VIII тарау. Биологиялы маызды гетероциклді осылыстар.
1. Келесі рылыстаы осылыс алай аталады?
2. Келесі осылыса андай атау сйкес келеді?
3. Аденин жне гуанин андай нуклеинді негізді туындылары болып табылады?
4. Пурин андай конденсирленген ядролардан тзілген?
5. Никотин ышылыны амиді ай друменге жатады?
6. Урацил жне -D-рибофуранозадан тзілген осылыс алай аталады?
7. ГДФ (гуанозин-5/-дифосфат) фосфорилденгенде андай байланыс тзіледі?
8. Уридинні фосфор ышылымен зара рекеттесу нтижесінде андай байланыс тзіледі?
9. Урацилді D – рибозамен зара рекеттесу нтижесінде андай байланыс тзіледі?
10.Пиридин гидрленгенде андай нім тзіледі?
11.Пиридинні нитрлену реакциясыны механизмі андай?
12. Реакция нтижесінде андай нім тзіледі: -метилпиридин + [O]
13. ышылды ортада тимидил ышылыны толы гидролиздену кезінде андай німдер тзіледі?
14. Реакция нтижесінде андай нім тзіледі:
пиридин + ккірт ышылы ?
15. Пиридинні сульфирлеу реакциясы андай механизммен жреді жне сульфо-тобы ай жадайда реакцияа тседі ?
16. Келесі реакция бойынша андай нім тзіледі:
Уридин + Н+, НОН 
?
17. Реакция бойынша андай нім тзіледі
Пиридин + НСl ?
18. Имидазол туындылар кйінде (витамин В12) жануарлар жне сімдік лемінде кеінен таралан. Неліктен кшті тотытырыштар (азот жне хром ышылдары, калий перманганатыны сілтілік ерітіндісі) имидазол саинасын иын тотытырады?
19. Подагра кезінде буындарда зр ышылыны мононатрийлі тзыны жинаталуынан абыну процестері пайда болады. Натрийлі тздарды тзілу реакциясында зр ышылы андай таутомерлік формада атысады?
20.андай-да бір осылысты минеральды ышыл атысында 1:1:1 атынаста фосфор ышылы, дезоксирибоза, гуанин алынды. Осы осылыс алай аталады?
Ауіпсіздік техникасы бойынша сратар
1. Лабораторияда тілім-тілім кесілген натрийді алай сатайды?
2. нерксіптік санитарияда химиялы заттарды жмыс зонасыны ауасындаы зиянды заттарды шекті жіберілетін концентрация (ШЖК) мндерімен сипатталады. ШЖК (формальдегид шін) = 0,5 мг/м3, ауіптілік класы – 2 нені білдіреді.
3. Кшті ышылдармен кйік аланда алашы кмек крсетуді андай шаралары крсетіледі?
4. Егер бірден ан тотамай жатырса, ан тотататын матаны бір уысын жапсырады. Оны лабораторяда алай дайындайды?
5.андай осылыстармен улананда антидоттар – меркаптоосылыстар (унитиол, димеркаптоянтарь ышылы жне т.б) олданылады?
АРАЛЫ ЖНЕ ОРЫТЫНДЫ БАЫЛАУ СРАТАРЫ
ЖАЛПЫ ХИМИЯ
1. Термодинамикалы жйе. оршаан ортамен байланысуына арай, фазалар саны бойынша термодинамикалы жйелерді классификациясы. Негізгі тсініктері мен задары.
2. Термодинамикалы жйені кйі: тепе-тедіктегі, стационарлы, ауыспалы.
3. Термодинамикалы жйені параметрлері: негізгі, кй функциялары, экстенсивті жне интенсивті параметрлер.
4. Термодинамикалы жйені кй функциялары: ішкі энергия, энтальпия, энтропия, изобара-изотермиялы потенциал.
5. Термодинамиканы бірінші бастамасы. Изобаралы жне изохоралы процестерді жылуы.
