САБАТАРА АРНАЛАН ДІСТЕМЕЛІК СЫНЫСТАР

(практикалы, семинар, лабораториялы)

Пн аты – химия, Him 1111
Маманды – 5В130100 – «Жалпы медицина»
Кафедра -биохимия

растырандар:
1 кредит (жалпы химия)	доцент, х..к. Нечепуренко Е.В.



2 кредит (органикалы химия)	доцент, х..к. Алмабекова А.А.

Алматы, 2016 ж

Сабатара арналан дістемелік сыныстар (практикалы, семинар, лабораториялы) жмыс бадарламасына сйкес растырылан.

Биохимия кафедрасыны мжілісінде арастырылды « »2016 ж., хаттама №.

Кафедра мегерушісі, профессор_____________________ К.О. Шарипов

№1 Тжірибелік саба

ТАЫРЫБЫ: Тірі жйелер термодинамикасы. Термохимия. Термохимиялы есептеулер. Бейтараптау реакциясыны тзілу жылуын тжірибелік жолмен анытау

МАСАТТАРЫ:

· тірі азаны стационарлы термодинамикалы жйе ретінде арастыруды алыптастыру

· химиялы жне биохимиялы процестерді энергетикалы сипаттамаларын есептеуді йрету

· азадаы здігінен жретін процестерді баытын болжауды йрету

· химиялы реакцияны тзілу жылуын бейтараптау реакциясы мысалында тжірибелік жолмен анытауды йрету;

· химиялы тжірибені жргізілу принциптері мен оны нтижелерін талдауа дадыландыру;

· ыты зыреттілікті алыптастыру.

ОЫТУ МІНДЕТТЕРІ:

· студент химиялы термодинамиканы негізгі тсініктері жайлы апарат бере алады;

· студент наты есептерді шыаруда ажет болатын ртрлі термодинамикалы параметрлерді стандартты шамасын табу шін анытамалы дебиетпен жмыс істей білуді йренеді;

· студент химиялы энергияны баса да энергия трлерімен байланысын крсете алады жне тірі азаны термодинамикалы жйе ретінде сипаттай біледі;

· студент бейтараптау реакциясыны тзілу жылуын тжірибелік жолман анытай біледі, сонымен атар реакцияны стандартты энтальпиясын есептеуге жне оны анытамалы мнімен салыстыра білуге абілетті болады;

· студент термодинамикалы задылытарды биохимиялы процестерді жру баытын анытауда олдана білуді йренеді.

ТАЫРЫПТЫ НЕГІЗГІ СРАТАРЫ:

1. Химиялы лабораториядаы техника ауіпсіздігі.

2. Химиялы термодинамиканы негізгі тсініктері мен задылытары.

3. Термохимия. Химиялы реакцияларды жылу эффектісі. Термохимиялы есептеулерді химиялы жне биохимиялы процестерді энергетикалы сипаттауда олдану.

4. Гиббсті бос энергиясы процестерді здігінен жру критерийі ретінде. Тірі жйе термодинамикасыны ерекшеліктері.

ОЫТУ дістері:

йлескен трде:

- пікірлесу (ыты зыреттілікті алыптастыру масатында пнні саясатын жне техника ауіпсіздігіні ережелерін бірге талылау);

- семинар

- есептер шыару жне жаттыулар орындау;

- шаын топтарда жмыс жасау (лабораториялы жмыс жасау жне оны нтижелерін талдау);

- ауызша немесе жазбаша сауалнама

ДЕБИЕТ:

Негізгі:

1. Сейтембетов, Т.С. Химия [Мтін]: Оулы / Т.С. Сейтембетов.- Алматы: Эверо, 2010.- б.4-31.

2. В.А. Попков, С.А. Пузаков. Жалпы химия [Мтін]: Оулы / аза тіліне аударан С.Н.Ділмаамбетов. Жауапты редакторы Ж.Ж.марова.- Москва: ГЭОТАР-МЕДИА, 2014.- б. 150-229.

3. Л.Г. Веренцова ж.б. Бейорганикалы, коллоидты жне физикалы химия [Мтін]: / Л.Г. Веренцова, Е.В., Нечепуренко, А.А. Батырбаева, Э.К. Карлова. - Оу рал. - Алматы: Эверо, 2009.- б. 9-19.

