Таырыбы: ДЭЕМ- жмыс істеу принципі жне архитектурасы
Жоспары:
Азіргі компьютерді архитектурасы. Жйелік плата, оны олданылуы, негізгі элементтері жне жйедегі зара рекеті.
Жйелік магистраль. Жйелік магистральдарды негізгі стандарттары (шиналар). Шиналарды буферизадиялау. Жйелік магистральдарды басару. Сырткы рылы ( кеейтілу платалары) адаптерлері.
Аналы плата.
АНАЛЫ ПЛАТА.
Аналы плата компьютерді жйелік блогыны негізгі блігін райды. Арнайы разъёмдара:
- Орталы процессор;
- Дыбыс платасы;
- Видеоплата жне таы баса.
Сонымен атар жад модулдері орнатылады.
Компьютерді е негізгі рылысы – жйелік блок. Оны ішінде дербес компьютерді тйіндері орналасан, сонымен катар жйені электр тоына осатын батырма ойылан.
Жйелік блокты ішіне аналы таша (материнская плата) - дербес компьютерді негізгі ташасы орналасан. Оны стіне процессор, жедел жад, шиналар жне баса да рылылар орналасан. Сонымен бірге жйелік блокты ішінде оректендіру блогі, атты диск, дискжетек, CD-ROM, дыбыс ташасы, крініс ташасы орналасан.
Жйелі блокты арты татасында енетін желілерді жне порттарды (монитор, порты, тышан, пернетата), осымша рылыларды (принтер порты, модем, сканер, микрофон) осатын осыштар орналасан.
Жйелік блокты ішінде жатан рылылар ішкі рылылар, ал сыртына осылатын рылылар сырты рылылар деп аталады
ОПЕРАТИВТІ ЖЙЕ.
 |
Компьютерді оперативті жадысы (ОЗУ) немесе Random Access Memory мліметтерді ыса мерзімге сатау шін ызмет етеді Кез келген бадарламаны, амалды жйені де, жмыс істеуі шін іске осу кезінде бадарламаны бір блігін отаруа оперативті жадыны біршама клемі талап етіледі. Бл трылыты дискіге атынамастан бадарламаны маызды мліметтеріне ол жеткізу ммкіндігін амтамасыз етеді. Компьютерде бір мезгілде нерлым кп бадарлама жмыс істесе, сорлым лкен оперативті жады талап етіледі. Бадарламаны жмысы аяталан кезде немесе компьютерді шіргенде оперативті жадыда саталан мліметтер жойылып кетеді.Оперативті жадыны клемі мегабайтпен (Мб) лшенеді. азіргі заманы осымша бадарламаларды кпшілігі жмыс істеу шін 64 Мб оперативті жады клемі ажет жне іске осылан бадарламаны рбірі жады талап етеді. Прмендерді пайдаланатын бейнелік жне дыбысты лкен бадарламалар (мысалы, компьютерлік ойындар) одан да кбірек жады клемін ажет етеді. азір компьютерлерге е аз дегенде 256 Мб оперативті жады орнатылады.Егер компьютерде орнатылан жадыдан лкен жадыны талап ететін бадарламаны іске осатын болса, онда оны жмыс істеу жылдамдыы бірден лдырайды, тіптен компьютер млдем «трып алады». німділік трысынан, компьютерде нерлым лкен жады орнатылса, сорлым жасы.Оперативті жады ішкі жады болып саналады да, сырты жадыа мысал бола алатын трылыты диск немесе ышам дискіден ерекшеленеді. Тіпті компьютер шірілгеннен кейін де апарат сырты жадыда саталады. Жад модулдері, simm типті разъёмімен осы типтегі лкен клемдегі немесе ыса уаытта жазылан берілгендерді оу модулімен алмастыруа болады. Мысалы: трт мегабайттан трт модулді, сегіз мегабайтты екі модулмен ауыстыруа болады. Сонымен бірге сіз сол он алты мегабайтты жне оперативті жадты жиырма трт, йтпесе отыз екі мегабайта дейін кеейтуге ммкіншілік аласыз. Модулді алу шін, екі ысышын екі жаа жылжытып алып жне модулді екейтіп шыарамыз. Орнату кезінде кілтті орналасуына мият арауымыз ажет, йткені керісінше орнатуа болмайды.
Шина
Процессор компьютерді баса рылыларымен, соны ішінде е алдымен жедел жадпен шина деп аталатын ткізгіштер тобы арылы байланысан. Шиналарды негізгі ш трі бар: мліметтер шинасы, адрестік шина жне командалы шина.
ДК–де есептерді шешуге арналан жаттар мен бадарламаларды жиынтыы бадарламалы амсыздандыру деп аталады. (Б – Software). Бадарламалы амсыздандыру жйелік жне олданбалы болып блінеді. Компьютерді басаруа, олданушыны баса да бадарламаларын руа ажетті жне олданушыа р трлі ызметтер жиынын беретін бадарламалы амсыздандыру жйелік бадарламалы амсыздандыру деп аталады (System Saftware). Оны тмендегідей классификациялауа болады: операциялы жйелер, сервистік жйелер, бадарламалы ралдар жне техникалы амтамасыз ету жйелері.
Операциялы жйе (ОЖ) – ДК-ді барлы рылыларыны жмысын жне олданбалы бадарламаларды орындалу рдісін басаратын бадарламаларды жиынтыы. ОЖ келесі операцияларды орындалуын амтамасыз етеді: ДК рылыларыны жмыс істеуін адаалау; бастапы жктелі процедурасын орындау; ДК-ді барлы рылыларыны жмысын басару; олданушы мен ДК арасындаы арасындаы арым – атынасты орнату; олданбалы бадарламаларды жктеу жне орындау; оперативтік жады, процессорлы уаыт жне олданбалы бадарламалар арасындаы перифериялы рылылар сияты ДК ресурстарын блу.
