережелерді бекіту жне жетілдіру ережесін бекіту туралы» 19 атар 2004ж. №50, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
59. «Мемлекеттік су кадастрын енгізу ережесін бекіту туралы»31 желтосан 2003ж. №1378 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
60. «Республикалы маызы бар сауытыру орталытарындаы су объектілеріні сатыларын бекіту туралы» 7 маусым 2004 ж, №634 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
61. «Су орау зоналары мен сызытарын ру ережесін бекіту туралы» 16 атар 2004ж. №42, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
62. «зен, кл, су оймасы жне згеде су объектілерінде шекті сызытарды бекіту туралы» 23 атар 2004ж. №71, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
63. «Мемлекеттік учаскілерде орман орын за мерзімге орман пайдалану арылы тендер жйесі бойынша беру ережесін бекіту туралы» 13 атар 2004ж. №3 азастан Республикасы кіметіні аулысы.
64. «Р-сы ауыл шаруашылыы министрлігіні орман жне а шаруашылыы комитетіні шешімі туралы» 6 суір №310, азастан Республикасы кіметіні аулысы.
65. «Р-да мемлекеттік орманды орау шешімін бекіту туралы» 9 наурыз 2004 ж. №291 азастан Республикасы кіметіні аулысы.