осымша:

1. Есімжан А.Е. Жалпы химия практикум [Мтін]: Оулы.- Алматы, 2004.- 296 б.

2. А.С. ожамжарова и др. Бейораникалы химия практикумы [Мтін]: Оу-дістемелік рал / КазНМУ им.Асфендиярова.- Алматы: Эверо, 2013.- 280 б.

3. Л.Г. Веренцова, Е.В. ж.б. Бейорганикалы, коллоидты жне физикалы химия [Мтін]: Баылау тестері / Л.Г. Веренцова, Е.В., Нечепуренко, А.А. Батырбаева, Э.К. Карлова. - Алматы: Эверо, 2009.- 212 б.

4. Равич-Щербо М.И., Новиков В.В. Физическая и коллоидная химия. -М., 2001.-254б.

Кмекші:

1. Бірімжанов Б.А. Жалпы химия. -А., 2001.-744б.оканбаев .. Физикалы химияны ысаша курсы. –А.: Білім, 1996.-224б.

2. Ленский А.С. Введение в бионеорганическую и биофизическую химию. -М.: ВШ, 1989.-256б.

Аылшын тілінде:

1. Morris Hein, Scott Pattison, Susan Arena. Introduction to General, Organic, and Biochemistry [Text]: Book / 10th Edition.-USA: John Wiley&Sons, Inc, 2012.-1091 p.

БАЫЛАУ:

Бааланатын зыреттіліктер:

- ыты зыреттілік

- білім

Баылау дістері:

- тест тапсырмаларын жне баылау карталарын орындау

Баылау сратары:

1. Термодинамическая система. Классификация термодинамических систем.

Thermodynamic system. Classification of thermodynamic systems.

2. Термодинамикалы жйе кйі: тепе-тедік, стационарлы, ауыспалы

3. Термодинамикалы жйені параметрлері: негізгі, экстенсивті, интенсивті, кй функциялары,

4. Термодинамиканы бірінші бастамасы. Изобаралы жне изохоралы процестердегі жылу млшері.

5. Термохимия. Химиялы реакцияны жылу эффектісі. Термохимиялы тедеулер..

6. Стандартты тзілу жылуы. Жану жылуы. Бейтараптау жылуы.

7. Лавуазье-Лапласс заы. Гесс заы жне одан шыатын салдарлар.

8. Термохимиялы есептеулерді химиялы жне биохимиялы процестерді энергетикалы сипаттауда олдану.

9. Таам німдеріні энергетикалы ндылыын есептеу ерекшеліктері.

10. Термодинамиканы екінші бастамасы. Энтропия.

11. Гиббсті бос энергиясы процестерді здігінен жру критерийі ретінде. Энтальпиялы жне энтропиялы фактор.

12. Тірі аза – термодинамикалы жйе ретінде. Термодинамикалы жйені стационарлы кйіні сипаттамасы. Пригожин принципі

Есептер мен жаттыулар (оытушыны тадауы бойынша беріледі):

1. CO(NH₂)_{2 (ер-ді)} + H₂O _(с) = СО_{2 (ер-ді)} + 2NH_{3 (ер-ді) .} Берілген несепнрді гидролиздену реакциясыны энтальпиясыны стандартты мнін анытаыз, егер несепнрді, суды, кмірышыл газыны жне аммиакты (сулы ерітінділері) стандартты тзілу энтальпиялары сйкес -319,2; -285,8; -413,6; -79,9 кДж/мольге те болса

2. CO(g) + 2H₂(g) à CH₃OH(g), газ трізді сутек, угар газы жне метанолды стандартты энтропиялары сйкес 131, 198 жне 240 Дж/мольK-ге те деп алып берілген реакция энтропиясын есептеіз.

3. Адам азасында этанол екі сатыда тотыады: ацетальдегидке дейін (Н⁰₁= -256 кДж/моль), сонан со сірке ышылына дейін (Н⁰₂= -237 кДж/моль):

С₂Н₅ОН СН₃СОН СН₃СООН. Этанолды сірке ышылына дейін тотыу реакциясыны жылу эффектісін есептеіз.

4. Биохимиялы реакцияларды энергетикалы абысуына мысал келтірііз.