6. Термохимия. Химиялы реакцияны жылу эффектісі. Термохимиялы есептеулер.
7. Стандартты тзілу жылуы. Жану жылуы. Бейтараптану жылуы.
8. Лавуазье-Лаплас заы.
9. Гесс заы жне одан шыатын салдарлары. Термохимиялы есептеулерді химиялы жне биохимиялы процестерді энергетикалы шамалары шін олдану.Таам німдеріні калориялыын санау принциптері.
10. Химиялы реакция жылдамдыы. Орташа жне шынайы реакция
жылдамдытары.
11. Химиялы реакция жылдамдыына сер ететін факторлар: рекеттесуші заттар табиаты, реагенттер концентрациясы (сер етуші массалар заы), температура (Вант-Гофф ережесі, Аррениус тедеуі), катализатор атысы.
12. Реакция реті. Нлінші, бірінші, екінші жне шінші ретті реакцияларды кинетикалы тедеулері.
13. Реакция молекулалыы.
14. Катализ. Каталитикалы процестерді негізгі задылытары.
15. Ферментативті катализ. Ферментативті катализді ерекшеліктері.
16. Михаэлис – Ментен тедеуі кмегімен ферментативті реакция жылдамдыын сипаттаыз.
17. Реакцияларды кинетикалы классификациясы. Реакциялар: арапайым, крделі, айтымды, параллельді, кезектес, осарланан, тізбекті.
18. Ле-Шателье принципі. Химиялы тепе-тедікті рекеттесуші заттар концентрациясы, реагенттер концентрациясы, температура, ысымны згерісі кезінде жылжуы.
19. Ерітінділер. Ерітінділерді классификациясы.
20. Газдарды сйытарда еруі. Генри, Дальтон жне Сеченов задары.
21. Ерітінділерді рамын рнектеу тсілдері.
22. Ерітінділерді коллигативтік асиеттері. Рауль заы жне одан шыатын салдар.
23. Осмос. Вант- Гофф заы. Осмосты жне онкотикалы ысым.
24. Осмосты медицина мен биологиядаы ролі. Гипо-, гипер- жне изотонды ерітінділер. Гемолиз. Плазмолиз.
25. Электролит ерітінділеріні коллигативтік асиеттері.
26. Электролиттік диссоциациялану теориясы. Оствальдті сйылту заы.
27. Кшті электролиттер теориясы.
28. Суды ионды кбейтіндісі. Сутектік крсеткіш рН.
29. Азадаы буферлік жйелер. Буферлік сер ету механизмі.
30. Буферлік ерітінділерді рН-ын есептеу. Гендерсон-Гассельбах тедеуі.
31. Буферлік сыйымдылы.. Буферлік сыйымдылыа сер ететін факторлар.
32. Биогенді элементтерді жіктелуі.
33. Биогенді элементтер атомдары рылысыны ерекшеліктері.
34. Биогенді s-, p-, d- элементері, оларды асиеттері, биологиялы ролі жне оларды осылыстарыны медицинада олданылуы.
35. Химиялы байланыс типтері жне валеттілік байланыс дісі трысынан олара сипаттама беру.
36. Вернерді координациялы теория трысынан комплексті осылыстарды рылысы: комплекс тзуші, оны кординациялы саны, дентанттылыы, ішкі сфера жне сырты сфера.
37. Комплексті осылыстарды классификациясы. Комплексті косылыстарды изомериясы.
38. Комплексті осылыстарды номенклатурасыны негізгі принциптері.
39. Комплексті осылыстарды тратылыы. Біріншілік жне екіншілік диссоциациялануы. Тратылы жне трасызды константалары.
40. Хелаттар. Хелаттарды медицинада олданылуы.
41. Металлферменттер мен биокомплекстерді рылысы. Оларды биологиялы ролі.
42. Комплексті осылыстарды санитарлы-гигиеналы анализде олданылуы.
