Пернетата немесе пернелік

ДЭЕМ пернелік татасы немесе пернелігі, кез-келген ЭЕМ пернелігі трізді бір татада орналасан пернелер жиынтыынан трады. рбір адам пернелік арылы компьютерге символды апарат енгізіп солардан оны басару командаларын да растыра алады. Бл кнде IBM компьютерлері пернелігіні екі трлі стандартты бар: 84 жне 101 пернелік. Біра екі стандартта да пернелеріні ызметі бірдей тек оларды орналасуында кейбір пернелерді екі-екіден болуында ана аздап айырмашылы бар.

 

IBM мен йлесімді ДЭЕМ пернелігі стандартты пернелер жиынтыынан трады, олар белгілі бір тртіппен орналасып мынадай топтара жіктеледі;

___алфавиттік-цифрлы жне табалы пернелер:

Латын ріптері жне олармен бірге орналасан орыс,аза ріптері цифрлар, тыныс белгілері арифметикалы,логикалы жне де баса символдар “бос орын” белгісі;

___Функционалды пернелер;F1-F12

___р трлі ызмет атаратын пернелер: enter,tab,ctrl,alt,shift,numlock,capslock scrolllock,pause(break),prtsc,жне “+”, “-”, “*”, “/” трізді пернелер;

___тзету шін олданылатын басару пернелері: Insert, Delete, Home, End, Pgup, Pgdn, Bascspace жне баыттауыш тілсызы пернелер. Терілген символдар экранны “I” табасы яни курсор тран екпінді нктесіне енгізіледі.

Курсор (сілтеме белігі) - жыпылытап тратын тік сызыша трізді бір символды орнын крсетіп тратын таба.

Алфавиттік рбір перне латыны не азаты (орысты) бір ріпін енгізе алады.Латын ріптері QWERTY стандарты (екінші жолды сол жа шетінде орналасан пернелер тізбегі) бойынша,ал аза орыс ріптері баспа машинкасындаыдай болып орналасан. Цифрлы пернелер аза ріптерімен бірге жоары жолда тр, сандар енгізуді оайлату масатында олар о жа шетте таы айталанан. Функционалды пернелер басару командалары ретінде белгілі бір операцияны орындалай алады.Оларды атаратын ызметі жмыс істеп тран программаа байланысты болады. F1 пернесі кбінесе ЭЕМ-ні зінен жылдам кмек алуды срау шін олданылады.

Баыттауыш ( ) тілсызы пернелер мен Home, End, Pgup, Pgdn пернелерін курсорды басару пернелері деп аталады. Оларды ызметі:

-пернелері курсорды крсетілген баытта бір орына жылжыту;

Home – курсорды жолды басына жылжыту;

Pgup - курсорды мтін бойынша бір рет жоары ктеру;

Pgdn - курсорды мтін бойынша бір рет тмен тсіру;

Baskspace пен Delete пернелері ате енгізілген символдарды шіреді, Baskspace – сол жатаы символды шіреді, Delete – курсорды о жаындаы символдарды шіреді. Бір сзбен, екінші сз “бос орын” пернесін басу арылы блініп жазылады.Tab пернесі курсорды крші терезеге немесе кестені келесі баанасына жылжытады. Insert пернесі мтінді тзету режимінде екі ммкіндікті бірінен біріне ауысуын амтамасыз етеді, олар: ”Енгізу”-символдарыны арасына оларды ыыстыра отырып, жаа символ енгізу режимі жне “Алмастыру”- брыны енгізілген символдарды теріліп отыранжаа символдарменауыстырады. Enter – пернесін басу кез-келген команданы енгізіліп біткенін крсетеді де, енгізіліп апаратты компьютермен деле бастайды.

Capslock, Scrolllock, Numlock - белгілі бір тртіп (режим) орната алатын пернелер тобын райды. Бларды бірін басанда ммкін болатын екі тртіпті бірін орындайды: негізгі тртіп компьютер іске осыланда бірден орнатылады.Сол пернені айта басса, осалы режим іске осылады.

осалы режимге кшкенде пернеліктегі кішене шам жанып белгі береді.

Capslock - пернесіні негізгі режим – кіші ріптерді енгізу, осалысы – бас ріптерді енгізу.

Numlock- пернесіні негізгі режимі - осымша цифрлы пернелерді курсорды басару тртібін орнату болса, осалы - цифрларды теру тртібін орнату.

Ctrl, Alt, Shift - пернелері тіркелу пернелері болып саналады да баса пернелермен бірге пайдаланып ртрлі рекеттер комбинациясын іске асырады. Оларды атаратын ызметтері рбір программада згеріп отырады,сол себепті атаратын жмысын программалар сипаттамаларын білу керек.

Ctrl,Alt пернелері баса пернелер ызметін згертуге пайдалынады.

Компьютерді басару масатында олданылатын бірнеше негізгі комбинация бар:

Сtrl+Alt+Delete-компьютерді шіріп айта іске осу рекетін орындайды,яни оператциялы жйе жмысын жаалау ісін атарады.Кптеген ЭЕМ-дер жйе блогында Reset батырмасы бар. Соны басу арылы да жоарыдаы рекетті орындауа болады.

Ctrl+Break-орындалып жатан программаны кілт тотату немесе команда орындауды доару,кейде бл комбинция орнына Ctrl+C пернесінде болады.

Ctrl+S орындалап жатан рекетті уаытша тотата,трып мны да орнына Pause пернесін басуа болады.

Shift+Prtsc экрандаы бейнені баспа рылысына шыару жаа компьютерлерінде бл экрандаы бейне буферге алу ызметін атарады. Мтіндерді тзету кезінде регистрлік пернелер ішінен тек shift пернесіні тікелей атаратын ызметі бар,ол бас ріп енгізуді іске асырады.Мысалы Shift+r-R бас ріпін енгізу.Ал цифрлы пернені бетінде жазылан екі символды жоары жаында крсетілгенін енгізу шін Shift пернесін басу ажет.Бас ріптерді траты кйде теру шін Caps Lock пернесін олданамыз.

Esc-пернесі (шыу,кшу) кез келген рекетті орындамай тотатуды жзеге асырады.

Tab-мтінді тзету кезінде кестені келесі баанасына туді орындайды.Кейбір программада оны атаратын ызметі басашада болуда ытимал:экрандаы келесі терезеге ту немесе менюді баса командасына ауысу жне т.с.с. Пернелікте латын ріптері американды машинкалардаы секілді,ал аза,орыс ріптері біздегі машинанкалар табаларына сйкес орналастырылан. Бл алфавиттен екіншіге ауысу перне драйверіні арнаулы програмасын орындау арылы жргізіледі. Ол компьютер ток кзіне жалананда іске осылып траты кйде жмыс жасап отырады.Кейбір драйверлер алфавитті ауыстыру шін екі Shift пернелерін атар басуды талап етсе,кейбір Shift+Ctrl пернелерін немесе одан да баса комбинацияларды пайдалануды талап етеді.

Тышан

азіргі кптеген прогаммалармен жмыс істеу шін тышан немесе оны ауыстыра алатын рылылар олданылады. Бл рылыларды крсеткіш (указатель ) рылылар деп аталады.

Тышан алаана сиятын, екі не ш кнопкасы бар кішкене орапша. Желік блока жаланатын проводымен бірге ол шынында тышана сайды.Тышанды стол бетімен озалтанда компьютер экрандаы тышанны стрелкасыда озалады. Керекті командаа стрелканы келіп кнопканы біреуін басса, командамыз орындалады. детте тышанны сол жаындаы кнопка олданылады.