Масат – жетістікті желкені

Елбасымыз Н..Назарбаевты Жолдауынан алынан осы наыл маан лкен ой салды. Шынында да, орынды масаттар ана жетістікке жеткізеді. Сол себепті мен болаша мамандыым ретінде малімдікті тададым.Осы арманыма жету шін БТ-а аянбай дайындалып жатырмын.”Болаша жастарды олында”демекші,біз,жастар, болаша шін адам басып, ата-бабаларымыз аманат етіп кеткен осындай ке-байта даланы кркейтіп, орауа, елімізге адал ызмет етуге міндеттіміз. Бан дейін халымыз кп иындыты бастан кешіп, е басты жетістік – туелсіздікке ол жеткізді. Халымыза кп шыын келген срапыл соысты аяталанына келесі жылы 70 жыл толалы отыр. Осынша жыл тсе де, срапыл соыссалан айы-асірет лі де санамыздан кетер емес. Ол – лкен тарих. Тарих боланда да, ерлік пен аса рухты крінісі. Ттеннен келген, тажалдай тнген см соыс майдандаы жауынгерлер мен тылдаы тілекшілерді брін де сына салды. Біра лия,Мншк,Нркен бдіров сынды сала лан-ыздары бар елді отаншылды сезімі орасан кш крсетіп, жалызынан айырылан аналарды кз жасы рады. Осы соыса мені атам да атысып,елге аман-есен оралды.Отанына ораланнан кейін талай жыл мемлекетке ызмет еткен.Балалы шаымда мені лгі ттар тлам болан атамны тілегі «Елімізді таы тыныш атсын» еді.Ата-желерімні ызыты гімелерін естіген мен де алдыма лкен масат ойып, оан жету шін елімні аспаныны ашы болуы мен дшпаныны ашы болуын алаймын. Азантай жетістіктерімні желкеніндей болан сол бір масат мені осы кнге дейін жетелеп келеді.

 

осымша шін:

Эссе жазуда практикалы адамдар: 1 - адам. Контексті анытаыз. Егер сізге эссе берілсе, онда кейбір лшеуіштер аныталады: бл эссені клемі, бірінші параыны лгісі, бірыай аудитория (мысалы, блім басшылары). андай талаптар ойылса да, оларды сатау керек. Е бастысы –эссені негізгі ойы. 2 - адам. Таырыпты тадаыз. детте таырып сіз шін тадалды, біра сіз шін маызды, ызытысын тадауа болады. Онда эссе жазу иына сопайды. Сіз негізгі тезисті анытап аласыз, біра ол шеттен шыпау керек. ажет болан кезде ойыызды жаластыруа болады. Тезис – бл эссеізде бір нрсені длелдеуге немесе тсіндіруге тырысаныыз, мысалы «Мені ксібім - дниеде е жасы». Тезисті клемі бір сйлемнен арты болмасын, эсседе сіз айтатыызды сиызу ажет. 3 - адам. Апаратты жинаыз. Тезисті длелдемелермен толытыру шін, сізге апарат ажет, сіз жазып отыраныыз ылыми факт немесе жеке байауларыызды жазатын болсаыз, фактілер ай жерден басталатынын байаыз. Сізді кзарасыызды жоа шыаратын пікірлер мен фактілерге назар аудармаыз. Жасы эссе жазушы з тезисі шін длелдерді таба алады. 4 - адам. Эссені жоспарлаыз. Басты ойыызды фактілермен длелдеуге уаыт келді. Сіз жинаан барлы апаратты мият оып алыыз. Басты принциптер мен байауларды кріп трсыз ба? Жазу барысында андай тртіпті сатайтыызды ойластырыыз. Эссе рылымын жинатау шін, ысаша жоспар растырыыз, параграфтара атау ойлаыз. 5 - адам. Алдымен негізгі блімді жазыыз. Мтін тезисін бекітуге кмектесетін басты ш ойды анытаыз. рбір кзарас мысал жне длелдермен бекітілуі тиіс. ысаша эсседе рбір абзац бір ойды мн-жайын баяндайды. Клемді эсседе кзарасты негіздеу шін бір бет ажет болады. з жоспарыызды сатаыз, сйлемдеріізді логикалы тртіпке келтірііз. Барлы негізгі идеяларды жазып болан со, барлы зінділерді байланыстыратын сйлемдермен жазыыз. 6 - адам. орытынды жазыыз. з негізгі идеяларыызды жинатап, оырмана ай бадарда оып, оларды дамыту керегін сыныс жасаыз. Тезистен андай орытынды шыаруа болады? андай сратар жауапсыз алды? 7 - адам. Кіріспені жазыыз. Негізгі блім мен орытындыны жазып болан со оырмана не туралы жазатыызды хабарлаыз. Тезистік длелдемені тсіндірііз жне оны алай длелдейтіізді жалпы суреттеіз. Тмендегі арапайым сз тіркестерін олданбаыз: «Эссе мына туралы...» немесе «Бл эссе таырыбы ...» немесе «азір мен сізге ...». Жалпы длелден бастаыз, оны сра немесе мселемен кейін тезиспен жне сізді кзарасыыза ысаша шолумен бекітііз. 8 - адам. Жазаныызды оыыз. Эссені басынан аяына дейін тексерііз. Бір сйлем екінші сйлемге дрыс жаласа ма? Бір абзац екінші абзаца? рбір длел алдыысымен байланысты болу керек. Егер сізге ой тртібі мен абзацтар рылымы намаса, оларды згертііз. 9 - адам. ателерді тексерііз. Мтінді атеге тексерііз: грамматикалы, пунктуациялы, стилистикалы. айталанатын сздер, деби тілді нормасына нсан келтіретін сздерді олданбаыз, пунктуацияны тексерііз.