43. Электрод. Электродты потенциал. Электродты потенциалды тзілу механизмі. Нернст тедеуі.
44. Электродтар классификациясы: І жне ІІ текті электродтар, анытаушы жне салыстырушы электродтар. Хлоркміс электроды – медициналы-биологиялы зерттеулердегі салыстырушы электрод.
45. Тотыу-тотысыздану электродты потенциалы. Редокс-электродтар.
46. Гальваникалы элемент. Гальваникалы элементті электрозаушы кші.
47. Диффузиялы жне мембранды потенциалдарды пайда болу механизмі. Оларды биологиялы ролі.
48. Ион тадамалы электрод. Биологиялы сйытытарда иондар концентрациясын анытау шін олданылуы.Шыны электроды – сутек иондарыны концентрациясын анытайтын анытаушы электрод.
49. Потенциометрлік титрлеу. Медицина-биологиялы зерттеулерде олданылуы.
50. Беттік былыстар. Адсорбция. Негізгі тсініктері.
51. озалмалы фаза жанасу бетіндегі адсорбция. Гиббс тедеуі.
52. Беттік активті заттар. Беттік абаттаы молекулаларды баытталуы. Биологиялы мембраналар рылысы.
53. озалмайтын фаза блу бетіндегі адсорбция. Лэнгмюр жне Фрейндлих тедеулері.
54. Ерітіндіден адсорбциялануды негізгі задылытары. Ионалмасу адсорбциясы. Медицинада олданылуы.
55. Хоматографиялы талдау дісіні негіздері. Биологияда жне медицинада олданылуы.
56. Дисперсті жйелер. Негізгі тсініктері. Дисперсті жйелерді дисперсті дрежесі, дисперсті фаза мен фисперсті ортаны агрегатты кйі, дисперсті фаза мен фисперсті ортаны зара рекеттесу кші бойынша классификациясы.
57. Коллоидты ерітінділерді алыну дістері.
58. Дисперсті жйелерді асиеттері: молекулярлы кинетикалы, электркинетикалы, оптикалы асиеттері.
59. Мицелланы рылысы.
60. Коллоидты ерітінділерді тазалау дістері.
61. Электрофорез. Электроосмос. Медицинада олданылуы.
62. Коллоидты жйелерді тратылыы жне коагуляциясы. Коллоидты орау. Азадаы ролі.
63. Дрекі жйелер: суспензиялар, эмульсиялар. Медицинада олданылуы.
64. Жоары молекулалы осылыстарды табиаты жне рылысы бойынша классификациясы.
65. Ісіну. Шекті жне шексіз ісіну. Ісіну дрежесі.
66. ЖМЗ ерітінділеріні тратылыы. оймалжыдану, тзсыздану, тиксотропия, синеризис, коацервация. Биологиялы мні.
67. ЖМЗ ерітінділеріні осмосты ысымы. Галер тедеуі. Плазма мен ан сары суыны онкотикалы ысымы.
68. Доннанны мембраналы тепе-тедігі.
69. Ауыздарды изоэлектрлік нктесі (ИЭН) жне оны анытау дістері.
70. ЖМЗ ерітінділеріні ттырлыы. Штаудингер жне Марк-Кун-Хаувинк тедеуі. анны жне таы баса да биологиялы сйытытарды ттырлыы.
Органикалы химия
1) Кмірсутектер, жіктелуі.
2) Органикалы осылыстарды кластары.
3) Органикалы осылыстарды номенклатурасы, изомериясы.
4) Органикалы осылыстарды конфигурациясы мен конформациясы.
5) Органикалы реакцияларды типі мен механизмі.
6) Субстрат, реагент, реакциялы орталы. Тсініктеме.
7) Электр терістілікке тсініктеме, атомдарды полярлыы.
8) Индуктивтік жне мезомерлік электронды эффектілер.
9) Ашы жне тйы абысу жйелері. p,p- абысу, р,p- абысу.
10) Ароматтылыа тсініктеме.
