Оамдаы ауыртпалыты сезіну.

леуметтік топтар арасындаы атынастардаы ауыртпалы («Барлы елдерде леуметтік топтар арасында ауыртпалы бар. Сізді ойыызша, сізді елдегі келесі топтарды райсысыны арасында аншалыты мндай ауыртпалы бар? Кедей жне бай адамдар, менеджмент жне жмысшылар, ерлер мен йелдер, арттар мен жастар, ртрлі нсілдік жне этникалы топтар: кшті ауыртпалы, кейбір ауыртпалы, ешандай ауыртпалы жо»).

Білім жйесіні жне мемлекеттік зейнетаы жйесіні абылданатын сапасы.(«Жалпы сізді елдегі келесі топтарды райсысыны сапасын сіз алай баалар едііз? 1-ден бастап 10-а дейінгі шкіл бойынша баалаыз, онда 1 те тмен сапаны жне 10 – е жоары сапаны білдіреді: білім жйесі жне мемлекеттік зейнетаы жйесі»).

Мемлекеттік зейнетаы жйесіне жне леуметтік амтамасыз ету жйесіне сенім.(«Сізге оларды ызметтері ажет болан кезде мына екі амтамасыз ету жйесіні абілеттеріне сіз аншалыты сенесіз - мемлекеттік зейнетаы жйесі, леуметтік жеілдіктер жйесі – лкен сенім, кейбір сенім, сенуім екіталай, млде сенім жо»).

Айналадаылара сенім.(«Жалпы сіз адамдарды кпшілігіне сенуге болады деп айта алар ма едііз немесе сіз адамдара тым сенім арта алмайсыз бар? 1-ден бастап 10-а дейінгі шкіл бойынша баалаыз, 1 сізді тым сенгіш бола алмайтыныызды жне 10 - адамдарды кпшілігіне сенуге болатынын білдіреді»).

 

мір сапасы, жалпы адамдарды жалпы саулыы ретінде лшенеді, дегенмен зерттеушілер нысанасында тар ауымды немесе бір лшемді адамны жеке тласы болады.

мір сапасы жне шарттарыны мониторингі таза "ылыми" санат болып табылмайды, айтарлытай олданбалы сипата ие болады жне оамны негізгі проблемаларын жне масаттарын шешуге кмек ретінде сынылан. Бл зерттеуді жргізу одаты еуропалы леуметтік саясатыны згерісін крсетті. Кптеген жылдар ішінде ЕО саясаты леуметтікке араанда барынша экономикалы болды. Бан оса, соы жылдары ЕО-да ішанара нарыты біріктіруді теріс салдарларынан кейбірін теу ажеттігі туындаандытан леуметтік саясат саласындаы зыреттілікті арттыруа талап суде. Грециядаы жне Испаниядаы соы оиалар осы тжырымдаманы дрыстыын растайды.

Соы сауланаманы Intomart GfK28 елдерде жргізді: сауалнама алынандар саны 600 адамды раан "шаын" елдер - Кипр, Эстония, Люксембург, Мальта жне Словенияны оспаанда ода елдеріні рбірінде жас санаты 18 жас жне жоары шамамен 1000 адама сауалнама жргізілді. зірленген сауаланама жмыспен амтылу жне ебек шарттары, трын й, отбасылы, мірділеуметтік жне саяси жатары, оамны мір сапасы, сондай-а, субъективтік саулыа екпін бере отырып, мір салаларыны ке ауымын амтыды.

Деректерді деу берлиндік леуметтік ылымдарды зерттеулер орталыында (WZB) жргізілді. Бірнеше макрокрсеткіштер жеке тлаларды абылдауы (мысалы, табыстар й шаруашылытары) мен жалпы елдегі леуметтік жадай (мысалы, халыты жан басына ЖІ) арасындаы байланысты амтамасыз ету шін срау кезеінде осылды.

