Ілиясты «Жол аузында» жинаы.

Ілиясты сатиралы сарында жазан шыармалары мен сыа-фельетондары «» деген атпен жеке кітап болып шыса, гімелері мен очерктері «Жол аузында» атты жинаына енген.

Газет жанрларынан Ілияс фельетондыерекше сйіп жазан, жиі пайдаланан. Мны зі де ашып айтан, матаныш тта айтан. Бірде «Фельетонны жаа трін, лгісін аза баспасзіне кіргізуде біраз ызмет ылып келемін» дейді

Ілияс – аза журналитакасыны шотыы биік, ірі кілі, оан алаш келген жыл старыны бірі. Баспасз айраткеріні бл саладаы ебегі лі де зерттеуді ажет етеді

«Ебекші аза» газетінде сатирик жазушыны р жылдары «аыран хат», «уырша», «Хан адвокат», «Мені арала, ба ула», «Сонымен кетіп барам», «ымбатты Иван Иванович», «Екпінді блдіргіш», «Мынау не дейді?», «Дай слем», «Пшы мрына кетік ыдыс», «Жайлаубекті жауыры- ауруды ауыры», «Баса пле-тілден», «Жалааш жиылыс» сияты кптеген фельтондары жары крді.

кімет саясатына ілеспейтін адам кемде–кем. Кезінде І.Жансгіров те жаа кеес кіметіні сзін сйлейді. Олай етпеске шарасы да жо еді. Мселен, оны «Хан адвокат» фельетоны 1929 жылы «алашордашылара», аза интелигенттеріне арсы басталан репрессия кезінде жазылыпты. Бл кездерде «алашордашылара» лтшыл, байшыл деген кптеген кінлар таыланы белгілі. «Хан адвокат» фельетоныны бас кейіпкері Ырай- «алашордашыл» адам.

«Сз амысбаева» деген фельетонында амысбаев дегенні бір ауыла келіп жиналыс ткізгені, жиналысты жалыз зі ашып, зі сйлеп, жртты срау беруге мршасын да келтірмеген зімшіл, трешілдігі гімеленеді. Автор оны келуін былай суреттейді: «Бір мезгілде буаз портфелін ктеріп кіл Камысбаев киіп- жарып кпті ортасына келді. Жиналып трандар жым-жырт болды. Ортаа келі алдырып ткертті. Бір шума кілтті оырау орнына жмсама болып алдырды. Келіні екі жаынан сйеніп, амысбаев стіне шыты...»

Е алдымен гіме буаз портфельде зі мдениеттен кенже алан, тресіне адам шін портфель стау лкен дреже. рі оны ішіне сабан тыса да буаз етіп тыитып алан. Сондытан «буаз портфель» бл жерде боса алынбаан. Бдан кейінгі сйлемдегі келі, кілт алдыру бл наыз сына. йткені, дені дрыс адам стол, оырау жо жерде, сол жерді ыайына бейімделіп, дараланбай -а оюы керек ой. Ал Камысбаевты соны олдан жасаан жайы бар. Сонда стол орнына тапаны келі екен. Шын клкі ой бл. Мны зі оны трешілдігін, рі ерсілігін крсететін бірден бір сурет. сіресе, таса шыан ешкіше елден ерекше келіге шыып труын фельетоннан оыан адам, «ттен лап масара болар ма еді» деп отырды. Одан рі Камысбаев «сз, баяндау шін укрмны кілі, уисполкомны кілі, уком осшы кілі, уженотдел кілі, уфинотдел кілі, итак дали кіл жолдас асымаева, яни мені зіме берілді» деп тізбектеуінен оушы мынаны мансапор, екінші жаынан алаккек адам екенін бірден аарады. йтпесе дені сау адам біріншісінен кейінгісін тіркей бере ме еді. Мны зі амысбаевты оразша оиланан мінезін оушыа анытай тсіп, жртты еріксіз клкісін келтіреді.

Бдан рі амысбаев біреу тсінсе де, кпшілік тсіне оймайтын, тіпті зі де сол айтып транын шала білеті баяндамасын соа береді. Жртты ккейіндегі нрседен аула, мірге жанасымсыз баяндаманы сыпыртып шыанын зі сезбейді. Жрта ауызша срау бергізбейді. Жазба сраты жрт бермейді. Сонымен ауызша срауа рсат етіп, кбейіп бара жатан со зі тотатып, сыныс енгізеді. зі арар оиды, зі оны абылдайды.

Біріншіден, фельетон сауатты зиялы адамдара арналып жазылан. йткені, Камысбаевты сзіні азаша дрыс болмауыны себебі неде екенін газетті мыдаан алы оушысы отызыншы жылдары біле бере ме, оны сзіні дрыс болмау ойыртпаталуы орысша сзді маынасына арамай, тура аударып алуынан болып отыр ой. Мысалы аулыны жалпы дрыс еместігін былай ойанда шінші тарматаы «соыса дейінгі тегістік бейне» деген сз «на уровне» деген орыс сзіні сзбе - сз аудармасы. рине фельетонист оны орынды, дрыс алып отыр. Егер оушымыз бден сауатты болса бл тсінуге жасы-а. Сонда да бл жалпы сол кездегі газет оушысына тсініксіз алады.

Екіншіден, арадан оушы асымбаевты не айтысы келгенін тсініп отыруа тиіс. Оны клкі болып шыуыны зі де сонда. «Байлар дниесіні, капиталмзмні стабелизациясы уаытша тоазып тр» дегендегі «стабелизациянын» не екенін оушы білмесе, онда бл таы клкі туызбайды. Ал осыан адамдар оны «рине біледі, тсінеді. Олар шін фельетон бден тсінікті.

шіншіден, газет оушысына осы фельетонны неге жазылып отыранын тсіндіре кету керек болады. келінген келі мен кілт, зын сонар баяндама, сала лаш аулы, ойыртпа сз асымбаевты тирешілдігінен болып отыранын, оны іске зияннан баска пайдасы жоын ашып айту керек еді. Содан со осы фельетонны аты аса дрыс ойылмаан. «Сз асымбаева» деген азаша емес. Мны «Сз Касымбаевтікі» десе, ері кекетінді, рі лепті келіп, оны сыатап отыран бірден крініп трар еді.

Колхоздастыру кезіндегі асыра сілтеу, шола, саяси шикі белсенділерді рескел ылытары, соында алы жртты аштыа апаран кезеді аын бкпесіз ашы жырлайды.