РАН КРИМНІ СРЕЛЕРІНІ МАЫНАСЫ.
ран мазмндыы 14 тарапына блініп, тменгі лемдік, оамды жадайлара(жйтке) тсінік білдіреді.
ранны мазмнды тсініктер:
/.К.-де мазмнды тсініктерді авторы тек азаша ана беріп отыр/*
1. – Адам баласы. - (Человек, люди, народ, население.)
2. – Алла. - (Тір,Хда,дай, Шексіз лем.) - (Вселенная, Бесконечность вселенной, Галактическое пространство.)
3. – Алланы сипаттары. - (Кллі лем, лем Заы.) - (Содержание Вселенной, Влияние Вселенной.)
4. – лемге байланысты аяттар. - (лем Задары) - (Законы Вселенной.)
5. – ибадат. - (лшылы) - (Жизнь во Вселенной, Невозможность выбора Вселенной для жизни.)
6. – ылым,Аыл, Ой жгірту, ибрат. - (Учение, Знание, Мышление, Навыки.)
7. – Дін, Иман жне жасы-жаман жол. - (Вера, Знание, Дух, хорошее и плохое поведение, пути.)
8. – Жиад - (Соыс) - (Войны, поведения во время войн, внутрення борьба человека с пороками.)
9. – оамды тртіп. - (Общество и поведение людей обществе.)
10. – ран. – (Книга, знания и их значения для человека и общества.)
11. – Мінез-лы.(Ахла) – (Характер человека и его поведение.)
12. – лім, жне лімнен кейінгі ахуал. - (Смерть и ее значение для человека.)
13. – й-іші тртібі. - (порядок и поведение в семье, в доме.)
14. – Экономикалы мір. – (Экономика и экономические отношения человека)
Сздерді маыналары:
Алла(л Ила, «ллау» - арапша) – «л Ила» деген атауды арапша грамматика бойынша біріктіріліп айтылуы. ымы: «лшылы істеуге лайы зат.» Трікше – «Тір», Фарсыша(Парсы) – «Хда», азаша – «дай» деп аталады. Арап елдері жаилиет дуірінде «Алланы» - Алла деп атап, пттарды «Ила» деп, Аллаа дтімізді жаластырады деген сеніммен солара сиынып, Аллаа орта осатын еді.
л хамду(арапша) – мактау, дріптеу.
ибрат(парсы) – насихат, наыл сз, тлім-трбие, дріс, лгі.
иззат(парсы) – адір, сый.
Иллаи(арапша) – дайды бергеніне ой жібер.
Имам(арапша) – намаз оыанда алдында тратын адам.
Иман(арапша) – ар,асиет,жасылы.
Кри,ари(арапша) – ранды жата білетін діни адамдар.
Крим(арапша) – ізгілік.
была.былыс(аза) – Сторона.Явление,перемена жіберу, нусау,аыл ой, аыл сз.
ыбла(арапша) – уыс,текше,он тстік.
ран(арапша) – оу,оылы.
ран краматула – ізгілікпен оу, керемет оылы.
Л илла ілла Алла(арапша) – Алладан баса ешбір тір жо.
Лям-мим(арапша) – ндемеу, тіл атпау, ауыз ашпа.
Мшр(парсы) – ататы, белгілі.
Мшрік(арапша) – Аллаа орта осушы, Алланы серігі бар деуші.
Ммин(арапша) – мсылман дініне, дайды бірлігіне сену.
Наме(арапша)– хат, кітап(сонда ертеректегі намаз сзі – оу білім алу маынада).
Нфртлі(арапша) – жеркенішті.
Пайамбар(арапша) – пророк, ку,уантушы,ескертуші,білімді адам.
Сндет(арапша) – дет-рып, салт. Мсылманды парызы.
Схбат(арабша) – оаша гіме, оаша отырыс.
Фала,флк(арапша) –дние, болар зата кну, айнала.
Фітір(парсы) – бітір(жыл садаасы)
Хамид(арапша) – те матаулы, матауа тым лайы.
Хжыр(арапша) – діні саба жретін блме, дрісхана.
Уахи,уаи(парсы) – уаыз, пайамбара Алла тарапынан
Шам елі(парсы) – Сирия.
Шарх, шархи, шырау(арапша) - Тсінік.Тсініктеме.Тсіндіру, тсінік беру, айту.
Осы тмендегі салыстырмалара араанда .К.-ні брыы оылытарды, кітаптарды, жне одан кейінгі шыып жатан кітаптары бар екенін растап тураны аныталады.
Пайамбарлар, періштелер жне улиелер атаулары:
Адам(пайамбар) – Адам(первый человек на земле по Ветхому завету, пророк).
йюб(пайамбар) – Пророк Иова.
лиасаъ(пайамбар) – Пророк Елисей.
Даниял – Святой Даниил.
Діт(пайамбар) – Пророк Давид.
Жаып(пайамбар) – Пророк Яков(Иаков)
Жбірейіл(періште) – Архангел Гавриил.
Жаия(пайамбар) – Пророк Иоан(Яхъя)
Жалт(Джалут- баса тркі тілдестерде) – Голиаф(Ветхий завет бойынша).
Жніс(пайамбар) – Пророк Иона.
Жсіп(пайамбар),(тркі тілдестерде Юсуф) – Пророк Иосиф.
Зкрия(пайамбар) – Пророк Захарий.