Баалау талаптары. Бірінші діс:1.Таырып, проблеманы ашуда жеке кзарас, позиция, арым-атынас крініс табуы. 2-1-0.5-0 2.Проблема теоретикалы дегейде негізделіп терминдер дрыс олданылуы. 1-1-0.5-0 3.оамды мір немесе жеке тжірбиесіне сйенген фактілі длелдер. 1-1-0-0 Екінші діс: Жалпы білімі-knowledgeable max 30 Сздік ор-Vocabulary max 20 Тілді олдану дегейі (сан есім, сын есім, етістіктер, т.б.) max 25 Сауаттылы-Mechanicsmax 5 дебиеттегі Эссе – соны пікірлерге кбірек мн беріліп, оырманды ой теізінде жздіретін тадай атыратын, зінше ойлап-сезіну ажеттілігін туызатын, аныды ыздырып, рухани леміе азы сыйлайтын, дние былыстарын ткір абылдауымен ерекшеленетін кркем туынды. Эссе табиаты сыршыл сезімге, тіл бояуларыны айрыша салтанатына, шекейлі композицияа рылады. згеше бітімді бл нер туындысында эссеші интеллектуалды байлыын, аарымпаздыын, жарын, тапыр ойлылыын, мір саяхатындаы крген-білетін, сезінген-тйгенін, тжірибелерін жомарттыпен жайып салады. Эссе сипатында туан туындылара батыл болжамдар мен ткір сыныстар, пікір жарыстырулар мен талас тудыратын жорамалдар, ойлар, ккейге онымды, таным ккжиегін кеейтуге озау саларлы байламдар тн.