5*. «Судаы глюкозаны ерітіндісі» жйесінде жылу сііру арылы глюкозаны спирттік ашуы жргенде ішкі энергия андай згеріске шырайды? Длелдеу арылы тсіндірііз.

6*. Стандартты жадайда келесі процестер здігінен жреді ме:

а) 2N₂(g) + O₂(g) 2N₂O(g); H⁰₂₉₈>0;

б) 2C(s) + O2(g) 2CO(g); H⁰₂₉₈<0.

Длелдеу арылы тсіндірііз.

7* а) 3C₂H₂(g) C₆H₆(l); H⁰_r<0; S⁰_r<0;

б) FeO(s) + H₂(g) Fe(s) + H₂O(g); H⁰_r>0; S⁰_r>0

берілген реакцияларды айсысында температураны тмендеуімен реакцияны здігінен жру ммкіндігі кемиді? Длелдеу арылы тсіндірііз.

8. Трипсинні 50^оС-та денатурацияа шырау реакциясыны стандартты Гиббс энергиясын есептеіз, егер стандартты энтальпиясы жне энтропиясы сйкес 283 кДж/моль жне 288 Дж/(мольК) те болса. Энтальпиялы жне энтропиялы факторларды лесін баалаыз.

9. Реакцияны Гиббс энергиясын есептеу арылы медицинада наркоз шін олданылатын азот (I) оксиді ауадаы оттекті серінен улы азот ((II) оксидіне дейін тотыуы ммкін немесе ммкін емес екендігін анытаыз. Гиббсті бос энергиясыны мні газ трізді азот оксиді (I), азот оксиді Величины свободной энергии Гиббса для газообразных оксида азота оксида азота (II) жне оттек шін сйкес 103,7; 87,6; 0 кДж/моль-ге те.

10. H₂PO₄^--пен АDP-тан ATP тзілуі здігінен жретін процесс еместігі млім. Дегенмен, бл реакция Гиббс энергиясыны згерісі теріс мнге ие болатын креатинфосфатты гидролизденуімен абыса жреді:

ADP + H₂PO₄^- à ATP + H₂O; G^o = +30 кДж Creatine-phosphate + Н₂О à creatine + phosphate; G^o = -43 кДж

Термодинамикалы абысу принципін олдана отырып

«Creatine-phosphate + ADP à Creatine + ATP» процесіні азада здігінен жру ммкіндігін длелдеіз.

№2 тжірибелік саба

ТАЫРЫБЫ: Биохимиялы реакциялар кинетикасыны негіздері. Аза тіршілігіндегі ферментативті катализді алатын орны

МАСАТТАРЫ:

· химиялы кинетика жайлы негізгі тсініктерді алыптастыру;

· реакция жылдамдыына трлі факторларды серін болжай білуге йрету;

· ферменттерді биохимиялы процестер катализаторлары ретінде сер ету ерекшелігін айындау

· химиялы реакция жылдамдыына трлі факторларды серін тжірибелік жолмен длелдеу;

· апаратпен зіндік жмыс істеу дадыларын жетілдіру.

ОЫТУ МІНДЕТТЕРІ:

· студент кинетикалы тедеулер кмегімен химиялы жне биохимиялы реакцияларды жру жолдарын сипаттай алады;

· студент рекеттесуші заттар концентрациясыны, температураны жне жйе ысымыны згеруімен химиялы реакция жылдамдыыны згерісін есептеу дадыларын мегереді, химиялы тепе-тедікті арастыру шін Ле-Шателье принципін олдануды йренеді;

· студент медициналы-биологиялы зерттеулерде жне фармацияда химиялы кинетика принциптерін олдана біледі;

· студент ферментативті катализ ерекшеліктерін сипаттаумен атар Михаэлис-Ментен тедеуін олдана отырып ферментативті реакция ретін анытай алады;

· студент зертханалы жмысты орындалу нтижелерін баяндай алады.

ТАЫРЫПТЫ НЕГІЗГІ СРАТАРЫ:

1. Реакция жылдамдыына сер етуші факторлар. Массалар рекеттесуші заы. Вант-Гофф ережесі.

2. Реакцияны молекулалыы жне реті. Реакцияларды кинетикалы жіктелімі.

3. Химиялы тепе-тедік. Ле-Шателье принципі.

