Лтты педагогика – бгінгі Егемен азастан мектептеріндегі оу-трбие ісіні рухани бастау блаы

Этнопедагогика – салыстырмалы трде педагогика ылымдарыны жас саласы. Бл ылымны зерттеу жйесі XIX . екінші жартысынан бастап ана ола алынды. Халы педагогикасыны кейбір мселелері жнінде зерттеу алаш К. Д. Ушинский ебектерінен крініс тапты. К. Д. Ушинский барлы халытарды этномдениеті жнінде біркелкі ой-пікір алыптасан емес дей келіп, «р халыты бала трбиелеу жнінде зіне тн жйесі бар. Бір халыты бала трбиесі жніндегі озы ой-пікірі баса халытара да неге бола алады. Сйтіп ол барлы халытара орта рухани азынаа айналады. Халыты трбиеде озы лгілерге сйене отырып, трбиені лгісін жинатауа болады. Біра ол трбиені аншама озы лгісі болып саналанымен дл сол халыты лгісіне салып барлы халыты бірдей трбиелейміз деу ммкін емес. Себебі р халыты бала трбиелеу тжірибесі аншама жасы боланымен, ол сол халыа ана тн трбие трі болма. Бл жерде р халыты бала трбиелеудегі зіндік лтты ерекшелігі арылы трбие ісінде о нтижеге ол жеткізіледі» дейді. Халы педагогикасы – халыты сан асырлы рухани байлыы, ол бкіл халыты санаа негізделген. Ол халыты трбиеніэмприкалы білім, білігі мен сана-сезіміні жиынтыы. Онда халыты бала трбиесінде сан асыр бойы жинаталан озы ой-пікіріні, тлім-трбиесіні ттас крінісі ортылып кпшілік ауыма сынылан. Халыты трбие мен педагогиканы арасында диалектикалы тыыз байланыс бар. Бір жаынан, классикалы ылыми педагогика халы педагогикасындаы трбиені жасы жатары мен озы деген жиынты лгісін жинатап орытып бойа сііреді де, екіншіден, трбиені сол озы идеясын халыты тжірибе арылы іске асырады. Бл жерде халы педагогикасы трбиені рі теориялы негіздерін орытындыласа, рі оны тжірибеде наты іске асыруды рылымды рлін атарады. Этнопедагогика термині тыш рет 1972 ж. академик Волковты ебегінен крініс тапты. Этнопедагогика жніндегі бадарламалар Чебоксары, Мскеу алаларында, Солтстік Кавказды педагогикалы жоары оу орындарында (Махачкала, Грозный, Майкоп) зерттеліп ола алына бастады. азастан мен Орта Азия республикаларында 1980 жылдарды бірінші жартысында Е. И. Измаилов (ырызстан), Н. Сафаров (збекстан), . Прлиев (Тркіменстан), .Б. Жарыбаев, С. алиев, М. Мхамбаева, С. забаева т.б. (азастан)

алымдар ебектерінде арастырыла бастады. Алайда, Кеестік дуір кезінде (сіресе, 1930-1970 ж.ж. арасында) этнопедагогикаа Кеес кіметі онша кіл блмей біржаты кзараста болады. лтты салт-дстрлерді дріптеуді санадаы ескіні сарыншаы деп арады. Мектеп пен мектептен тыс мекемелерде, жастар йымында трбие жмыстары коммунистік идеологияа негізделді. Оулытар мен оу-дістемелік ралдар орыс тіліні аудармасы арылы пайдаланылды. аза тілінде оу-трбие жмысына арналан дістемелік ралдар шыару назардан тыс алды. Жекебаса табыну идеясынан біртіндеп тыла бастаан 1970 жылдарды ая кезінен бастап азастанда Этнопедагогикаа айта бетбрыс бастады. 1930-45 жж. жары кріп, кейін жекебаса табынушылы солаай саясатты салдарынан жо болан М. Жмабаевты «Педагогика», А. Байтрсыновты «Тіл ралы», Ж. Аймауытовты «Трбие жетекшісі», «Психология» атты ебектерімен атар Н. лжанованы, М. Дулатовты, М. уезовті, С. Сейфуллинні т.б. ебектері 1980-90 ж.ж. айта баспа арылы жары крді. азастанда лтты сана-сезімні оянуына тарихи ыпалын тигізген желтосан оиасы (1986 ж., 16 желтосандаы жастар ктерілісі) себеп болды. Оны сері бертін келе оамны барлы саласын амтыды. аза мектептеріндегі оу-трбие ісіндегі проблемалы мселелерді ктеріп, баспасз беттерінде келелі сыныс пікірлер білдірілді. Оан . Жарыбаев, С. алиев, . Табылдиев, М.Балтабаев, . Блеев, С. забаева, Т. Сабыров, К. ожахметова, М. рсабаев, М. Оразаев т.б. азастанды алымдар з лестерін осты. Туелсіздікті сері оам дамуыны барлы салаларын амтып, жааша мазмнда, лемдік озы тжірибеге негізделген жйені алыптасуына зор ыпалын тигізді. аза халыны тарихына, мдениетіне, дниетанымына, лтты асиеттеріне атысы бар, брын-соды жарияланбаан, немесе саясата айшы деп кезінде жауып тасталан этнопедагогикалы ебектерді беті айта ашылды. лтты сана-сезім айта жаырып, жаа рухани ктерілу процесі басталды. Білім беру ісі мен трбие мселесіне жааша кзарастар мен жааша талаптар ойылды. Нтижесінде жаа идеялар дниеге келді. Халы педагогикасы мен психологиясын оу-трбие жмыстарына батыл енгізу жолдары ылыми трыда арастырылып, жергілікті жерлерде ртрлі баыттарда семинар-кеестер, пікір алмасу іс-шаралары, сондай-а малім-стаздарды заман талабына сйкес білімдерін жетілдіру мселелері ызу ола алынды. Мектептер мен мектептен тыс мекемелерде, балабашалар мен арнаулы орта жне жоары оу орындарында ескі педагогикалы оулытарды орнына жааша, лтты тлім-трбиені аидаларына негізделіп жазылан ылыми-трбиелік бадарламалар басылып шыып, оу-трбие рдістеріне енгізілді.

дебиеттер
1.алиев С. аза этнопедагогикасыны теориялы мселелерi жне тарихы. – Алматы: “Бiлiм” 2004 ж.

2.л-Фараби. Философиялы трактаттар. – Алматы: “ылым” 1973 ж. леуметтiк-этикалы трактаттар. – Алматы: “ылым” 1975 ж.