Мазмны:1 Эссені трлері 2 Эссе рылымы 3 Эссені рылымды бліктері 4 Дереккздер Эссені трлері Салыстырмалы эссе Пайымды эссе Кркем-деби эссе Эссе рылымы Бл шаын клемді ой блісу, андай болса мселені еркін баян ету, длелді зиятты ізденіс. Эссе бір мселе немесе сра бойынша жеке кзарасты білдіріп, алдын ала немесе мселені анааттанарлытай баяндалуына міттенбейді. детте, эссе бір нрсе туралы жаа, субъективті ре беретін сзді жне философиялы, тарихи - биографиялы, публицистикалы, деби - сын, ылыми-кпшілік, баллетристикалы сипатта болуы ммкін. Эссені рылымды бліктеріЭссе таырыбы эссені масатын,эссені н бойында не сралып отырандыын,андай мселені озайтындыын крсетеді. Кіріспе-берілген таырыпты мні ашатын блім. Бл блімде андай сратаражауап істейтіндігімізді аныталады. Неізігі блім-негізгі ой мен мселеге байланысьты аргументтер жинаталан блім.Негізгі блімде длелдер,дйектемелерді,трлі статистикалы мліметтер мен схемаларды олданып,таырыпты ашады,ктерілген мселені айындап,оны туу себептерін крсетеді. орытынды таырып бойынша тйін. орытындыда жаа ой енгізілмей,длелдемелер бойынша тйін шыарады,шешу жолдарын крсетеді. Эссе жазуды шарттары Кілдегі кркем ойды ааз бетіне сол алпында тсіру кез келген адамны олынан келе бермейді. Ол шыармашылыты талап ететін иын жмыс. Оытушы ретінде алдыма ойан масатым: «аза тілі мен дебиет сабатарында студенттерді шыармашылы абілетін дамыта отырып, жазу мдениетін алыптастыру» болатын. Сол масатыма жетуді бірден бір жолын СТО бадарламасымен танысаннан кейін белсенді жрді деп айтуа болады. азіргі уаытта Эссе публицистикалы жанр ретінде оамды жне деби мірде ке тараан былыс сипатында ныайып келеді. Сондай-а, малімдерді ртрлі шыармашылы байауларында да эссе жазу тапсырылады. Ойыды ааз бетінде жазбаша жеткізу шыармашылыты ажет ететін иын жмыс. Мнда рбір сзі айын тсінікпен сйкес келіп, ойыды, сезіміді, идеяды дл бейнелеп беруі тиіс. Авторды зіне тн ерекшелігіне сай тілі жаты, бейнелі рі бай, стилі жеіл болу керек. Яни, бл ерте ме, кеш пе рбір шыармашыл болмыс назар аударатын философиялы, деби, тарихи – библиографиялы проза жанры. Классикалы эссе– бл еркін таырыпа жазылан, кркемдік иялдан азат ыса клемді шыарма. Эссені масаты – р трлі тезистер,длелдер келтіре отырып берілген таырыпты ашу. Онда наты айатар беріліп,мысал келтіріледі.

Эссеге таырыптарды шектеусіздігі, авторды з тжірибесіне негізделген жеке позицияны еркін мазмндалуы тн. Мнда стиль маызды роль ойнайды. р трлі эссе байауларында (оуа пайдалануды алдындаы сынатарда, сондай-а зіндік шыармашы-лы байауларда) мселен, 500 сзді клемінде эссе жазу тапсырылады. олыа не шін алам аланыды е алдымен зі тсініп ал. Мінсіз эссе жазуды дайын ережесі жо жне болмайды да, біра эссе жазу дадыларын жзеге асыруа кмектесетін ережелер мен нсаулар бар. Е алдымен зіні хабарлайтын, жазатын, ой тол-айтын, талылайтын нрсе туралы аны білуі керек. Сондай-а, эссе жазуа итермелеген не нрсе, эссені кім оитынын тсіну те маызды. Оырманны назарын зіе аудартатын, ммкін болса арсы жауап реакция-сын тудыратындай з ойыды, сезіміді, кіл-кйіді жеткізу шін мнерлі, мазмнды, кшті сздерді дрыс тадай білу керек. Эссе жазатын адам шін е маызды асиет – тілді еркін мегеруі, басаларды сезіміне сер ететіндей дл, аны бейнелі етіп сабатастыра жаза білу.