4. Ферментативті катализ. Михаэлис-Ментен тедеуі.

ОЫТУ дістері:

йлескен трде:

- семинар (оытушыны жетекшілігімен таырыпты студенттерде зара талылау жне ойларын тйіндей білуді дамыту);

- есептер шыару жне жаттыуларды орындау;

- шаын топтарда жмыс жасау (лабораториялы жмыс жасау жне оны нтижелерін талдау).

- ойын трінде оыту дісі «Молекулааралы бсеке»

- ауызша немесе жазбаша сауалнама.

ДЕБИЕТ:

Негізгі:

1. Сейтембетов, Т.С. Химия [Мтін]: Оулы / Т.С. Сейтембетов.- Алматы: Эверо, 2010.- б.4-31.

осымша:

1. Есімжан А.Е. Жалпы химия практикум [Мтін]: Оулы.- Алматы, 2004.- 296 б.

4. Равич-Щербо М.И., Новиков В.В. Физическая и коллоидная химия. -М., 2001.-254б.

Кмекші:

1. Бірімжанов Б.А. Жалпы химия. -А., 2001.-744б.оканбаев .. Физикалы химияны ысаша курсы. –А.: Білім, 1996.-224б.

2. Ленский А.С. Введение в бионеорганическую и биофизическую химию. -М.: ВШ, 1989.-256б.

Аылшын тілінде:

1. Morris Hein, Scott Pattison, Susan Arena. Introduction to General, Organic, and Biochemistry [Text]: Book / 10th Edition.-USA: John Wiley&Sons, Inc, 2012.-1091 p.

БАЫЛАУ:

Бааланатын зыреттіліктер:

- білім

- тжірибелік дадылар

Баылау дістері:

- тест тапсырмаларын жне баылау карталарын орындау

- ситуациялы есептер шыару немесе жаттыулар орындау

Баылау сратары:

1. Скорость химической реакции. Средняя и истинная скорость. Кинетические кривые.

Reaction rate. Average and instantaneous reaction rate. Kinetic curves

2. Реакция жылдамдыына сер етуші факторлар: рекеттесуші заттарды табиаты, реагенттерді концентрациясы, температура, катализатор.

3. Массалар рекеттесуші заы.

4. айтымды реакцияны тепе-тедік константасы мен Гиббс энергиясыны зара байланысы.

5. Реакцияны молекулалыы жне реті. Реакция ретін анытау тсілі.

6. Трлі ретті реакцияларды кинетикалы тедеулері мен кинетикалы исытары. Трлі ретті реакциялар жылдамды константасыны лшем бірліктері.

7. Реакция жылдамдыыны температураа туелділігі. Вант-Гофф ережесі. Аррениус тедеуі. Активтендіру энергиясы.

8. Реакцияларды кинетикалы жіктелімі: жай, крделі, айтымды, параллель, жалас, іліктес, тізбекті реакциялар.

9. Ферментативті катализ. Михаэлис-Ментен тедеуі, оны талдауы. Субстрат жне фермент бойынша ферментативті реакцияны реті.

10. Ферментативті катализ ерекшеліктері. мен т биохимиялы реакцияларды жруіне температура мен орта ышылдыыны сері.

11. Ле-Шателье принципі. рекеттесуші заттарды жне німдерді концентрациясыны, температураны, ысымны згерісіні серінен химиялы тепе-тедікті ыысуы. Адаптивті айта ру принципі.

Есептер мен жаттыулар (оытушыны тадауы бойынша беріледі):

1. Реакция 2NО(г) + O₂(г) 2NО₂(г) тедеуі бойынша жреді. Егер: а) жйе ысымын 2 есе арттырса; б) жйе клемін 3 есе азайтса; в) NО концентрациясын 4 есе арттырса реакция жылдамдыы алай згереді?

2. Нлінші, бірінші жне екінші ретті реакциялар шін кинетикалы тедеулерді келтірііз жне реакция жылдамдыыны концентрацияа туелділігін сызбанса трінде крсетііз.

3. Трлі ретті реакцияларды жылдамды константаларын зара салыстыруа болады ма? Длелдеу арылы тсіндірііз.

4. Реагенттер концентрациясын екі есе тмендеткенде бимолекулалы реакция жылдамдыы неше есе тмендейді?

