Таырып. Христианды мдениетті айнар бастаулары мен басты кезедері

Жоспар:

1. Ортаасырлы еуропалы мдениетті алыптасып, дамуыны леуметтік-экономикалы негіздері.

2. Ортаасырлы білім жйесі мен мдениетті категориялары.

3. Ортаасырлы мдениетті діни жне кркемдік канондары. Христианшылы. Христианды философияны алыптасуы мен дамуы.

4. Інжілді мдени-тарихи маынасы.

Орта асырлар – эллиндік-классикалы мдениетті лдырау шегіне жетіп, ал одан кейін оны жаа заманда айта тлеу кезеімен сйкес келетін, заа созылан бірттас мдени дуірді амтиды. Орта асырлар мдениетіні айнар блаы – “романды бастаудан” нр алатын Батыс Рим империясыны мдени дстрлері болып саналады. Олар ы, ылым мен нер, философия, жоары ыты мдениет, христиан діні жне т.б. Бл мдени дстрлер римдіктерді “варварлармен” кресі кезеінде тередей тсіп, Батыс Еуропаны пта табынушы кптеген тайпаларыны мдени мірінде з жаласын тапты. Мндай мдени тоысулар Батыс Еуропалы ортаасырлар мдениетіні алыптасып одан рі дамуына даыл жол ашты. Мыжылды “Орта асырлар” дуірі негізінен ш кезенен трады. Бірінші, “Бастапы Орта асырлар кезеі” – дуір бастауынан басталып – X-IX . дейін созылады; екінші, Жоары (классикалы) кезе – XI . мен XIV.; ал шінші, “Кейінгі орта асырлар кезеі” - XIV. жне XV . аралытарын амтиды.

Бастапы орта асырлар кезеі – Еуропада буыранан, рі мнді процестерге толы сындарлы кезе болды. Бл тарихи згерістер, е бірінші кезекте бізді заманымызды екінші асырынан бастап-а Рим империясын шапыншылы рекеттерімен мазалай бастаан варварларды (варда – саал) жойын шапыншылытарымен тыыз байланысты болды. Бл атыыстар Рим империясыны 476 ж. лауымен аяталды. Ендігі жерде тарихты жаа беті басталып, кне оамдаы абыржушылы пен бей-берекетсіздік одан рі кшейе тсті.

ш асыр бойы Францияда салтанат ран готикалы нер ш кезеді басынан кешірді. Бірінші кезе – алашы готика – XII. соы шінші блігімен бастапы ширегін, ал екінші кезе – кемелденген готика немесе жоары дамыан готика XIII. 20 ж. соына дейін созылса, шінші “нрлы готика” немесе “жалындаан готика” деп аталан соы кезеі XIV-XV. аралыын амтиды.

Орта асырлы Еуропа оамы — діни оам болды, міне сондытан да орта асырлы еуропалытар наыз діндар адамдар болдыШіркеу ілімі оамды ой-сананы басты йтысына айналды жне философия, логика, жаратылыстану сияты ылым салалары христиан дініні негізгі аидаларымен сйкестендірілді. Дін басылары е білімді тап боландытан, христиан шіркеуі білім беру жолындаы саясатты здеріні алауы бойынша жргізіп отырды. Міне, сондытан да болар, V—VI . Батыс Еуропаны бкіл мектептері шіркеу билігінде болды. Мектепке оушыларды абылданудан бастап оу бадарламаларын жасауа дейінгі жргізілетін жмыстарды барлыьш шіркеу зі жргізді. Мндаы басты масат — шіркеу ызметкерлерін дайындап, трбиелеп шыару болды. Осы орайда діни білім берумен атар, христиан шіркеуіні ежелгі заманны білім беру жйесінен мра болып алан асйектік мдениетті элементтерін кеінен олдананын да ерекше атап ткен жн сияты, яни «Жеті еркін нер» — грамматика, риторика, арифметика, астрономия жне музыка оытыла бастады. Монахты мектептерден баса «сырты мектептер» деп аталатьш жастара арналан арнайы мектептер болды. IX . бастап Англияда асйектерді балалары шін арнайы «бекзадалар мектептері» ашылып, онда саба беретін еуропалы білімпаз стаздар ежелгі авторларды шыармаларын аылшын тіліне аударуды ола ала бастады. Бл мектептердегі саба сапасы рилы боландытан, оларды тлектеріні білім дрежесі де ртрлі болды.

Орта асырлы университеттік ылымды — схоластика, яни мектептік ылым деп атады. Оны негізгі белгілері — шіркеуге жне шіркеу айраткерлеріне сйену, теологиялы — догматты алышарттарды рациональды принциптермен біріктіру, формалды — логикалы мселелерге ызыушылы жне танымны негізгі дісі ретінде тжірибені рлін бааламау бол-ды. Осы жадайа байланысты шіркеуді ортаасырлы университеттердегі ыпалы те зор болды. Асйектер білім алатын ала мектебінде де діни білім беру е басты орына ойылды. Біра, университеттерді саны кбейген сайын (Х-. 65-ке жеткен) діни біліммен атар медицина, нер, ы сияты баса да ылым салалары оытыла бастады, ал кейіннен оу бадарламаларына жаа ылым салалары енгізілді.

Христі дінін абылдаан халытар оны зінікі деп есептейді.

Христианшылды бізді жыл санауымыздаы 1. Пайда болды, Рим империясыныі Шыыс блігіндегі мистикалы-мессиянды залыстарды арасынан блініп шыты. Иисус Христі мырнамасы Матфей, Лука, Марк жне Иоанн таратан інжілде мазмндалан.

Христианшылдыты мні Никей жне Константинополь соборларында абылданан “сенім рміздеріні” 12 тармаында мазмндалан.

Христианшылдыты негізі барлы адамдарды кнсін кресте зіні азапты лімімен мойнына алан Иисус Христі кндан арылту дыретіне, болашата келетіндігі Христі орынышты сот туралы сенімге рылады. Христиандарды асиетті кітабы Таурат болып табылады, бізді жыл санауымыза дейінгі оны аидалы мтіні Ш асырда жазылан Ескі сиетті 39 кітабынан, бізді дуірдегі 1-П асырда Жаа сиетті 27 кітабынан трады.

Кілт сздері:Библия, сенім, штарлы, схоластика, варварлар, вандализм, университет, роман, готика стильдері.