Ілияс жазбаларыны жанрлы рамы

 

Ілияс фольклоршылдыыны дстрлі арналары. Ілияс Жансгіровті ауыз дебиеті лгілерін жинап, жариялап, зерттеуде атаран ызметтері. Жазбаларындаы жанрлар рамы (ертегі-аыздар, батырлар жыры, бдік жырлары, аза билеріні сздері, азаты ткен аындары туралы, азаты ткен билері туралы, ара сздер, жмбатар, жаылтпаштар, маал-мтелдер, 17-19 асырлардаы аын-жырауларды туындылары, айтыстар, трмыс-салт жырлары, эпос, ара ле, тірік ле, жотау, шежіре,т.т.). Ілиясты жинаушылы дістері мен фольклорды жариялау тжірибесі. Зерттеушіні фольклор туралы ой-пікірлері мен толамдары.

Ел аузындаы дебиет лгілерін жинап, «тірік» (Мскеу,1927ж.), «Жмба» («Балалар кітабы» сериясы. ызылорда, азкркем баспасы, 1930ж.), «л» (ызылорда, 1934ж.), «Аырзаман» (Албан Асанны шыармалары 1934 ж.), «Сйінбай аын» (1935ж. Ф.абитовамен бірге растыран) «Аындар айтысы» (Алматы, МКБ, 1935ж.) жинатарын бастыруы.

«Жаа» жинаыны «Ебекші аза» газетіні кітапханасы ретінде кпшілікке сынылуы. Жинаа ауыз дебиетіні лгісімен жазылан аза кеес аындарыны, орыс жне батыс дебиеті кілдеріні алуан трлі клдіргі сыатары, гімелері, фельетондары, мысалдарыны енгізілуі.

Ауыз дебиетіні лгісімен дайындалан «Беташар» жинаын лкелік йелдер бліміні йарымы бойынша ызылордада шыатын «йел тедігі» журналыны 1927 жылы бесінші нміріне осымша ретінде жариялауы.

Жазбаларыны саталуы мен ылыми пайдаланылуы, зерттелуі.

аламгерді этнографиялы ебектері:«азаты дет-рып, салт-санасы жнінде айтылан ледер мен гімелер», «далы жне дандалы туралы ырымдар», «оштасулар», «Сысу» жне т.б.

1. Аындарды шыармалар жинаы. 2. Балалар дебиеті туралы р трлі материалдар. 3.Батырлар туралы материалдар. 4. Бдік жырларыны жинаы. 5. 1916 жыл туралы. 6. Жмбатар. 7. аза ауыз дебиетіні жинаы. 8. аза билеріні сздері. 9. аза жаылтпаштары. 10. азаты дет-рып, салт-санасы жнінде айтылан ледер мен гімелер. 11. азаты ткен аындары туралы. 12. азаты ткен билері туралы. 13. ара сздер. 14. оштасулар. 15. улар туралы материалдар. 16. далы жне дандалы туралы ырымдар. 17. Маал-мтелдер. 18. Махамбетті термелері. 19. Мамай батыр туралы поэмалар жне материалдар. 20. ткен батырлар туралы. 21. Сысу. 22. Тапа, маалдар жинаы. 23. Шал аынны шыармалар жинаы. 24. Шортанбай аынны ледер жинаы (1).

Дріс № 8. Ілияс Жансгіров аудармалары

Жоспар:

Ілиясты А.С.Пушкинні «Евгений Онегин» романын аударуы.

Лермонтов шыармаларын аударуы.

Ілияс жне аударма.

А.С. Пушкинні «Чаадаева», «Гл», «Лилаа», «Ттын», «ара блт», «Ттын», «ара блт», «Аына», «элегия», «Пайамбар», «ззіл» жне т.б. ледерін, «Жебірейілнама», «Евгений Онегин» (1936) поэмаларын аза тілінде сйлетуі. М.Ю.Лермонтовты «Аынны лімі», «Трмыс тостааны», «анжар», «Тілек» леі мен «Черкестер» поэмасын, Некрасовты «Темір жол», «ызыл тмсы», «Орина солдат анасы», «Жасыл шу», «Жыр» ледерін, Крыловты «Жапыратар мен тамырлар», «Сыншы-а» мысалдарын, Державинні «Сыпайылы», А.М. Горькийді «Дауылпаз» ледерін аударудаы ізденістері. Ілияс аудармалары жайлы жазылан М. уезовті «Евгений Онегинні» азашасы туралы» («Социалды азастан» газеті, 1936) С. Жамагетовты «Аына алыс» («Социалистік азастан» газеті, 6 январь 1937ж.), Телжан Шонановты «Евгениий Онегинні» аудармалары туралы» («Социалистік азастан» газеті, 8 февраль 1937ж.), Р. Жаманловты «Пушкин шыармасы аза тілінде» («араанды пролетариаты» газеті, 15 февраль1937ж.) маалалары.

Есімдері дние жзіне танымал Генрих Гейне («Тоушылар», «Салауат», «Егіншіге»), Виктор Гюго («ырында»), Эжен Потье («Интернационал»), Бальмонт («Тнге»), Ш.Петефи («Иттерді сзі», «асырды сзі») В.Маяковский («Лениншілдер»), Д.Бедный («Соа мен зебірек», «Жан айла»), татар аыны .Тоай («Тасталан татар ызына», «Кзгі жел»), тжік аыны . Лахути («Иран ызына»), мы аыны Манай («Алпыстаы шалды жиырма бестегі жесір слу йелге жазан хаты»), зімен замандас аындар В. Рождественский («Трксіб»), И.Уткин («Кнбатар»), А.Жаров («Либкнехт», «ылышты иялы жыры»), Н.Тихонов («Гаудан апасы»), А.И.Безыменский («Партбилет №224332») А.Крайскийді («Еркін ебек жасасын») Ілиясты аза тілінде сйлетуі.

Ілиясты аудармаларыны ішіндегі е баалысы - лемні алтын азынасыны трінен орын алан «орыс міріні энциклопедиясы» Пушкинні «Евгений Онегині».

А.С. Пушкинні айтыс боланына 100 жыл толуына орай «Евгений Онегин» романын Ілияс, уаытты аздыына арамастан, 1936 жылы 6 айды ішінде аза тіліне аударады. Ильфа Ілиясызыны сзімен айтанда, бл «Ілиясты аударма саласындаы істеген ерлігі». Пушкинні образын, рухын, сз атауларын, сонымен атар ле шумаын, йастарын авторды з лгісімен беру р аын- жазушыны олынан келе бермейтін іс.

Ілияс аудармалары жайлы М. уезов «Евгений Онегинні» азашасы туралы» («Социалды азастан» газеті, 1936) маала жариялады.

Тапсырма: Абай, сет, Ілияс аударан «Евгений Онегин» романына салыстырмалы талдау жасау.