5. Темірді 5% хлорсутек ышылыны ерітіндісінде еру жылдамдыы температураны 30 градуса ктергенде алай згереді? Еру жылдамдыыны температуралы коэффициенті 2,8-ге те.

6. Температуралы коэффициенті 2,4-ке те андай да бір реакция температурада 30 минутта аяталады. 80 жне температурада реакцияны аяталуы шін ажетті уаытты есептеіз.

7. Берілген реакция шін СО₃^2- + Н₂О НСО₃^- + ОН^- ерітіндіге сілті осанда тепе-тедік ай баыта ыысады?

8. Берілген реакция шін СО₂(г) + С(т) 2СО(г),Н=171 кДж; температураны арттыранда тепе-тедік ай баыта ыысады?

9. 289 К температурада тепе-тедік константасы андай мнге ие болады, егер G=0 болса?

10. андай да бір реакция шін тура баытта G_r<0. Тура жне кері реакция жылдамды константаларыны мндері зара андай атынаста болады? Длелдеу арылы тсіндірііз.

11. Фосген улы газы СО мен Cl₂-ден тзіледі. Берілген жйеде Cl₂(g) + CO(g) COCl₂(g) 80% СО реакцияа тскенде тепе-тедік орнады. CO, Cl₂ жне COCl₂ бастапы концентрациялары сйкес 2; 2 жне 0 моль/л-ге те деп алып, берілген процесс шін тепе-тедік константасыны мнін есептеіз.

ОСЫМША

Зертханалы жмыс «Реакция жылдамдыыны р трлі факторлара туелділігін зерттеу»

1-ші тжірибе.«Реакция жылдамдыыны рекеттесуші заттарды концентрациясына туелділігі»

Жмысты масаты: Реакция жылдамдыыны рекеттесуші заттарды концентрациясына туелділігін натрий тиосульфаты мен ккірт ышылыны арасындаы реакция арылы зерттеу.

Na₂S₂O₃ + H₂SO₄ = S + Na₂SO₄ + H₂O

Жмысты жргізілуі: Нмірленген ш пробиркаа натрий тиосульфатыны 1М ерітіндісін яды: біріншісіне – 7 тамшы, екіншісіне – 14 тамшы, шіншісіне – 21 тамшы. Бірінші пробиркаа 14 тамшы су, ал екінші пробиркаа 7 тамшы су тамызады. Баса ш пробиркаа 7 тамшыдан ккірт ышылын тамызады.

Реакция жылдамдыын анытау шін натрий тиосульфаты мен ышыл йаннан бастап а тсті лай пайда болана дейінгі уаытты (ккіртті пайда болу белгісі) секундомерді кмегімен анытайды. Натрий тиосульфаты йылан баса пробиркалара да алдын-ала дайындалан (7 тамшы) ккірт ышылыны ерітіндісін йып, а тсті лай пайда болана дейінгі уаытты анытайды. Алынан мліметтерді кестеге жазады:

пробирка№ Ерітінді клемі (тамшылар) Ерітіндіні жалпы клемі (тамшы) Натрий тиосульфатыны меншікті концентрациясы (C) А тсті лайды пайда болу уаыты t, с Реакцияны меншікті жылдамдыы w=1/t (с^-1)

Na₂S₂O₃ H₂O H₂SO₄

-

Реакцияны меншікті жылдамдыын уаыта кері шама ретінде анытайды. (w=1/t). Тжірибе нтижесінде реакция меншікті жылдамдыыны натрий тиосульфатыны меншікті концентрациясына туелділік графигін трызады (абцисса осінде концентрация, ордината осінде – реакция жылдамдыы).

орытынды: рекеттесуші заттар концентрациясыны реакция жылдамдыына туелділігін сипаттаыз. Натрий тиосульфаты бойынша реакцияны ретін анытаыз

2-ші тжірибе.«Химиялы реакция жылдамдыыны температураа туелділігі»

Жмысты масаты: Химиялы реакция жылдамдыыны температураа туелділігін зерттеу.

Зерттелетін реакция:

Na₂S₂O₃ + H₂SO₄ = S + Na₂SO₄ + H₂O

Жмысты жргізілуі: Нмірленген ш пробиркаа натрий тиосульфатыны 1М ерітіндісін 10 тамшыдан яды. Баса ш пробиркаа 10 тамшыдан ккірт ышылыны 1М ерітіндісін яды.