11) аныан кмірсутектерге тн радикалды орын басу реакциясы (галогендеу реакциясы). Реакция механизмі.
12) аныан кмірсутектерді пероксидтік тотыу реакциясы.
13) аныпаан кмірсутектерге тн, электрофильді осып алу реакциясы (галогендеу, гидрогалогендеу, гидратациялау реакциялары). Реакция механизмдері.
14) аныпаан кмірсутектерді тотыу жне тотысыздану реакциялары.
15) Ароматты кмірсутектерге тн электрофильді орын басу реакциялары (нитрлеу, сульфирлеу, галогендеу, алкилдеу реакциялары). Реакция механизмі. Электронодонорлы жне электроноакцепторлы орын басушыларды электрофильді орынбасу реакциясындаы арендерді реакциялы абілетілігіне сері.
16) Бренстед теориясы бойынша органикалы осылыстарды ышылдыы мен негіздігі.
17) Спирттерді, фенолдарды, тиолдарды, аминдерді жіктелуі мен номенклатурасы
18) Спирттерді, фенолдарды, тиолдарды, аминдерді химиялы асиеттері.
19) Біріншілік, екіншілік спирттерді тотыу реакцияларын жазыыз.
20) Екі атомды фенолдарды тотыу реакциялары.
21) Тиолдарды тотыу реакциялары: жмса, атты.
22) Гидроксил жне амин топтары бар, осылыстарды химиялы реакциялары.
23) Альдегидтер, кетондарды органикалы табиатына байланысты жіктелуі. рлысы. Номенклатура.
24) Карбон ышылдарыны радикалды жне карбоксил тобыны санына арай жіктелуі. рлысы. Номенклатурасы.
25) Карбонил, карбоксил топтарыны жне карбоксилат-ионыны рлысы.
26) Альдегидтерді тотыуы жне альдегидтер мен кетондарды тотызыздануы.
27) Альдегидтер мен кетондара тн, нуклеофилді осып алу реакциялары.
28) Карбон ышылдарына тн, нуклеофилді орын басу реакциялары.
29) Карбон ышылдарыны ышылды асиеттері.
30) Карбоксил тобыны саны мен зара орналасуына байланысты ышылдарды декарбоксилдену абілеті.
31) Кмір ышылыны туындылары: мочевина, гуанидин. Мочевинаны гидролизі.
32) Гетерофункционалды осылыстар. а) амин спирттері; б) гидрокси – жне амин ышылдары; г) альдегид – жне кетонышылдары. рлысы, номенклатура.
33) Хиралды молекулалар, оптикалы изомерия.
34) -, -, – гидрокси жне амин ышылдарыны карбоксил, гидроксил жне амин топтары бойынша жретін реакциялары.
35) Оксоышылдарыны карбонил жне карбоксил топтары бойынша жретін химиялы асиеттері.
36) Гидрокси – жне амин ышылдарыны арнайы реакциялары.
37) Кето – енолды, лактам – лактим таутомериясы.
38) Фенолышылдары. Салицил ышылы жне оны туындылары.
39) Ароматты амин ышылдары. П-аминобензой ышылы жне оны туындылары.
40) a-амин ышылдары. Жіктелуі. рлысы. Номенклатурасы.
41) a-амин ышылдарыны химиялы асиеттері: дезаминдену; осымша функционалды топтары бойынша (гидроксил, тиол) реакциялары; пептидтерді тзілуі.
42) Пептидтер. Номенклатурасы.Пептиктік топты электронды жне кеістіктік рылымы.
43) Глутатионны тотыу жне тотысыздану кезіндегі ролі.
44) Пептидтерді ышылды жне негіздік гидролизі.
45) Ауызды бірінші реттік рылымы.
46) Кмірсулар жіктелуіні маызы.
47) Моносахариттер, жітелуі, рлысы. Фишер формуласы
48) Цикло – оксотаутомериясы. Хеуорс формуласы. Гликозидтік гидроксил.