Зулкифл(пайамбар)- Пророк Иезекииль
Зул-Карнейн(шыншылдар) – (Праведник) Орыс жазбаларда белгіленбеген.(Искандер Зул-Карнайн – Александр Македонский, немесе Кир патшаны атау ммкін, негізі оны Кир двурогий деп атаан египет тарихында).
Ибраим(пайамбар) – Пророк Авраам
Илияс(пайамбар) – Пророк Илья.
Иса(пайамбар) – Пророк Иисус Христос.
Лман(шыншылдар) – Праведник Лухман(Лукман).
Лт(пайамбар) – Пророк Лот
Марьям ана(Иса пайамбарды анасы) – Дева Мария, мать Иисуса Христоса.
Мса(пайамбар) – Пророк Моисей(Масих).
Мхаммед(пайамбар),(тркі тілдестерде, араптарда Мхаммад, Магомет) – Орыс жазбаларда белгіленбеген.
Нх(пайамбар) – Пророк Ной.
Салих(пайамбар) – Орысша оылытарда белгіленбеген.
Слеймен(пайамбар) – Пророк Соломон.
Шайып(пайамбар) – Пророк Иофор.
Ыдырыс(пайамбар) – Пророк Еноха.
Ыса(пайамбар) – Пророк Исайя(Исакий, Исаак).
Ысмайыл(пайамбар) – Пророк Исмаил(Измаил).
Ысмайыл(таы бір транскрипцияда) – пророк Самуил(негізі бл пайамбар атауы еврейлер(иврит, идиш тілдеріндегі болу ммкін.)
зайыр(шыншылдар) – Праведник Узра.
Харун(пайамбар) – Пророк Хаарон.
Хауа ана – Ева.(Бірінші Адамны жбайы.)
Хд(пайамбар) – Пророк Евер.
*Ескертпелер(Примечание):
азаты кп сздері арапша, фарсы(парсы) сздерге састы бар, мысал:
Ахла – азаша - аыл.
Гипноз(орысша) – негізі аудармасы сверхзнание. /hpe(латын тілінен) - сверх, огромный, большой, gnosse(латын тілінен) -знание, учение, книга-орысша книже,книжье, одан кейін книга деп белгіленіп алан./
айып(арапша) – азаша - айып, ате, мін, кін.
аших(арапша – сю, ынтыты) – ашы(азаша), ишы(шаатай) сю, ашы болу.
мыр(арапша) – азашасы - мір.
Змр(арапша) – азашасы - зымыра, зымырап, заман, аыт.
Кри(арапша) - ария – білімді шалдар.(негізі діндарларды «кри» дегені – ранды жата білетін адамдарды атайды).
была(арапша) – азашасы -былу, былыс, былмалы.
Мида(арапша) – азашасы - майда,са,уа.
Ммінн, ммін(арапша) – азаша - момын, яни тыныш адам.
Схбат(арапша) – азаша – сйлесу, сз айтысу,гімелесу, ой блісу.
Таа(арапша) – сжде ылу, азаша - тауа, тазым, тадыр.
Уахи(арапша) – азаша - уаиа, оиа.
Хлы(арапша) – азаша - улы, ылы, мінез, пейіл.
Жне де мені байааным, ран Кримде кей бір мсылманды станымы туралы жазаны, азаты салт-дстріне айшы келеді. Оны мен оитын адамды ызытыру жадайымен, ай среде екенін айтпай-а оямын: Бірінші - «азаты салт-дстрінде, жеті атаа дейін л-ыз алыспауы бар, ран сзінде тртінші рпатан кейін л-ыз алысу айып емес. Екінші байаан айшылыы: «Жбайы айтаннан кейін, азатар салт-дстрі бойынша, бір жыл бойы ткен со басасымен некелесу зады рсат, ал ран Крим сзі бойынша ер адамны йелі айтса, екіншімен некелесу айылы кннен бастап, трт ай он кн откен со (яни 130 кннен кейін) деп рсатталан, ал йел адама бір жыла дейін йінен кетпеген сиет ылан. Біра бл кезде бір жасы жадайа бет брып іс бітсе онда одан ерте де осылу рсат, біра некелесуын айы біткен кнге дейін сатау міндет. Осы екеуін неге ретінде корсетіп отыраным, ран Крим киелі кітап боланымен, бара халыа ол «мір жоба реті» - деген жеке ойым. р мсылман лттар халыны, аншалыты Ислам діні аыздама станым болса да, лтты салт-дстрі - ран сзін жоа шыарып турмаса, ол салт-дстрдін жолы дрыс деген ойдамын. ран кітабында шамалы кемшіліктер боланымен, осы жазылан лы сз адам міріне айшы келмейді, жне жалпы Алланы міріне кдік тызбааны бл наыз аиат. Осы сзіме длел етіп, маан крінген кішкентай кемшілікті жазым келіп тур. «.К. бір жол тскен адам, ота ажетті болан сон, жаын жерде от жарыраанды креді, сол жерге бара оттын асында отыран кісіні креді, сол жерден отты аланда ол сол кісіні Алла екенін айтылады. Алла таала кзге крінбес,еспен сезілмес екеніне кмн тудырды осы жері, жне де жалыз кріну емес, Оны отты асында отыраны да. Негізі мтажа от жеткізем десе, Алланы баса да амалдары млім.» Бл кітапта таы маызсыз кемшілік менімше бар, біра оны барын жазбай, ран Кримді оыан адам ой сала оысын деген себеппен аланын жазбай-а оя бергім келіп тр.