Бірінші жп пробиркаларды (ккірт ышылы – натрий тиосульфаты) жне термометрді блме температурасындаы су йылан стакана салып, 5 минуттан со пробиркалардаы температура теескенде термометр крсеткіштерін жазады. Пробиркаларды бір-біріне йып араластырады да, йаннан бастап лай пайда болана дейінгі уаытты санайды.

Пробиркаларды екінші жбын блме температурасынан 10 градуса, ал шінші жбын 20 градуса жоары су йылан стакана 5 минута салады. Температура теескеннен кейін пробиркалардаы ерітінділерді бір-біріне йып араластырады да, бірінші тжірибедегі сияты йаннан бастап лай пайда болана дейінгі уаытты санайды. Алынан мліметтерді кестеге жазады:

Пробирка № Ерітінді клемі (тамшылар) Температура, ^оС А тсті лайды пайда болу уаыты, t, с Реакцияны меншікті жылдамдыы w=1/t (с^-1)

Na₂S₂O₃ H₂SO₄

Тжірибе нтижесінде реакция меншікті жылдамдыыны температураа туелділік графигін трызады (абцисса осінде температура, ордината осінде – реакция жылдамдыы).

Вант-Гофф тедеуі бойынша температуралы коэффициентті орта мнін есептеіз. Т = 10-а те боландытан температуралы коэффициентті жылдамдытарды атынасы бойынша анытайды:

; ;

орытынды: Берілген реакция шін температуралы коэффициентті мнін есептеіз жне реакция жылдамдыыны температураа туелділігін сипаттаыз.

№3 тжірибелік саба

ТАЫРЫБЫ: Ерітінділер. Ерітінділер рамын рнектеу тсілдері. Ерітінділерді коллигативтік асиеттері.

МАСАТТАРЫ:

· ерітінділер теориясыны негізгі тсініктері, коллигативтік асиеттері жайлы жне табиаттаы ерітінділерді биологиялы рлі жайлы тсініктерін кеейту;

· ана изотонды болатын ерітінді дайындау шін ажет есептеулерді йрету;

· медицинада изо- жне гипертонды ерітнділерді олдануды маыздылыын тсіндіру;

· ерітінділерді медициналы тжірибеде олданылуын крнекілікті арастыру арылы студенттерде химияны зерттеу мотивациясын дамыта білу;

· ситуациялы есептерді шыару шін ажет апаратпен здігінен жмыс істей білу дадыларын дамыту.

ОЫТУ МІНДЕТТЕРІ:

· студент трлі концентрациядаы ерітінділерді дайындай алады жне ерітінді рамын рнектеуді бір тсілінен екінші бір тсіліне ту шін ажет есептеу тсілдерін біледі;

· студент концентрлі ерітіндіден сйылтылан ерітінді, сонымен атар массасы белгілі болса концентрациясын есептеу арылы ерітінді дайындау дадыларымен таныс;

· студент Рауль заыны, одан шыатын салдарларды жне Вант-Гофф заыны физикалы-химиялы маызын тсінеді;

· студент тірі азадаы осмосты рлін (тургор, гемолиз, плазмолиз, деплазмолиз, биологиялы сйытытарды осмолярлыы жне осмоляльдігі) мысал келтіре отырып тсіндіре алады;

· студент еріген затты молярлы массасын анытау шін криометрия, эбуллиометрия жне осмометрии дістерін олдану жне медициналы-биологиялы зерттеулер шін еріген затты молярлы концентрациясын диссоциациялану дрежесін жне изотонды коэффициентті анытау ммкіндіктеріне ие;

· студент есеп шыаранда изотонды концентрация жне осмосты ысымды есептеу жолдарын тсіндіре алады.

ТАЫРЫПТЫ НЕГІЗГІ СРАТАРЫ:

1. Ерітінділер теориясыны негізгі тсініктері. Ерітінді рамын рнектеу тсілдері.

2. Ерітінділерді тірі аза шін маызы жне оларды медициналы тжірибеде олдану.

3. Ерітінділерді коллигативтік асиеттері.

4. Осмосты былыстарды медициналы-биологиялы маызы.