Бадарламалы ралдар – бадарламалы амсыздандыруды дайындауа арналан бадарламалар. Оан бадарламалау жйелері кіреді. Бадарламалау жйелеріне перифериялы рылылар жне процессорды командалар жйесі, р трлі бадарламалау жйелеріні трансляторлары (компиляторлар жне интерпретаторлар) кіреді. азіргі кезде процедураа – баытталан бадарламалау жйелері жиі олданылады, олара MS Visual Basic, Borland Delphi жне жасанды интеллект ралдары жатады.
Техникалы ызмет жйелері – компьютер жмысы кезіндегі аауларды анытауа арналан ДК-ді бадарлама-аппаратты ралдарыны жиыны. Олар машинаны блек тйіндерін, блоктарын жне бкіл машинаны жмыс істеу абілетін тексеруге арналан. Оларды ДК-ге диагностика жргізу, тестілік баылау, аппаратты баылау жне бадарлама-аппаратты баылау ралдары деп блуге болады.
ДЭЕМ – ні видеорылылары 2 бліктен трады: монитор жне адаптер. олданушы тек мониторды креді, ал адаптер машина корпусы ішінде. Монитор экранында адаптерден келіп тсетін видеосигнал крсетіледі. Мониторды ішінде электронды–сулелік трубка болады.
Адаптерде бейнелеу шін келетін деректерді видеосигнала трлендіру логикалы схемалары орналасан. Сол сияты адаптер жолды жне кадрлік синхроимпульстерді алыптасуын амтамасыз етеді, олар кескіндеу схемаларыны жмысын басарушін ажет. Электронды суле экранды 1/50 секундта жгіріп шыатындытан (кадрлік кескінделу периоды 20 миллисекунд) ал монитор экранындаы бейне сирек згеретіндіктен монитора келіп тсетін видеосигнал бір бейнені айта-айта кескіндеу керек. Оны сатау шін адаптерде буферлік жады (видеобуфер) болады.
Видеобуферді рбір блігіне монитор экраныны з облысы сйкес келеді. Видеобуферге апаратты, бадарламалы жолмен, орталы процессор енгізеді. Ал адаптер кадрды ауысу жиілігімен периодты трде видеобуферді оиды да оны рамын видеосигнала трлендіреді. Ол видеосигналдар ЭСТ электродына келіп тседі.
Орталы процессорды машинаны негізгі жадына андай атынау ыы болса видеобуферге де сондай ыы бар. Осыны арасында ДЭЕМ крделі емес бейнені те тез кескіндей алады.
Монитор мен адаптер йлесімді болуы керек, біра, ол олар бір-біріне ата трде сйкес болуы керек дегенді білдірмейді. Керісінше кптеген адаптерлер бірнеше типті мониторлармен жмыс істей алады.
Мониторды андай да бір адаптермен йлесімдігі оны сипаттамаларымен аныталады.
Монитор лшемділігі кадрдаы жолдар саны жне жолдаы бейне элементтер санымен лшенеді (“пиксел” – басаша айтса нкте). Ол HxV формуласымен белгіленеді. Мысалы, 720х348 лшемді мониторда 720 пикселді 348 жол бейнеленеді.
Монитор сулесі детте жолдарды жоарыдан тмен, солдан оа арай жріп шыады (горизонталь жне ветикаль кескіндеу), одан со кадрді жоары жолыны басына айтып келеді. Бкіл экранды жгіріп шыатын жиілік кадр жиілігі немесе вертикаль сканерлеу жиілігі деп аталады жне ол детте 60–75Гц-ке те. Жолдарды шыу жиілігі жолды жиілік деп аталады. Ол млшермен кадрдегі жолдар санына те жне кптеген мониторларда 15–40КГц аралыында.
Интерфейстер туралы жалпы тсінік. азіргі кезді есептеу техникаларын ру есептеу машиналарыны р трлі блоктарын бір комплекске біріктіру тапсырмасымен байланысты (апаратты сатау жне бейнелеу рылылары, деректер аппаратурасы). Бл тапсырма бірыайлы жанасу жйелеріне (интерфейске) жктеледі. Интерфейс деп есептеу жйелеріні тікелей зара рекеттесуін амтамасыз ететін схемотехникалы ралдарды жиынтыын айтады. Интерфейс жйе рылылары немесе функционалды рама блоктары арасындаы зара байланысты амтамасыз етеді.
Интерфейсті негізгі ызметі есепетеу жйелеріні функционалды элементтерін жобалауды прогрессивті дістерін тиімді іске асыруды жйе аралы жне жанасу рылыларын унификациялау болып келеді.
Интерфейстерді классификациясы
1) Машиналы интерфейстер ЭЕМ–ні рама элементтеріні арасындаы байланысты йымдастыруа арналан, яни, тікелей оларды ру жне сырты ортамен байланыстыру шін;
2) Перифериялы рылыларды интерфейстері процессорды, контроллерді, сатау рылыларыны жне деректерді беру аппаратурасыны жанасу функциясын орындайды;
3) Мультипроцессорлы жйелерді интерфейстері магистральдік жанасу жйелері болып келеді. Олар кеістікте шектеулі орналастырылан бірнеше процессорларды, жады модульдерін, сатау рылыларыны контроллерлерін бір комплекске біріктіруге баытталан;
4) Ажыратылан есептеу жйелеріні интерфейстері ашытыта орналасан апаратты деу ралдарын интеграциялауа арналан.
Интерфейстерді дамыту интерфейстік ралдарды унификациялау жне бірге жмыс істеу шарттарын стандарттау, бар интерфейстерді жаарту, принципті жаа интерфейстерді ру баытында жргізіледі.
Лекция