49) Кмірсуларды стереоизомериясы. Энантиомерлер. Диастереомерлер. Эпимерлер. a, b- аномерлері.
50) Моносахриттерді химиялы асиеттері.
51) Дисахаридтер. Жіктелуі.
52) Тотысыздандыратын дисахаридтер, рамы, байланыс трі, бос гликозидтік гидроксил тобы бойынша реакциялары. Толленс, Троммер жне Фелинг реакциялары.
53) Тотысыздандырмайтын дисахарид, рамы, байланыс трі.
54) Полисахаридтер. Жіктелуі. Гомополисахаридтерді кілдері: крахмал, гликоген, клетчатка. рамы, рлысы, асиеттері.
55) Гетерополиссахаридтерді кілдері: гиалурон ышылы, хондроитинсульфаттар, гепарин. Оларды рамы, рлысы, асиеттері.
56) Липидтер. Жіктелуі.
57) Табии липидтерді рамында кездесетін негізгі жоары май ышылдары, оларды рылысы.
58) Алмастырылмайтын жоары май ышылдары – «F» тобыны витаминдері.
59) Триацилглицериндер. Жай жне аралас майлар. атты жне сйы майлар.
60) Иодты сан – майларды аныпаандыыны крсеткіші.
61) Фосфолипидтер, жіктелуі, биологиялы ролі.
62) Фосфоглицеридтерді рылысыны жалпы схемасы. Фосфатид ышылы.
63) Фосфоглицеридтерді рамында кездесетін амин спирттері жне оларды арасындаы генетикалы байланыс.
64) Фосфатидилсериндер, фосфатидилэтаноламиндер, фосфатидилхолиндер. рылысы. Оларды бифильдік асиеттері.
65) Сабынданатын липидтерді химиялы асиеттері: гидролизі (сабындану реакциясы), тотыуы.
66) Стериндер, жіктелуі.
67) Холестерин, эргостерин, рылысы. Табиатта таралуы, биологиялы ролі.
68) Д2, Д3 витаминдері. рылысы, маызы.
69) т ышылдары (хол, дезоксихол). рылысы, маызы. Жп т ышылдары.
70) Гетероциклдер. Анытамасы. Жіктелуі.
71) Электронды рылымы, пиррол, фуран, тиофен, имидазол, пиразол, пиридин, пиримидинны мысалдарымен гетероциклдерді асиеттері. Ароматтылыты критериі.
72) Пиримидин, пиримидиндік негіздер.рлысы. Лактим-лактам таутомериясы.
73) Алкалоидтар, анытамасы, жіктелуі. Никотин, никотинамид, никотин ышылы. рылымы, маызы.
74) Органикалы осылыстарды тотыу – тотысыздану реакциясыны ерекшелігі. Гидрид – ионыны тасымалдануы туралы тсінік жне оны НАД+ - НАДН жйесіне сері.
75) Конденсирленген гетероциклдар: индол, хинолин, пурин. рлысы.
76) Пуринні гидрокси туындылары: а) гипоксантин жне ксантин, лактим-лактам таутомерия трі; б) кофеин, химиялы табиаты жне маызы; в) зр ышылы. рлысы, зр ышылыны асиеттері. Таутомериясы.
77) Пуринні амин туындылары, оларды химиялы табиаты. Оларды зр ышылына айналуы.
78) Нуклеозидтер.Оларды рамы, рлысы.
79) Нуклеотидтер. рлысы.
80) Нуклеотидтерді ди- жне три фосфор туындылары, оларды биологиялы ролі. Макроэріктік байланыс.
81) Циклды АМФ, рлысы жне биологиялы ролі.
82) Нуклеин ышылдарыны жалпы рылымыны тзілу жоспары (полинуклеотидтер).
83) РНК жне ДНК- ны рамыны ерекшеліктеріне тсініктеме. Оларды бірінші реттік рлысы.