ОЫТУ дістері:

йлескен трде:

- сбаттасу

- семинар

- есеп шыару жне жаттыулар орындау

- шаын топтарда жмыс жасау (лабораториялы жмыс жасау жне оны нтижелерін талдау);

- ауызша немесе жазбаша сауалнама.

ДЕБИЕТ:

Негізгі:

1. Сейтембетов, Т.С. Химия [Мтін]: Оулы / Т.С. Сейтембетов.- Алматы: Эверо, 2010.- б.32-37

2. В.А. Попков, С.А. Пузаков. Жалпы химия [Мтін]: Оулы / аза тіліне аударан С.Н.Ділмаамбетов. Жауапты редакторы Ж.Ж.марова.- Москва: ГЭОТАР-МЕДИА, 2014.- б. 62-77, 240-295.

осымша:

1. Есімжан А.Е. Жалпы химия практикум [Мтін]: Оулы.- Алматы, 2004.- 296 б.

4. Равич-Щербо М.И., Новиков В.В. Физическая и коллоидная химия. -М., 2001.-254б.

Кмекші:

1. Бірімжанов Б.А. Жалпы химия. -А., 2001.-744б.оканбаев .. Физикалы химияны ысаша курсы. –А.: Білім, 1996.-224б.

2. Ленский А.С. Введение в бионеорганическую и биофизическую химию. -М.: ВШ, 1989.-256б.

Аылшын тілінде:

1. Morris Hein, Scott Pattison, Susan Arena. Introduction to General, Organic, and Biochemistry [Text]: Book / 10th Edition.-USA: John Wiley&Sons, Inc, 2012.-1091 p.

БАЫЛАУ:

Бааланатын зыреттіліктер:

- білім

- тжірибелік дадылар

Баылау дістері:

- тест тапсырмаларын жне баылау карталарын орындау

- ситуациялы есептер шыару немесе жаттыулар орындау

Баылау сратары:

1. Классификация растворов (по размерам частиц, по количеству растворенного вещества, по наличию или отсутствию электролитической диссоциации).

Classification of solutions (particle size, amount of solute, electrolytic dissociation)

2. Су мбебап еріткіш ретінде. Сулы ерітінділерді тірі аза шін маызы.

3. Затты ерігіштігі дегеніміз не? Ерігіштік коэффициенті? Газдар мен сйытытарды ерігіштігін андай задар сипаттайды?

4. Ерітінділер рамын рнектеу тсілдері: массалы лес, молярлы концентрация, эквивалентті молярлы концентрациясы, моляльды концентрация, ерітінді титрі, еріген затты мольдік лесі. Анытамалары, есептеу формулалары жне лшем бірліктері.

5. Диффузия. Тіршілік процесіндегі диффузияны атаратын ролі.

6. Сйылтылан бейэлектролит ерітінділеріні коллигативтік асиеттері.

7. Раулді бірінші заы. Рауль заынан туындайтын салдарлар.

8. Осмос. Осмосты ысым. Вант-Гофф заы. Ерітіндіні осмомолярлыы.

9. Биологиялы жйелердегі осмосты атаратын ролі. Онкотикалы ысым. Изотонды ерітінділер дегеніміз не? Медицинада олданылатын ан плазмасына изотонды ерітінділерге мысал келтірііз.

10. Гипер- жне гипотонды ерітіндіге анытама берііз. Медициналы тжірибеде гипертонды ерітінділерді олдануа неге негізделген? Жасушаны гип- жне гипертонды ерітіндіге батыранда андай былыстар байалады? Тургор, гемолиз, плазмолиз, деплазмолиз дегеніміз не?

11. Электролит ерітінділеріні коллигативтік асиеттеріні ерекшеліктері. Изотонды коэффициенттік физикалы мнін жне есептелу жолын тсіндірііз.

12. Криоскопия, эбуллиоскопия, осмометрия. Осмолярлы, осмоляльдік дегеніміз не? Оларды есептеу жолдарын тсіндірііз.

Есептер мен жаттыулар (оытушыны тадауы бойынша беріледі):

1. Келесі ерітінділерді: а) 750 г 15%-ды HCl; б) 200 мл 0,01 М KMnO₄; в) 250 мл 0,2 н СаCl₂ даярлау шін ажетті ерігін зат жне суды массасын анытаыз. (сйылтылан ерітінділер тыыздыын 1г/мл-ге те деп есептеіз).