Зерттеу ртрлі елдердегі мір сапасын зерттеуді амбициялы ммкіндігін білдіреді. Ол жуырдаы кеейту трысынын ЕО алдында тран проблемаларды крсете отырып, маызды апарат кзі болып табылады. Сондай-а, ол кеейтілген оамдастытаы леуметтік жадайды длме-дл крінісін, объективтік жне субъективтік элементтерді амтитын кріністі береді. Сонымен бірге, деректерге кейбір шектеулерді бар екендігін атап ту керек. Сонымен атар іріктеме клемі рбір елде шамамен 1000 райды, мысалы босындар немесе толы емес отбасылар сияты кіші топтарды егжей-тегжейлі талдауды амтамасыз ету шін оны клеміні шаын болуына байланысты іріктемені репрезентативтілігі толы шамада амтамасыз етілмейді. Бдан зге, зерттеуде амтылан мселелерді ке ауымы бір жаынан басымдыты білдіргенмен, біра бл сондай-а, таырыптарды ешайсысы тере арастырыла алмайтынын білдіреді. мір сапасы аспектілеріні кейбірі мамандандырылан зерттеулерде олдану ммкін болатына араанда крсеткіштерді шамалы ауымды топтамасын пайдаланумен лшенеді. Бан оса, бл зерттеуді кші оны объективтік жне субъективті кмір сапасыны негізгі аспектілері туралы апаратты жиналуын амтамасыз ететіндігінде.

3.4. «InternationalLiving» журналыны мір сапасы индексі [45]

«International Living» халыаралы журналы 2009 жылдан бастап жыл сайын лем елдері кпшілігінде мір сапасын жеке баалауды жргізеді. Мні жаынан журналды баасы негізгі масаты мірді американды-еуропалы стандарттарына йреніп алан аылшы тілді ттынушы кзарасы трысынан лемдегі мір сру шін жасы орындарды анытау субъективтік сипата (авторлар оны жасырмайды) ие.

мір сапасы индексін есептеу масатында зерттеу тоыз санаттардаы 194 елді арастырады:

1. Е тменгі кн кріс дегейі

2. Мдениет жне бос уаыт

3. Экономика

4. оршаан орта

5. Еркіндік

6. Денсаулы

7. Инфрарылым

8. ауіпсіздік жне туекел

9. Климат

Тжырымдама мір сапасын тек ана санды санаттармен баалауды ммкін еместігін мойындайды. Оан таерте есіктен шыып, сол жерде жаажайа бару, мейірімді кршілер жне жасы дрігерлер жоарыда болатын ммкіндік сияты йреншікті жадайлар жатуы ммкін. Кбінесе мндай са-тйектер елдегі инфрарылымнан маыздыра болады. Сондытан журналды зерттеуі тек ана сандар мен фактілерді емес, сондай-а, зіні оырмандарын сезінуді ескереді.

Дістеме

Рейтингті есептеу 100-балды жйе негізінде болады. рбір ел кез келген баса елмен салыстыранда, 0-100 аралыында санаттарды райсысында бааланады: 0 алатын ел осы санаттаы нашары болып табылады, тиісінше, 100 деген баа алан ел здік болып табылады.

Зерттеуге аннотацияда оны авторларыны зі оны алдын-ала алынанын мойындайды. Ол зерттеу кздері, ызметкерлер жне бірлескен редакторлар батыс адамыны кзарасы трысынан мір стандарттарын арастырады: мір сру дегейі, мдениет жне ойын-сауыты жоары немесе тмен екендігі, андай ахуал барынша ыайлы болып табылатындыын білдіретін белгілі бір алдын-ала алынан идеялар. Сондай-а, ресми кздерден алынан статистикалы деректерді рашан зекті, длме-дл немесе сенімді, оларды кейбірі барынша субъективті болып табылмайтыны тсініледі. Баса да жиналан статистикалы деректер ртрлі себептермен ескірген немесе сенімді емес ретінде баалануы ммкін. Статистикалы апарат мір сапасын баалауда рашан объективті болмаандытан, наты жадайды барынша шынайы крсету шін сондай-а, субъективтік факторды пайдалану ажеттігі бар.

Тпкілікті бааны есептеу шін рбір саната белгілі бір салма беріледі.

мірді ны(15% орытынды рейтингте). Санат арастырылатын елдер мен АШ-таы мір нын салыстырады. Бл санаттаы негізгі дерек кзі АШ Мемлекеттік департаментіні шетелдегі мір ны индексі болып табылады. мір нын есептеу шін пайдаланылатын шыындар ртрлі елдердегі мірді батысты стиліне олданылады. Есептеуге сондай-а, елдерді мемлекеттік арыз клемі енгізіледі.

Мдениет жне бос уаыт (10%). Бл санатты есептеу шін сауаттылы дегейі, мерзімді басылымдарды таралымы, бастауыш жне орта мектепті жай-кйі, ЖІ-дегі білім лесі, шаршы километрге ЮНЕСКО ескерткіштеріні саны, сондай-а, мдени жне ойын-сауы объектілерді ртрлілігіні субъективтік рейтингі арастырылады.