2. Асазан сліні ышылдыы тмен боланда HCl-ды массалы лесі 8 % -ды сйылтылан тз ышылын олданады. Осы ерітіндідегі HCl-ды жне суды мольдік лесін есептеіз.

3. 8 моль судан жне 0,2 моль NaCl-н тратын жйедегі натрий хлоридіні мольдік лесін жне массалы лесін есептеіз.

4. Массасы 2,76 г глицерин 200 г суда ерітілген. Осы ерітінді андай температурада атады?

5. 5 г андай да бір бейэлектролит 500 г суда ерітілген. Алынан ерітіндіні ату температурасыны тмендеуі 0,102 К-ге те деп есептеп, оны молекулалы массасын анытаыз.

6. 100,2^оС-та айнайтын ерітінді алу шін 250 г суда неше грамм сахарозаны еріту ажет?

7. 37^оС-та, рамында 1,34 г еріген зат бар дезоксирибозаны 0,1 л сулы ерітіндісіні осмосты ысымын есептеіз. Бл ерітінді осмосты ысымы келесі ерітінділермен салыстыранда андай болады: а) 780 кПа (ан, жоары шегі); б) 730 кПа (ан, тменгі шегі); в) 258 кПа.

8. 65^оС-та 45,05 г суда 34,23 г антты райтын ерітіндіні бетіндегі еріткішті бу ысымын есептеіз, егер берілген температурада су буыны ысымы 2,510⁴Па-а те болса.

9*. Калий хлоридіні суда еруі здігінен жреді ме, егер температура 25^оС, H^o= 17,2 кДж/моль; S^o = 75,7 Дж/(моль^.К) болса?

10. Адамда интерстициналды сйытыты осмолярлыы абыты затта 0,3 моль/л–ден нефронны бртікті абатында 1,2 моль/л–ге дейін жоарылайды. Бл кезде осмосты ысым алай згеретіндігін есептеіз.

11. Массалы лесі 0,9% натрий хлориді ерітіндісі ан плазмасына изотонды. Осы ерітіндіні тыыздыы 1,005 г/мл. Ерітіндідегі натрий хлоридіні изотонды коэффициентін жне диссоциациялану дрежесін есептеіз.

12*. Сахароза ерітіндісіне а) су; б) несепнр осса, оны ату температурасы алай згереді? Длелдеу арылы тсіндірііз.

13*. Молярлы концентрациясы бірдей екі ерітінді бар – несепнрді жне кальций хлоридіні. Температура бірдей болан жадайда осы екі ерітіндіні айсысында осмосты ысым жоары болады? Длелдеу арылы тсіндірііз.

14*. Сахароза мен глюкозаны сйылтылан ерітінділерінде суды массалы лесі бірдей. Осы ерітінділерді айсысыны айнау температурасы жоарыра болады? Длелдеу арылы тсіндірііз. Длелдеу арылы тсіндірііз.

15*. Дипептидті ферментативті гидролизі жріп жатан ерітіндіде уаыт аралыында осмосты ысым алай згереді? Длелдеу арылы тсіндірііз.

16*. Несепнр мен сахарозаны сулы ерітінділері жартылай ткізгіш мебрана арылы блінген. Мембрана арылы еріткішті баытталан трде туі жрмейді. Осы ерітінділерді айсысында еріген затты массалы лесі кбірек болады? Длелдеу арылы тсіндірііз.

ОСЫМША

Лабораториялы жмыс «Берілген концентрациясы бойынша ерітінді дайындау»

1-ші тжірибе.«Концентрлі тз ышылы ерітіндісінен сйылтылан ерітінді дайындау»

Жмысты масаты: шамамен концентрациясы 0,1 моль/л 250 мл ерітінді дайындау (оытушы ерітінді клемі мен концентрациясын топа немесе р студентке жеке беруі ммкін)

Жмысты жргізілуі: Концентрациясы 0,1 моль/л 250 мл ерітінді дайындау шін тз ышылыны массасын (г) молярлы концентрацияны формуласы арылы есептейді:

Сйылтылан ерітіндіні тыыздыын 1,00 г/мл деп алуа болады (кестені араыз)