Экономика (15%). рбір елді экономикасыны даму дрежесін анытау шін пайызды млшерлемелер, ЖІ, ЖІ су арыны, халыты жан басына ЖІ, инфляция арыны арастырылады.

оршаан орта (10%).Осы санаттаы елді баллдар санын баалау шін шаршы километрге халыты тыыздыы, халыты су арыны, халыты жан басына парниктік шыарындылар, елді жалпы ауданындаы орытар пайызы арастырылады.

Еркіндік (10%). Осы санатты баалау азаматтарды саяси ытарына жне азаматты еркіндікке екпін тсіре отырып, ттастай Freedom House зерттеуіне негізделеді.

Денсаулы (10%). Бл санатта туліктік ажеттілік пайыздарында ттыну калориялары, бір дрігерге адамдар саны, халыты 1000 адамына аурухана орындарыны саны, аупсіз ауыз суа олжетімділігі бар халыты лесі, нрестелер ліміні дегейі, ктілетін мірді затыы, елді ЖІ пайыздарда денсаулы сатауа мемлекеттік шыындар арастырылады.

Инфрарылым (10%). Елді инфрарылымын баалауды есептеу шін теміржолдарды затыы, атты жабыны бар жолдарды затыы, рбір елдегі кеме жретін су арналарыны затыы, крсеткіштерде келтірілген халы саны жне рбір елді клемі сияты крсеткіштер арастырылады. Сондай-а, халыты жан басына уежайлар, автомобильдер, телефондар, интернет-провайдерлер жне ялы телефондар саны есептеледі.

ауіпсіздік жне туекел(10%). Зерттеуді бл санатын есептеу шін мір жне денсаулы шін ауіпті мір шарттарын сипаттайтын АШ Мемлекеттік департаментіні деректері пайдаланылады.

Климат(10%). рбір елдегі климатты баалау туралы шешім абылдаан кезде жауын-шашынны орташа жылды клемі, орташа жылды температура, табии апаттарды клемі жне ауіптілігі арастырылады.

International Living мір сапасы индексін есептеу кезінде мынадай дерек кздері пайдаланылады: ЮНЕСКО Статистикалы жылнамасы; лемдегі еркіндік: саяси ытар жне азаматты еркіндіктерді жыл сайыны шолу, АШ Сауда министрлігі, АШ Мемлекеттік департаменті, Біріккен лттар йымыны есірткіні баылау жне ылмысты алдын алу жніндегі басармасы; FreedomHouse шолуы; АШ Статистикалы шолуы, TheWorldFactbook, Халыаралы альманах жне фактілер кітабы; World Bank Атласы; GaleCountryandWorldRankingsReporter; АШ Мемлекеттік департаменті шетелдегі мір ны индекстері, Днежзілік денсаулы сатау йымыны шолулары, Б Статистикалы жылнамасы.

Сондай-а,The New York Times, The Wall Street Journal, National Geographic, Time жне The Economist йгілі газеттері мен журналдары пайдаланылады.

Сондай-а, аталандай мір сапасын анытау шін лемні ртрлі ткпірінде тратын журналды оырмандарыны, редакторларыны жне жазушыларды субъективтік пікірлері пайдаланылады

ртрлі лем елдерінде мір сапасы андай лшемдермен бааланатындыын анытау ажет. Мысалы, АШ дстрлі трде рейтингте жоары позицияны иеленеді. Бан е алдымен статистикалы крсеткіштермен ол жеткізіледі: АШ-та лемдегі е ірі экономика бар, осыны арасында ел инфрарылымы шін е жоары бааларды алады. Сондай-а, АШ алан тоыз санатта да жоары бааларды алады. Осылайша, ата статистикалы негізде АШ-ты басып озу иын: АШ-та атты жабыны бар жолдар кп, уежайлар жне ялы телефондар кп, интернетке олжетімділік жасы.

Біра статистика рашан мір сапасы трысынан істерді наты жадайын крсете бермейді. Экономикасы тмен дамыан ондаан баса да елдерде барынша аз шыындарда ыайлылы дегейі осындай, те сападаы мір сруге болады. Мысалы, Куэнка аласы, Эквадор, ай сайыны табысы 2000 АШ доллары боланда те жоары мір сру дегейіне (те жасы денсаулы сатауа ол жеткізу, жалдамалы ызметкер ызметі жне т.б.) ол жеткізуге болады. Осы себептерден дістеме елді тікелей трындарыны субъективтік баалары кмегімен статистикалы аппаратты тзетеді.